1-بررسی جنبه های مثبت قبل از پیروزی و در حین فعالیت انتخاباتی:

یکی از فواید احزاب آن است که در نظام حزبی تعداد نامزدهای انتخاباتی کاهش می یابد. نامزدها تنها از طریق حزب معرفی می شوند. این اقدام موجب کاهش هزینه های ناشی از تعدد کاندیدا های انتخاباتی و افزایش قدرت تشخیص مردم می گردد؛ چرا که احزاب بر خلاف افراد در کنار ارائه برنامه دقیق زبده ترین افراد خود را جهت احراز مسولیت های مختلف در معرض انتخاب مردم قرار می دهند. از سوی دیگر افراد می توانند با بیان شعار های فریبنده و استفاده از ترفندهای انتخاباتی در آراء مردم تاثیر گذار باشند، در حالی که احزاب نمی توانند در فرصت کوتاه تبلیغات ذائقه مردمی را که در طول زمان با افکار، استراتژی و تاکتیک های آنها آشنا شدند را تحت تاثیر قرار دهند. از دیگر نتایج رشد احزاب در جوامع میتوان به ایجاد انضباط انتخاباتی اشاره کرد.

2-در حین قدرت و پس از پیروزی:

یکی از نتایج مثبت وجود حزب در جامعه آن است که از آنجایی که احزاب در طول فعالیت خود عملا اقدام به تربیت افرادی مطابق با سیاست های حزب نموده­اند، پس از پیروزی در عرصه انتخابات نیازی به فحص و جست وجو در پی افراد با کفایت جهت اداره امور حکومتی نخواهند داشت. همچنین به علت اینکه همه افراد تخصص های لازم و کافی را در همه زمینه های حکومتی ندارند، احزاب با ارائه مشورت به مثابه یک ستاد پشتیبانی برنامه ای واطلاعاتی برای افراد منتخب عمل می کنند.

3- مرحله استقرار قدرت و تشکیل دولت:

در نظام حزبی پس از پیروزی یک حزب در انتخابات، احزاب رقیب دست از تلاش برنمی دارند و با تشکیل دولت در سایه همواره با نگاه ذره بینی به دنبال نظارت دقیق بر حزب حاکمند. این نظارت موجب دقت فراوان حاکمان در اجرای وظیفه خود می گردد تا از هرگونه سوء استفاده تبلیغاتی توسط رقبا جلوگیری نماید و در مقابل با استفاده از نقد احزاب رقیب نقاط ضعف خود را پوشش دهد. از طرف دیگر پیروزی حزب و استقرار قدرت آن مانع هرج و مرج گردیده و باعث ثبات سیاسی می شود. همه کسانی که به فکر اصلاحات در نظام هستند به جای برنامه ریزی جهت کودتا و نا فرمانی های مدنی برای کسب قدرت از طریق دموکراتیک بر نامه ریزی می­کنند. در نتیجه وجود احزاب در جامعه نوعی نظم و انضباط را ایجاد می نماید و «تخصص محوری» و پشتیبانی اطلاعاتی از اعضای حزب که در قدرت قرار دارند و جلوگیری از هزینه های اضافی در رقابت های انتخاباتی از ویژگی های نظام حزبی به شمار می رود.

پیامدهای منفی حزب بر انتخابات

بررسی معایب می تواند درک درستی از ویژگی های این گونه نظام هارا ارائه دهد تا نهایتا مشخص گردد که آیا در عمل تشکیلات حزبی می تواند ویژگیهای مثبت خود در زمینه های انتخاباتی را به منصه ظهور بگذارد یا خیر؟

1- قدرت طلبی:

بزرگ ترین و اساسی ترین عیب تشکیلات حزبی قدرت طلبی احزاب است. قدرت طلبی شاه بیت و محور اصلی تشکیل حزب به شمار می آید و از نظر تفکر اسلامی بزرگترین نقطه ضعف یک حزب، حرکت در مسیر قدرت طلبی است. رهبر معظم انقلاب در تبیین این موضوع می فرمایند: «در تحزّب بایستی کسب قدرت مورد نظر نباشد. اگرچه کسب قدرت برای یک حزبِ موفّق یک امر قهری است - یعنی وقتی که پای انتخابات به میان آمد، شما که حزبی دارید و طرفداران زیادی دارد و مردم با شما همفکرند، به طور طبیعی نمی توانید بی تفاوت باشید که مثلاً این فرد رئیس جمهور شود یا آن شخص دیگر؛ لابد به یکی عقیده دارید. به طور طبیعی این عقیدۀشما اثر می گذارد و رأی دهندگان به او زیاد خواهند شد - اما هدف حزب نباید به دست آوردن قدرت باشد[1]. »

در تبیین این موضوع می بایست به این نکته اشاره نمود که انسان موجودی نفع طلب و زیاده خواه است. مطابق با نظر علامه طباطبایی انسان مستخدم للطبع مدنیه بالضروره است به این معنا که علاقه دارد همه چیز در خدمت منافع او قرار بگیرد و اگر کسی مبتلا به مطلق نگری شد و خود را مستغنی دید سر بر طغیان بر می آورد و سرکشی پیشه می کند[2].

پیامدهای قدرت طلبی احزاب را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:

1-1- از آنجا که کار احزاب کاری تشکیلاتی است و بر اساس اساسنامه و مرامنامه آن صورت می پذیرد در بین اعضا نوعی سلسله مراتب جهت اداره امور تشکیلات شکل می گیرد و میان افراد حزب مسابقه کسب قدرت ایجاد می شود و عملا افراد برای به دست آوردن ریاست حزب به تشکیل باندهای قدرت روی می آورند. در نتیجه پیشرفت در سلسله مراتب حزب بر اساس نزدیکی افراد به کانون های قدرت صورت می پذیرد و شایسته سالاری و انتخاب افراد براساس لیاقت و توانمندی های ذاتی جای خود را به رابطه می دهد. بر این اساس شخصی رییس حزب می گردد که نزدیکی بیشتری به ارکان مرکزی حزب داشته باشد و نتیجتا باندهای قدرت در راس حزب شکل می گیرد.

2-1- به علت آن که هدف اصلی احزاب کسب قدرت می باشد در معرفی نامزدهای انتخاباتی به جای در نظر گرفتن ویژگی های لیاقت، صلاحیت و اصلح بودن به وجهۀاجتماعی افراد توجه بیشتری می گردد چرا که مقبولیت عمومی نامزد در پیروزی های انتخابات و در پی آن کسب قدرت اهمیت بسیار بیشتری دارد.

3-1- در بسیاری از موارد احزاب به جای توجه به ارائه برنامه و گسترش بخشهای آموزشی و پژوهشی در راستای برنامه ریزی برای اداره کشور در جهت تقویت رانت های سیاسی با صاحبان قدرت گام بر می­دارند.

4-1- در شکل گیری صحیح احزاب نظارت احزاب رقیب بر حزب حاکم و در پی آن تقویت قدرت دولت از ویژگی­های قابل توجه احزاب است؛ به عبارت دیگر دولت در سایه می­بایست با نظارت خود عملگرایی مثبت حزب رقیب را افزایش دهد، اما در واقع احزاب ثروت و قدرت را در بین یکدیگر توزیع می­نمایند. تاثیر گذارترین افراد حزب تحت تاثیر کارتلهای بزرگ اقتصادی با پوشش احزاب بر ثروت خود می­افزایند و در مقابل شبکه­های پول و ثروت نیز به قدرت دسترسی پیدا می­کنند. فلذا جهت حفظ اساس قدرت احزاب بعد از استقرار قدرت در خطوط قرمز با یکدیگر تعامل می­نمایند تا اصل بهره­مندی از قدرت و ثروت حفظ گردد.

2-چرخش قدرت در محدوده احزاب:

از اشکالات اساسی نظام حزبی گردش قدرت در میان عده­ای خاص و به حاشیه کشیدن مردم به عنوان مبنای حکومت دموکراسی است. به عبارت دیگر گسترش نظام حزبی در جامعه مشارکت عمومی را کاهش می­دهد و موجب بی­تفاوتی مردم نسبت به امور سیاسی می­گردد. این امر معلول تبدیل سیاست به حرفه ای در اختیار عده ای خاص در احزاب است و تنها افراد آموزش دیده و متخصص و ماهر در بازی قدرت که در احزاب تربیت شده­اند با قواعد آن آشنایی دارند و دیگران قادر به بازی در این میدان نیستند. نهایتا تاثیر گذاری مردم بر سرنوشت خود به نحو گسترده کاهش می­یابد.

منابع:

-----------------

1- قرآن کریم

2- بیانات مقام معظم رهبری: http: //farsi. khamenei. ir

3- تفسیر المیزان، سید محمد حسین طباطبایی، مترجم: محمد باقر موسوی، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی سال 1385

4- اخلاق در قرآن، محمدتقی مصباح یزدی؛ تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری. ـ قم: مؤسسه. آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره)

5- عباس کعبی، فرآیند تربیت نیرو در نظام اسلامی، ، کتاب دولت اقدام، مرکزپژوهش واسناد ریاست جمهوری، 1387

6- مبانی حقوق بشر در اسلام ودنیای معاصر، عباسعلی عمید زنجانی، انتشارات مجد، 1388

7- احزاب سیاسی، حسن محمدی نژاد، انتشارات امیر کبیر، سال 1355

8- اکثریت چگونه حکومت می کند، حجت الله ایوبی، انتشارات سروش، 1382

منبع: پژوهشکده مجازی حقوق عمومی

[1] بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سر دبیران نشریات دانشجویی۱۳۷۷/۱۲/۰۴

[2] إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَى أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى

سوختن سالانه ۵ میلیارد دلار در آتش کم تدبیری مجلس و شهرداری  اقدام تحسین برانگیز و قابل ستایش وزارت نفت در قطع گاز نیروگاه های راندمان پائین  فقط ۸ سال تا تغییر چهره انرژی جهان باقی مانده است  ضرورت‌های احداث سریع خط آهن ورزقان  قیمت نفت و ارزش کل ذخایر نفت ایران یک سوم می شود