صرفه‌جویی و صادرات، نیاز صنعت گاز

به گفته معاون وزیر نفت در امور گاز که روز گذشته در جمع خبرنگاران حضور داشت، در روزهای اخیر و با اوج گرفتن مصرف برق در کشور، میزان تحویل گاز به نیروگاه‌های کشور با افزایش همراه بوده و به روزانه ٢٥٠ میلیون مترمکعب رسیده است. حمیدرضا عراقی با اشاره به این عدد، بحث مصرف بهینه برق و انرژی از سوی مصرف‌کنندگان را جدی عنوان کرد و گفت: چنانچه بخواهیم وارد بازارهای بین‌المللی بشویم، یکی از بحث‌های اساسی ما صرفه‌جویی در مصرف گاز و اختصاص آن به صادرات است، در چنین شرایطی ما می‌توانیم از محل انرژی‌هایی که مصرف مازاد دارند، درآمدهای ارزی کشور را افزایش دهیم. عراقی در ادامه با اشاره به مصرف روزانه 700 میلیون متر مکعبی گاز در کشور گفت: این میزان مصرف طبق برنامه ششم توسعه باید به یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب در روز برسد که تنها یک صرفه‌جویی 10 درصدی در مصرف، ذخیره‌ای 120 میلیون متر مکعبی در روز به همراه خواهد داشت که می‌تواند مستقیما به صادرات و افزایش درآمدهای ارزی اختصاص داده شود، اما این منبع عظیم مالی جز با توجه و آگاهی مردم نسبت به مسوولیت اجتماعی خود در استفاده از منابعی چون گاز و همچنین تلاش ما برای افزایش تکنولوژی‌ ممکن نخواهد بود.

اما عراقی در حالی «صادرات» را به‌عنوان یکی از اهداف اصلی صنعت گاز کشور مطرح می‌کند که نگاهی به برنامه‌های صادراتی شرکت ملی گاز نشان می‌دهد این شرکت 50 ساله با مسیری پرفراز و نشیب برای رسیدن به اهداف صادراتی خود همراه است. براین اساس اگرچه در نگاه نخست به درستی پتانسیل‌های فراوانی برای صادرات گاز چه به کشورهای منطقه و چه به کشورهای اروپایی برای شرکت ملی گاز به چشم می‌خورد، با وجود این برخی مسائل از جمله اولویت تامین گاز در داخل کشور و همچنین برخی مشکلات خارجی، مسیر صادرات گاز ایران را طولانی و پر چالش کرده‌اند. آن‌طور که مدیر بین‌الملل شرکت ملی گاز می‌گوید، در حال حاضر چهار قرارداد صادرات گاز در شرکت ملی گاز ایران در جریان است که چنانچه تمام این چهار قرارداد عملیاتی شود، حجم قراردادهای گازی ایران برای صادرات به سالانه 40 میلیارد متر مکعب می‌رسد. این قراردادهای صادرات جدای از دو قرارداد تجاری برای تهاتر برق و گاز با ارمنستان و همچنین تهاتر گاز با آذربایجان است.

تخفیف جزئی به ترکیه

عزیزالله رمضانی با اشاره به قراردادهای ایران با ترکیه، پاکستان و دو قرارداد عراق (بغداد و بصره) به خبرنگاران گفت: قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه که حالا در نیمه راه خود است 25 ساله بوده و تا‌کنون بر اساس آن 78 میلیارد متر‌مکعب گاز به ترکیه صادر شده است. رمضانی با اشاره به اینکه میزان صادرات گاز ایران به ترکیه طبق قرارداد سالانه 10 میلیارد متر‌مکعب (معادل روزانه 30میلیون متر‌مکعب) است در رابطه با خبرهایی مبنی بر دریافت تخفیف چشمگیر ترکیه از ایران که اخیرا از سوی مقامات ترکیه‌ای مطرح شده است، گفت: پیش از این ترکیه دو ادعا علیه شرکت ملی گاز ایران عنوان کرده بود که نخستین ادعای آنها با عنوان عدم تامین گاز با کیفیت مطلوب و زمان به موقع؛ در ابتدای سال 2005 از سوی دیوان داوری بین‌المللی مردود شد اما رای دیوان داوری بین‌المللی در رابطه با دومین ادعای ترکیه که با توجه به شرایط بازار به قیمت‌ها باز‌می‌گردد، هنوز اعلام نشده است و به نظر می‌رسد مقامات ترکیه از جمله وزیر انرژی این کشور در رابطه با دریافت تخفیف از سوی ایران بیشتر گمانه‌زنی کرده‌اند.

آن‌طور که رمضانی تاکید می‌کند، رای دیوان داوری بین‌المللی بین 2 تا 3 ماه آینده صادر خواهد شد و بعید به نظر می‌رسد تقاضای کاهش قیمت 5/ 37 درصدی که ترکیه خواستار آن بود از سوی ایران برآورده شود. رمضانی در این زمینه می‌گوید: مراحل دادرسی در رابطه با این موضوع تمام شده است و در انتظار رای هستیم، اما در نهایت ممکن است یک تخفیف جزئی به ترکیه داده شود. ترکیه بر اساس حق اقامه دعوی که در قرارداد به فاصله زمانی سه سال یک بار برای طرفین قائل شده است، از اوایل سال 2012 نسبت به قیمت فروش گاز ایران اقامه دعوی کرد.

قرارداد صادرات گاز به دو شهر بغداد و بصره در عراق اما از جمله قراردادهایی به شمار می‌رود که با وجود برخی مشکلات امنیتی در عراق در مراحل پایانی خود به سر می‌برد. این قرارداد در حالی آخرین مراحل اجرایی خود را طی می‌کند که دیگر قرارداد شرکت ملی گاز ایران که با پاکستان منعقد شده است، همچنان با تعلل طرف پاکستانی بدون نتیجه باقی مانده است. قرارداد ایران با پاکستان برای صادرات گاز در حالی با بدعهدی طرف پاکستانی هنوز اجرایی نشده است که قرار بوده اواخر سال 2014 به بهره‌برداری برسد. پاکستان در حالی هنوز نظراتی ضد و نقیض در رابطه با این قرارداد عنوان می‌کند که ایران یک خط لوله 900 کیلومتری از عسلویه تا ایرانشهر برای اجرای این قرارداد احداث کرده است، در مقابل پاکستان هیچ اقدامی برای احداث خط لوله انجام نداده است. باوجود اظهارات اخیر مقامات پاکستانی، رمضانی بعید می‌داند توافقی در مورد قیمت یا شرایط اجرای قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان انجام شده باشد.

آن‌طور که مدیر بین‌الملل شرکت ملی گاز به خبرنگاران گفت، هفته آینده هیاتی از عراق برای مذاکره درباره گازبها به ایران سفر خواهد کرد که در صورت توافق، شیر صادرات گاز ایران به سوی عراق در ماه جاری باز خواهد شد. در حال حاضر هم‌اکنون هیاتی از عراق در ایران برای آموزش مستقر شده‌اند. بر اساس قراردادی که برای صادرات گاز به عراق بسته شده است، صادرات گاز به بغداد از روزانه هفت میلیون مترمکعب آغاز شده و تا 35 میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت. همچنین صادرات گاز به بصره حداکثر روزانه 35‌میلیون متر مکعب خواهد بود. اما در حالی‌که کشورهای منطقه اولویت صادرات گاز را دارند، رمضانی می‌گوید: با توجه به تمایل اروپایی‌ها برای دریافت گاز ایران، در شرایطی که برنامه‌های مربوط به صرفه‌جویی اجرایی شود با کاهش مصرف روزانه 10 درصدی، قادر به صادرات سالانه 40 میلیارد متر مکعب گاز به اروپا خواهیم بود که البته باید دید این میزان صادرات باید به چه روشی انجام شود که برای کشور صرفه اقتصادی به همراه داشته باشد. با تمام این تفاسیر باید دید شرکت 50 ساله ملی گاز ایران، در ادامه مسیر خواهد توانست به اهداف خود در زمینه‌های مختلف از توسعه خطوط گرفته تا صادرات و ایجاد فرهنگ استفاده صحیح از انرژی در میان مردم دست پیدا کند یا خیر؟