پیام نفت:
آیسان زرفام | هر بار که مصرف انرژی در کشور زیاد می‌شود، پای بحث قدیمی غلط بودن الگوی مصرف انرژی در ایران هم به میان می‌آید و نتیجه گرفته می‌شود که «اگر صرفه‌جویی کنیم مشکل حل می‌شود». در روزهای اخیر با تشدید آلودگی هوا مساله مصرف نیروگاه‌ها از سوخت مازوت به دلیل کمبود گاز، مطرح شده و برای حل این مساله وزارت نیرو پیشنهاد کرده مردم در مصرف برق وگاز صرفه‌جویی کنند. اکنون مصرف انرژی در ایران چه میزان است و هدر رفت انرژی چه میزان به استفاده نادرست مردم و دیگر عوامل بستگی دارد؟ این موضوع را در گفت‌وگو با محمد‌حسن زربخش کارشناس انرژی و عضو هیات مدیره انجمن علمی مدیریت مصرف انرژی بررسی کرده‌ایم. او از پیشکسوتان حوزه مدیریت انرژی در کشور به شماره می‌رود و 25 سال در بخش‌های مختلف این حوزه سابقه مدیریت دارد.
ایران در بخش تولید و مصرف انرژی به نسبت دیگر کشورهای جهان در چه وضعیتی قرار دارد؟
ایران دومین کشور دارای منابع گاز دنیا و پنجمین کشور دارای منابع نفت دنیا است و تا پیش از تحریم‌ها، دومین تا چهارمین کشور صادر‌کننده نفت دنیا هم بود.
کشور ما با داشتن مزیت نسبی این مقدار زیاد منابع زیرزمینی و همچنین نیروی انسانی می‌توانست «سرزمین‌انرژی» نامیده شود اما متاسفانه به علت مصرف بی‌رویه و غیرمنطقی انرژی می‌توانیم «سرزمین اتلاف انرژی» نامیده شویم.
با توجه به اینکه همیشه در حال تاکید بر صرفه‌جویی انرژی در بخش خانگی هستیم واقعا مصرف انرژی در بخش خانگی بیش از آن چیزی است که باید باشد؟
بخش مصرف خانگی انرژی در ایران 40درصد از مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده است. در بخش گاز به ازای هر متر‌مربع زیربنای مسکونی، 22متر مکعب گاز مصرف می‌شود یعنی 1 واحد 100متری 2200 مترمکعب گاز استفاده می‌کند.
در اروپا این مقدار نزدیک به 5 تا 5.5 مترمکعب گاز برای هر متر مربع زیربنای مسکونی است. یعنی مصرف ما حدود 4 برابر بیشتر از کشورهای اروپایی است که در مناطق سردسیر تری هم نسبت به ما قرار دارند. در بخش برق هم بخش خانگی در ایران، مصرفی 2 تا 3 برابر متوسط دنیا دارد و بزرگترین مصرف‌کننده برق، بخش مشترکان خانگی است. هر مشترک خانگی به طورمتوسط 3000 کیلووات ساعت در سال در ایران مصرف برق دارد اما میانگین این مقدار در دنیا 600 کیلو وات است. ممکن است برخی به این آمار اعتراض کنند که میانگین جهانی کمتر از چیزی است که به نظر می‌رسد بنابراین باید توضیح دهیم که در کشورهایی مانند هند و چین برخی مناطق هنوز به برق دسترسی ندارند و از منابعی مانند بیوگاز برای مصارف خانگی استفاده می‌کنند به همین خاطر هم میانگین پایین آمده است و واقعیت این است که کشورهای اروپایی، آمریکا و برخی کشورهای منطقه میزان استفاده بیشتری از برق دارند، مثلا مصرف خانگی برق در قطر به خاطر رفاه نسبی بیشتر از ایران است و یا میانگین مصرف برق هر مشترک خانگی در اروپا 7 تا 8 هزار کیلووات است چرا که دسترسی بیشتری به تجهیزات رفاهی دارند .
وضعیت مصرف انرژی ما در صنایع به نسبت کشورهای دیگر دنیا چگونه است؟
در بخش صنایع باید بگوییم که صنعت سیمان بهترین وضع مصرف انرژی در کشور را دارد با این حال هنوز 30 درصد نسبت به کشور اروپایی که تجهیزات صنعت سیمان را به ایران صادر کرده‌اند مصرف برق بیشتری داریم. تجهیزات و تکنولوژی آسیاب سیمان، کوره و… از آلمان و دانمارک آمده ولی نحوه بهره‌برداری ما باعث مصرف بیشتر شده است. اما در صنایع دیگر وضعیت بدتر است در صنایع ما 30 تا 50 درصد پتانسیل صرفه‌جویی انرژی وجود دارد.
پس به طور کلی پرمصرف‌ترین بخش انرژی کشور خانگی است؟
در مجموع اگر مصارف را در ترازی تقسیم کنیم سهم مصرف انرژی (گاز، برق و سوخت) در بخش خانگی 37 -38 درصد، در بخش صنعت 35 درصد، در بخش حمل‌و‌نقل 27 درصد و باقی برای سایر مصارف است.
اینکه مصرف انرژی در بخش خانگی تقریبا مساوی بخش صنعتی است اتفاق خوبی نیست، یعنی مصرف انرژی بخش مولد با بخش غیر‌مولد که ارزش افزوده ای تولید نمی‌کند و عایدی ندارد مساوی است.
چرا مصرف انرژی در بخش خانگی زیاد است و چه کاری می‌توانیم برای کاهش آن انجام دهیم؟
عوامل زیادی در این بخش وجود دارد اما دو مسئله از همه مهم‌تر است. اولین مسئله تجهیزات خانگی غیربهینه است. ما در بخش خانگی 30 میلیون مشترک داریم برای مثال اگر همه مشترکان یک دستگاه یخچال و فریزر خانگی داشته باشند، پس 30 میلیون یخچال و فریزر در این بخش است که متاسفانه 90 درصد آن‌ها تکنولوژی قدیمی دارند و بعضا فرسوده هستند بنابراین مصرف انرژی بالایی دارند و نسبت به تجهیزات مشابه خارجی یک و نیم برابر انرژی برق بیشتری مصرف می‌کنند. باید توجه کنیم که این آمار مربوط به تجهیزاتی است که در تمام شب و روز به برق متصل هستند. متاسفانه تجهیزات خانگی غیربهینه در سبد خرید مردم وجود دارد.
مساله دوم نحوه بهره‌برداری است. مثلا شیوه استفاده از یخچال در میان مشترکان ما بهینه نیست هر بار که در یخچالی که به گاز نزدیک است باز می‌شود گرمای شعله گاز وارد یخچال می‌شود و مصرف برق یخچال را بالا می‌برد، بنابراین تعداد و مدت زمان باز گذاشتن در یخچال بسیار مهم است. به طور کلی 7 درصد مصرف برق به دلیل باز‌و‌بسته کردن نادرست در یخچال است. حالا تصور کنید که حدودا در هر خانه 30 وسیله برقی وجود دارد که در همه آن‌ها بهینه بودن و نحوه مصرف اهمیت دارد.
میزان برق و گاز در مرحله انتقال و توزیع هدر می‌رود؟
ظرفیت اسمی نیروگاه‌های برق کشور حدود 80 هزار مگاوات است اما در بخش انتقال و توزیع شبکه برق کشور حداقل 20 تا 30 درصد از این مقدار تلف می‌شود یعنی چیزی حدود 16 هزار مگاوات، این یعنی 8 برابر تولید نیروگاه شهید رجایی. این تلفات ناگزیر است اما می‌توان مقدار آن را کاهش دارد مثلا این تلفات در کره‌جنوبی 7 درصد و در ژاپن 4 درصد است.
دلیل این حجم از اتلاف انرژی در بخش انتقال و توزیع چیست؟
علت این تلفات فرسودگی تجهیزات و همچنین وارد شدن همه تولیدات به یک شبکه برق کشور است. در گاز هم این تلفات وجود دارد اما جزئی است در بخش آب هم همین‌گونه است و با مشکل فرسودگی تجهیزات و تلف شدن آب روبه‌رو هستیم.
وزارت نیرو می‌گوید با صرفه جویی برق و گاز در بخش خانگی می‌توان گاز طبیعی لازم برای نیروگاه‌های کشور را تامین کرد و در این صورت نیازی نیست که برخی نیروگاه‌ها از سوخت آلاینده مازوت استفاده کنند. این پیشنهاد برای جلوگیری از مصرف مازوت به نظر شما منطقی است؟
مصرف گاز ما نسبت به کشورهای دیگر خیلی زیاد است. مصرف گاز ما در چند روز گذشته 600 میلیون مترمکعب بوده در حالی که تولید گاز در کشور زیر یک میلیون مترمکعب است پس این توصیه می‌تواند منطقی باشد. در زمستان هم مصرف گاز بالاست و این منجر به قطع گاز نیروگاه‌ها می‌شود. امسال در تهران سرمای زیادی نداشتیم اما دمای حدود 20 شهر دیگر در روزهای اخیر به زیر صفر رسید و این مساله باعث افزایش مصرف گاز شد. از سوی دیگر به خاطر شیوع کرونا وزارت بهداشت مردم را به باز گذاشتن لای در پنجره‌ها توصیه می‌کند که اگر مردم پنجره را زیاد باز کنند مصرف گاز درصدی بالا می‌رود.
این روزها بیشتر درباره مصرف بخش خانگی صحبت می‌شود اما شما به اتلاف انرژی در بخش صنعت هم اشاره کردید. در بخش صنعت چه راهبردی باید برای افزایش بهره‌وری در پیش گرفته شود؟
در بخش صنایع تکنولوژی حرف اول را می‌زند، مثلا تکنولوژی سال 1960 دیگر فرسوده است و مصرف بالایی دارد و مساله دوم هم بهره‌برداری و استفاده از تجهیزات در صنایع است که باید توصیه‌هایی که برای هر وسیله در خصوص صرفه‌جویی در انرژی وجود دارد، جدی گرفته شود.
| 
منافع ملی، مظلوم ترین مفهوم در کشور
فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت
ضرورت تشکیل کمیسیون سه جانبه ایران- ارمنستان و چین
