به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی"نفت ما "،   یکی از مهمترین نتایج بررسی صورت‌های مالی سه شرکت دولتی اصلی زیرمجموعه وزارت نفت یعنی شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی گاز ایران و ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شفاف شدن شیوه توزیع درآمدهای نفتی و گازی کشور است.
در این گزارش می خواهیم با استفاده از منابع مذکور و همچنین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره رابطه مالی شرکت‌های ملی نفت و گاز با دولت، به بررسی شیوه توزیع درآمدهای گازی (گاز طبیعی، گاز مایع و اتان) کشور در سال 97 و مبانی قانونی این موضوع بپردازیم:

*شیوه توزیع درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی گاز
براساس صورت مالی شرکت ملی گاز ایران در سال 97، مجموع صادرات گاز طبیعی توسط این شرکت به کشورهای ترکیه و عراق، 30.7 میلیون متر مکعب در روز و درآمد شرکت ملی گاز ایران از این محل در سال مذکور، 18 هزار و 229 میلیارد تومان بوده است. از طرف دیگر، میزان واردات گاز طبیعی از ترکمنستان توسط شرکت ملی گاز ایران در سال 97، 2.8 میلیون متر مکعب در روز بوده و هزینه این شرکت بخاطر واردات 550 میلیارد تومان بوده است.
در نتیجه، درآمد این شرکت از محل «خالص» صادرات گاز طبیعی (درآمدهای صادرات گاز پس از کسر هزینه های واردات گاز) در این سال، بالغ بر 17 هزار و 589 میلیارد تومان بوده است. 66.1 درصد از این رقم یعنی حدود 11 هزار و 633 میلیارد تومان، سهم دولت (دولت و صندوق توسعه ملی) بوده است.
همچنین فروش گاز توسط شرکت ملی گاز ایران و شرکت های فرعی آن به مشترکین داخلی در این سال حدود 567.2 میلیون متر مکعب در روز بوده و درآمد این شرکت از این محل در سال مذکور هم حدود 8 هزار و 436 میلیارد تومان بوده است. 

*شیوه توزیع درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی گاز مایع و اتان
براساس صورت مالی شرکت ملی گاز ایران در سال 97، میزان صادرات گاز مایع توسط این شرکت در سال مذکور 2.757 میلیون تن بوده و درآمد شرکت ملی گاز ایران از این محل، 9 هزار و 692 میلیارد تومان بوده و کل این درآمد متعلق به این شرکت بوده است.
همچنین میزان فروش داخلی گاز مایع و اتان توسط شرکت ملی گاز ایران در سال 97، 5.934 میلیون تن بوده و درآمد این شرکت از این محل،  9 هزار و 749 میلیارد تومان بوده و کل این درآمد متعلق به این شرکت بوده است.
*مستندات قانونی تقسیم درآمدهای ناشی از صادرات گاز طبیعی و گاز مایع چیست؟
  نکته مهم در مورد تقسیم درآمدهای ناشی از صادرات گاز طبیعی این است که تا قبل از قانون بودجه 1398 شرکت ملی گاز از صادرات این ماده هیدروکربوری سهمی نداشت و منابع حاصل از خالص صادرات گاز طبیعی بین دولت و صندوق توسعه ملی تقسیم می‌شد، اما در بند «الف» تبصره 1 قانون بودجه سال1398 ، برای اولین بار مقرر گردید که شرکت ملی گاز هم از «خالص» صادرات گاز طبیعی، سهمی 14.5 درصدی داشته باشد. گفتنی است مبنای منطقی انتخاب رقم 14.5 درصد برای سهم شرکت ملی گاز مشخص نیست. جالب اینجاست که شرکت ملی گاز ایران در سال 1397 هم بدون وجود قانون، حدود یک سوم از این درآمدها را به عنوان سهم خود برداشته است.
از منظر قانونی، درباره قواعد مالی تسهیم منافع سایر محصولات صادر شده توسط شرکت ملی گاز از جمله گاز مایع(LPG) ابهام وجود دارد. با این وجود، شرکت ملی گاز (بدون وجود مبنای قانونی) 100 درصد این منابع را جزو درآمدهای شرکت شناسایی کرده و منابع عمومی هیچ سهمی از این درآمد ندارد که به‌نظر میرسد باید این مسئله مورد بازبینی قرار گیرد. از آنجا که از منظر ماهوی این منابع انفال محسوب میشوند، حتی در صورت مسکوت بودن قانون در قبال انفال، براساس مبانی حقوق عمومی منافع حاصل از آن در اختیار حاکمیت است و دلیل بهره‌برداری شرکت ملی گاز از این منابع مشخص نیست.
*مستندات قانونی تقسیم درآمدهای ناشی از فروش داخلی گاز طبیعی، گاز مایع و اتان
براساس این گزارش، فارغ از اینکه شرکت ملی گاز ایران، گاز را برای مصارف مختلف (مانند مصرف خانگی، سوخت و خوراک پتروشیمی، صنایع و نیروگاهها) به چه قیمتی می فروشد، بابت هر مترمکعب گاز تحویلی در سال 1397 معادل 39 تومان گازبها به‌عنوان سهم خود دریافت می‌کرده است و مابقی منابع حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی به گروه‌های مختلف مصرف‌کننده، سهم سازمان هدفمندی و همچنین مالیات و عوارض خواهد بود. لازم است که فرایند و معیارهای تعیین قیمت در نظر گرفته شده به‌عنوان سهم گازبهای شرکت ملی گاز به‌روشنی در مقررات مربوطه مشخص شود.
از سوی دیگر، قوانین درباره روابط مالی مربوط به سایر محصولات فروش داخلی توسط شرکت ملی گاز از جمله اتان و گاز مایع از شفافیت لازم برخوردار نیستند یا ساکت هستند. در این بخش هم به‌نظر میرسد درست آن است که قاعده کلی واریز منابع حاصل به منابع عمومی باشد. با این وجود، شرکت ملی گاز (بدون وجود مبنای قانونی) 100 درصد منابع مذکور را به خود اختصاص داده است.
*پنج سوال مهم درباره ابهامات شیوه توزیع درآمدهای گازی کشور
با توجه به آنچه گفته شد، چند سوال ساده ولی مهم درباره شیوه توزیع درآمدهای گازی کشور مطرح است:
الف- چرا بدون اینکه مبنای قانونی وجود داشته باشد، شرکت ملی گاز ایران کل درآمدهای ناشی از صادرات گاز مایع را متعلق به خود می داند؟
ب- چرا بدون اینکه مبنای قانونی وجود داشته باشد، شرکت ملی گاز ایران کل درآمدهای ناشی از فروش داخلی گاز مایع و اتان را متعلق به خود می داند؟
ج- شرکت ملی گاز ایران براساس چه قانونی، 33.9 درصد از منابع ناشی از «خالص» صادرات گاز طبیعی در سال 97 را به خود اختصاص داده است؟
د- سهم گازبهای شرکت ملی گاز ایران از فروش داخلی گاز طبیعی براساس چه قانونی تعیین می شود؟
ه- چرا سهم شرکت ملی گاز ایران از منابع ناشی از «خالص» صادرات گاز طبیعی، 14.5 درصد تعیین شده است؟
 

منبع: فارس 

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران