به گزارش نفت نا (NaftNa.ir) اسدالله صالحی، بازرس اداره کل نظارت و بازرسی امور نفت سازمان بازرسی کل کشور، در یادداشتی که در نشریه این سازمان منتشر شده، به گلوگاه‌های فساد در قراردادهای نفتی در قالب EPC پرداخته است. متن این یادداشت را به اتفاق مرور کنیم.

EPC در واقع خلاصه نوشت واژه‌های Engineering/ procurement/ constion بوده و می‌توان آن را مهندسی، تامین کالا وساخت و اجرا تعبیر کرد اما قراردادهای EPC عمیق‌ترین و فراتر از کنار هم قرار گرفتن این سه واژه است. به دیگر سخن، پیمانکاران ریسک ترکیب عملیات اجرایی، اداره کردن طرح‌، اجرای پروژه‌ها، تحویل به موقع کار، پیش‌بینی کل هزینه‌ها و... در محدوده هر یک از بخش‌های E.P و C قرارداد را می‌پذیرد و متعهد می‌شود به همه تعهدات پیش گفته جامعه عمل بپوشاند.

در سال 1390 (حدودا خرداد سال 1369) در کنفرانس سالانه فیدیک که در کشور نروژ برگزار شده اهست، بحث پیرامون قراردادهای Design and Built مطرح و مقرر گردیده فیدیک روی مقوله تقسیم ریسک بین صاحب کار و پیمانکاران در پروژه‌های بزرگ و چند منظوره کار کند، شایان ذکر است عدم استفاده از واژه کارفرما به جای واژه صاحب کار به خاطر آن است که این دو واژه با هم تفاوت دارد. امروزه در دنیا به جای واژه Client یا کارفرما، از واژه Employer استفاده می‌شود. یعنی اگر از واژه کارفرما استفاده شود تمامی توانمندی‌ها در آن هفته است و احتیاج به مشاوره یا پیمانکار وجود ندارد. در حالیکه احتمال اینکه صاحب کار فاقد اداره نظارت، مشاور یا تخصص‌های مربوطه باشد زیاد است لذا به نظر می‌رسد بهتر بود در قراردادهای EPC واژه صاحب کار جایگزین کارفرما می‌شد.

انگیزه‌ هدایت بازار کار به سمت عقد قراردادهای EPC

آنچه که مشاهده م‌شود دلایل متعددی برای هدایت بازار کار به مست و سوی انعقاد قراردادها به روش EPC وجود دارد که ذیلا به عمده‌ترین آنها اشاره می‌گردد.

1- اطمینان کارفرما از مبلغ نهایی و زمان قطعی پایان کار

2- چون سرمایه بخش خصوصی برای فاینانس طرحی استفاده می‌شود لذا تنظیم قرارداد به روش EPC کاربردی‌تر است.

3- تغییرات مدت پیمان در پروژه‌هایی که به روش EPC انجام می‌شود معمولا کمتر از پیمانکار انجام می‌شود و ثانیا جریمه‌های قابل توجه در این نوع قراردادها در نظر گرفته می‌شود.

4- در قرارداد EPC مسئولیت‌ها چند تکه نمی‌شود و به عبارت دیگر مسئولیت عملکرد تمام واحدها، آزمایشات کنترل کیفی، کارایی و تامین تجهیزات به طور کامل برعهده پیمانکار است.

5- کارفرما از پیگیری بسیاری از امور اجرای فارغ شده و این موضوع سبب کاهش استرس و درگیری کارفرما با عوامل پیمانکاران جزء گردیده و لذا وقت بیشتری را برای پرداختن به امور مدیریتی و کلان طرح‌ها اختصاص می‌دهد.

ویژگی‌های اجرایی قرادادها به روش EPC

یقینا ویژگی‌های اجرایی قراردادها به روش EPC در برنامه‌ریزی کنترل و سرعت بخشیدن فعالیت‌های همزمان در طرح‌ها و پروژه‌هاست. مسلما پیمانکارانی که بتوانند مسئولیت اجرایی طرح به روش EPC را بپذیرند باید متعهد به اجرای یک سلسله فعالیتهای موازنی در قالب برنامه‌ زمانبندی طرح باشند. در اجرای کار به روش EPC عملیات مهندسی، تدارکات و اجرای در قالب یک قرارداد انجام می‌گیرد به طوری که همزمان که خدمات مهندسی در جریان تکمیل قرار می‌گیرد خدمات تحویل کالا و تجهیزات به کارگاه نیز در حال انجام و اجرای عملیات ساختمانی و نصب به موازات آنها سرعت قابل قبولی پیدا می‌کند و لذا آنچه که در این مقوله نقش بسیار مهم و اساسی پیدا می‌کند مدیریت و ایجاد هماهنگی کامل بین بخش‌های E و P و  C طرحها و پروژه‌ها است.

موفقیت اجرای قراردادهای EPC به چه اصولی بستگی دارد؟

آنچه مسلم است اجرای موفق هر نوع قراردادی با یک سری عوامل بستگی دارد که در این نوع قرارداد EPC رعایت اصول زیر موفقیت اجرایی طرحها را به دنبال خواهد داشت.

1- استفاده از تخصص‌های مختلف متناسب با عملیات در حال انجام طرح

2- ایجاد واحد کنترل پروژه‌ در چارت سازمانی کارفرما و پیمانکار

3- توجه ویژه به نقش کلیدی و محوری واحد خدمات مهندسی و تدارکات کالا

4- استفاده از تکنیک‌های کاربردی مدیریت پروژه و بکارگیری نرم‌افزارهای لازم از جمله نرم‌افزار PRIMAVERA در هدایت اصولی طرح‌ها

5- رعایت استانداردهای مورد اشاره در قرارداد در جهت کاهش هزینه‌های اضافی

6- در اجرای قراردادها به روش EPC نظارت که یکی از عوامل اساسی در کنترل کیفیت طرح‌ها و پروژه‌هاست نقش کم رنگ‌تری پیدا می‌کند. لذا ضرورت دارد سیستم‌های تضمین کنترل کیفی در مهندسی پایه، تفصیلی، ساخت و نصب به طور کامل در شرکتها پیاده‌سازی شود.

7- در توزیع هزینه پروژه‌های EPC بیشترین ریسک را بخش تامین کالا و تجهیزات پروژه دارد و لذا هماهنگی صحیح بخش مهندسی وبخش تدارکات کالا و تامین تجهیزات، بسیار کلیدی و پراهمیت خواهد بود.

خصوصیات لازم برای نماینده کارفرما در قراردادهای EPC

اصولا نماینده کارفرما که باید مسوولیت تضمین اجرای کیفیت قراردادهای EPC واختیارات کارفرما را به عهده بگیرد، باید واجد صلاحیت و داریا تخصص و تجارب لازم در زمینه مسائل مرتبط با طرح باشد. بنابرانی تنها مهندسین مشاوری می‌توانند این نقش را به عهده بگیرند که از تخصص‌های کافی در زمینه طرح یا پروژه مورد نظر برخوردار بوده و بتوانند هدایت اصولی کار را در دست بگیرند. در این زمینه فیدیک معتقد است که علاوه بر مواردی که مهندسین مشاور در ایران انجام می‌دهند (مانند شناسایای و تدوین فازهای 1 و 2 طرح و نظارت بر عملیات طرح، موارد و ماموریت‌های دیگری نیز برعهده این گروه گذاشته شده از جمله چگونگی نظارت بر مدیریت ساخت، مدیریت پروژه، مدیریت کیفیت، مدیریت هزینه، بررسی و ارجاع کار، فسخ قرارداد، خدمات حقوقی، آموزش فنی، تحلیل مدیریت ریسک، بررسی مقادیر مهندسی ارزش و نظایر آن در این زمینه پیش‌بینی و به عنوان بخشی از وظایف مهندس مشاور که نمایندگان کارفرما در قراردادهای EPC به شمار می‌رود در نظر گرفته شده است.

مزایا و معایب اجرای قراردادها به روش EPC

مزایای اجرای قراردادها به روش EPC

1- کاهش نیروی کارفرما

2 - (Integration) یکپارچکی اجرای طرح

3- انتقال تمامی ریسکها به پیمانکار

4- کاهش مسئولیت‌پذیری کارفرما

5- لحاظ نمودن مشکلات اجرایی در طراحی

6- اطمینان بیشتر از انجام هزینه‌های اجرایی

7- کاهش مدت زمان اجرا

8- کاهش هزینه

9- کاهش تشریفات اداری

10- سهولت در بودجه‌بندی طرح

11- تسهیل در فراهم شدن فاینانس طرح

12- اطمینان از عملکرد بهتر پروژه در دوره بهره‌برداری

معایب اجرای قراردادها به روش EPC

1- پیمانکارانی که بتوانند در این عرصه رقابت نمایند معدودند

2- تجربه کارفرمایان در اجرای پروژه‌های با یان روش ضعیف است

3- این روش فقط برای پروژه‌هایی مناسنب است که سطح الارض‌اند.

4- کنترل دقیق کارفرما روی جزئیات طرح کم رنگ می‌شود.

5- اجرای پروژه به روش EPC نیاز به همه جانبه‌نگری دارد که در حال حاضر بسیاری از کارفرمایان از انجام آن عاجزند از جمله:

الف - اطمینان از تامین اعتبار مورد نیاز

ب - اطمینان از توانمندی دستگاه اجرایی در تعریف دقیق پروژه

ج - اطمینان از توانمندی مدیر پروژه در انتخاب تیم مدیریت پروژه

د - اطمینان از انتخاب پیمانکار توانمند از نظر فنی و مالی

هـ - اطمینان از انتخاب دستگاه نظارت عالیه متعهد و دلسوز

و - اطمینان از وجود مشخصات فنی استاندارد برای تمامی بخش‌های C.P.E