از سر گیری سوآپ نفت و گاز از جمله مهم‌ترین برنامه‌های ایران است و در این بین ترکمنستان و روسیه گزیه‌های اصلی برای اجرای طرح سوآپ هستند، روسیه شریکی دیرینه است که البته در مورد سوآپ هنوز به نتیجه روشنی با ایران نرسیده اما به نظر می‌رسد برنامه‌های ایران با ترکمنستان در مسیری نزدیک‌تر به نتیجه قرار دارد.

حمیدرضا عراقی، مدیرعامل شرکت ملی گاز می‌گوید ترکمنستان و روسیه علاقه‌مندند که گاز خود را از طریق ایران صادر کنند و اگرچه این موضوع با روسیه هنوز در حد مذاکره است اما با ترکمنستان مذاکرات جدی‌تر در حال انجام است.

TAPI و IP حوزه اختلافی ایران و ترکمنستان

ترکمنستان خود یکی از صادرکنندگان گازی است که در برخی کشورها رقیب ایران به شمار می‌رود، ایران برنامه‌هایی برای صادرات گاز به پاکستان و هند دارد و البته با پاکستان نیز قراردادی به امضا رسانده است که پس از گذشت چندین سال هنوز به دلیل عدم انجام تعهدات از سوی پاکستان عملی نشده و این در حالی است که تاپی پروژه ترکمن‌هاست تا گاز خود را به ترتیب از افغانستان و پاکستان گذرانده و سپس به هند برساند، تاپی رقیب قدرتمند خط لوله صلحی است که خروج هند و عهدشکنی‌های پاکستان آن را عملا بی‌اثر کرده است.

از سوی دیگر آذربایجان برای عبور دادن گاز ترکمنستان از طریق شبکه گازی کریدور جنوبی به اروپا نیز در حال مذاکره با این کشور است و می‌گوید برای تضمین صرفه اقتصادی ترکمنستان باید قراردادهای بلندمدت فروش گاز را با شرکت‌های اروپایی به امضا برساند.

ترکمنستان چهارمین کشور گازی از نظر داشتن منابع است و از سال 2011 تا کنون برای ورود به بازارهای اروپایی با بروکسل در حال رایزنی بوده و البته از 1992 نیز در سازمان امنیت و همکاری اروپا عضو شده است و بنابراین وزنه مهمی در زمینه صادرات گاز و البته ورود به بازارهای اروپایی به شمار می‌رود.

روسیه، نگران از رقابت در بازار اروپا

روسیه؛ کشور دیگری که ایران می‌گوید با آن اگرچه تنها در مرحله حرف و گفت و گو در مورد سوآپ و همکاری‌های گازی برنامه‌ای برای همکاری دارد، اولین دارنده بزرگترین ذخایر گازی و البته رقیب ایران است.

روسیه شریک دیرینه ایران به ویژه در دوران تحریم و البته رقیب ایران چه در بازار گاز و چه در بازار نفت است و البته می‌توان انتظار داشت این رقابت با برداشته شدن تحریم‌ها داغ‌تر شود با این وجود حالا ایران حرف از همکاری‌های جدیدی به میان می‌آورد.

اگرچه افزایش تولید و صادرات نفت از برنامه‌های اصلی ایران به شمار می‌رود و روسیه باید نگران تقسیم‌بندی جدید بازار نفت با حضور جدی‌تر ایران باشد اما بیشتر نسبت به تلاش ایران برای صادرات گاز به اروپا جایی که کرملین آن را قلمرو بی‌رقیب فروش گاز خود می‌داند، ابراز ناراحتی می کند.

تهران در حال انجام مذاکراتی در مسیر رساندن گاز خود به اروپا با همسایه‌هایش یعنی آذربایجان و گرجستان است و در صورت موفقیت می‌تواند رقیب جدی روسیه در تامین گاز اروپا شود.

اگرچه ایران می‌گوید در حال مذاکره با روس‌ها برای همکاری در زمینه صادرات گاز است، به نظر می‌رسد روسیه در گوشه‌ای بیشتر با نگرانی مذاکرات ایران و ترکمنستان را که یکی از بزرگترین منابع گازی در جهان را دارد، نظاره می‌کند.

ترکمنستان مدت‌هاست که رویای صادرات گاز به اروپا از جنوب دریای کاسپین را در سر می‌پروراند و کاخ کرملین به شدت مخالف این طرح بوده و حتی کار را به تهدید نظامی رسانده است و به این ترتیب ترکمنستان گزینه‌ای جز صادرات مخازن عظیم گازی اش به مقصد هند و پاکستان را ندارد.

عشق‌آباد هنوز هم به شدت به دنبال صادرات گاز خود به کشورهای غربی است و ایران می‌تواند او را در این راه یاری کند، با این پیش‌شرط که این همکاری منجر به صادرات گاز ایران به اروپا نیز بشود.

ایران-روسیه-ترکمنستان، سه کشوری هستند که در این مسیر با یک دیگر برخورد می‌کنند و حالا ایران از دو رقیب خود به عنوان شرکایی برای مذاکره آن هم در مورد پراختلاف‌ترین موضوع بینشان یعنی صادرات گاز یاد می‌کند.

پیمان این سه کشور با مرکزیت ایران می‌تواند قدرت گازی بزرگی را به وجود آورد اما اختلافات در این مسیر کم نیست، ایران در بازارهای شرقی‌اش یعنی هند و پاکستان رقیب ترکمنستان است و روسیه نمی‌خواهد کسی را با قلمرو گازی خود در اروپا راه دهد؛ با این وجود به نظر می‌رسد راهی که ایران برای پیوند با دو رقیب خود در پیش گرفته راهی کم فراز و نشیب و کوتاه نخواهد بود.

ایسنا