از سر گيري سوآپ نفت و گاز از جمله مهم‌ترين برنامه‌هاي ايران است و در اين بين تركمنستان و روسيه گزيه‌هاي اصلي براي اجراي طرح سوآپ هستند، روسيه شريكي ديرينه است كه البته در مورد سوآپ هنوز به نتيجه روشني با ايران نرسيده اما به نظر مي‌رسد برنامه‌هاي ايران با تركمنستان در مسيري نزديك‌تر به نتيجه قرار دارد.

حميدرضا عراقي، مديرعامل شركت ملي گاز مي‌گويد تركمنستان و روسيه علاقه‌مندند كه گاز خود را از طريق ايران صادر كنند و اگرچه اين موضوع با روسيه هنوز در حد مذاكره است اما با تركمنستان مذاكرات جدي‌تر در حال انجام است.

 

TAPI و IP حوزه اختلافي ايران و تركمنستان

تركمنستان خود يكي از صادركنندگان گازي است كه در برخي كشورها رقيب ايران به شمار مي‌رود، ايران برنامه‌هايي براي صادرات گاز به پاكستان و هند دارد و البته با پاكستان نيز قراردادي به امضا رسانده است كه پس از گذشت چندين سال هنوز به دليل عدم انجام تعهدات از سوي پاكستان عملي نشده و اين در حالي است كه تاپي پروژه تركمن‌هاست تا گاز خود را به ترتيب از افغانستان و پاكستان گذرانده و سپس به هند برساند، تاپي رقيب قدرتمند خط لوله صلحي است كه خروج هند و عهدشكني‌هاي پاكستان آن را عملا بي‌اثر كرده است.

از سوي ديگر آذربايجان براي عبور دادن گاز تركمنستان از طريق شبكه گازي كريدور جنوبي به اروپا نيز در حال مذاكره با اين كشور است و مي‌گويد براي تضمين صرفه اقتصادي تركمنستان بايد قراردادهاي بلندمدت فروش گاز را با شركت‌هاي اروپايي به امضا برساند.

تركمنستان چهارمين كشور گازي از نظر داشتن منابع است و از سال 2011 تا كنون براي ورود به بازارهاي اروپايي با بروكسل در حال رايزني بوده و البته از 1992 نيز در سازمان امنيت و همكاري اروپا عضو شده است و بنابراين وزنه مهمي در زمينه صادرات گاز و البته ورود به بازارهاي اروپايي به شمار مي‌رود.

 

روسيه، نگران از رقابت در بازار اروپا

روسيه؛ كشور ديگري كه ايران مي‌گويد با آن اگرچه تنها در مرحله حرف و گفت و گو در مورد سوآپ و همكاري‌هاي گازي برنامه‌اي براي همكاري دارد، اولين دارنده بزرگترين ذخاير گازي و البته رقيب ايران است.

روسيه شريك ديرينه ايران به ويژه در دوران تحريم و البته رقيب ايران چه در بازار گاز و چه در بازار نفت است و البته مي‌توان انتظار داشت اين رقابت با برداشته شدن تحريم‌ها داغ‌تر شود با اين وجود حالا ايران حرف از همكاري‌هاي جديدي به ميان مي‌آورد.

اگرچه افزايش توليد و صادرات نفت از برنامه‌هاي اصلي ايران به شمار مي‌رود و روسيه بايد نگران تقسيم‌بندي جديد بازار نفت با حضور جدي‌تر ايران باشد اما بيشتر نسبت به تلاش ايران براي صادرات گاز به اروپا جايي كه كرملين آن را قلمرو بي‌رقيب فروش گاز خود مي‌داند، ابراز ناراحتي مي كند.

تهران در حال انجام مذاكراتي در مسير رساندن گاز خود به اروپا با همسايه‌هايش يعني آذربايجان و گرجستان است و در صورت موفقيت مي‌تواند رقيب جدي روسيه در تامين گاز اروپا شود.

اگرچه ايران مي‌گويد در حال مذاكره با روس‌ها براي همكاري در زمينه صادرات گاز است، به نظر مي‌رسد روسيه در گوشه‌اي بيشتر با نگراني مذاكرات ايران و تركمنستان را كه يكي از بزرگترين منابع گازي در جهان را دارد، نظاره مي‌كند.

تركمنستان مدت‌هاست كه روياي صادرات گاز به اروپا از جنوب درياي كاسپين را در سر مي‌پروراند و كاخ كرملين به شدت مخالف اين طرح بوده و حتي كار را به تهديد نظامي رسانده است و به اين ترتيب تركمنستان گزينه‌اي جز صادرات مخازن عظيم گازي اش به مقصد هند و پاكستان را ندارد.

عشق‌آباد هنوز هم به شدت به دنبال صادرات گاز خود به كشورهاي غربي است و ايران مي‌تواند او را در اين راه ياري كند، با اين پيش‌شرط كه اين همكاري منجر به صادرات گاز ايران به اروپا نيز بشود.

ايران-روسيه-تركمنستان، سه كشوري هستند كه در اين مسير با يك ديگر برخورد مي‌كنند و حالا ايران از دو رقيب خود به عنوان شركايي براي مذاكره آن هم در مورد پراختلاف‌ترين موضوع بينشان يعني صادرات گاز ياد مي‌كند.

پيمان اين سه كشور با مركزيت ايران مي‌تواند قدرت گازي بزرگي را به وجود آورد اما اختلافات در اين مسير كم نيست، ايران در بازارهاي شرقي‌اش يعني هند و پاكستان رقيب تركمنستان است و روسيه نمي‌خواهد كسي را با قلمرو گازي خود در اروپا راه دهد؛ با اين وجود به نظر مي‌رسد راهي كه ايران براي پيوند با دو رقيب خود در پيش گرفته راهي كم فراز و نشيب و كوتاه نخواهد بود.

 

 

ايسنا