پایان سال 92 اسحاق جهانگیری به صراحت اعلام کرد که ارز در سال 93 تک نرخی می شود اما با اینکه سال‌جاری برای یکسان سازی نرخ ارز هدفگذاری شده بدون دستیابی به این مهم به پایان می‌رسد و تک نرخی شدن ارز در سال آینده نیز وعده داده شد.

به گزارش خبرنگار تابناک اقتصادی، بودجه کشور چندسالی است که سیاست ارزی خود را بر مبنای یکسان سازی نرخ تعیین کرده و از سویی دیگر بانک مرکزی این موضوع را از اهداف اصلی خود عنوان می کند ولی شرایط همواره به گونه ای پیش رفته که باز هم در انتهای سال فاصله ارز بین بازار آزاد و مرکز مبادلات ارزی تفاوت قابل توجهی دارد حتی اگر در طول دوره گاهی این تفاوت کمتر یا بیشتر شده باشد.

سال جاری که به نظر می رسید با توجه به تاکیدات مستمر دولت یکسان سازی با روند متفاوت نسبت به گذشته پیش برود، واکنش مقامات بانک مرکزی در ادامه به سمتی پیش رفت که ورود جدی به این موضوع در سال جاری را بعید کرد، این در حالی است که بانک مرکزی معتقد بود باید شرایط لازم از جمله برقراری ثبات در اقتصاد، کاهش نرخ تورم ، اطمینان از تامین ارز کافی در بازار و گسترش و تحکیم روابط بین الملل بانکی ایجاد شود تا بتوان نسبت به یکسان سازی نرخ ارز به طور جدی اقدام کرد.

اگر چه آمارهای رسمی بانک مرکزی بیانگر برقراری ثبات نسبی در متغیرهای کلان اقتصاد بود به گونه ای که تورم در یک سال گذشته حدود 15 درصد کاهش یافته و یا رشد اقتصادی مثبت و چندین درصد بهبود یافته است، اما این تغییرات نتوانست تمام نظر بانک مرکزی برای تک نرخی شدن ارز را تامین کند چرا که در سویی دیگر وجود منابع کافی ارزی همچنین لزوم گسترش روابط بین بانکی در سطح بین الملل مطرح می شود که اکنون با تحریم های موجود در وضعیت چندان مناسبی قرار ندارد.

این در حالی است که رئیس کل بانک مرکزی در آخرین اظهارات خود در رابطه با تصمیم برای یکسان سازی نرخ ارز در سال آینده عنوان کرد که مقدمات لازم برای برای تک نرخی شدن ارز فراهم شده است اما باید شروط دیگری نیز برقرار باشد. ولی االه سیف گفته که یکی از پیش‌نیازهای اصلی برای استمرار و موفقیت یکسان سازی نرخ ارز گسترش ارتباطات بین‌المللی نظام بانکی است که هر زمانی شکل مناسبی به خود بگیرد حتما یکسان‌سازی نرخ ارز نیز در اولویت قرار دارد.

فراز و فرود نرخ ارز در بازار آزاد

با این حال، فراز و فرود نرخ ارز در بازار آزاد موجب شده که فاصله بین نرخ دولتی و آزاد ارز خاصه دلار همواره در یک روند قرار نداشته و درگیر نوسان باشد به طوری که در چند ماه اخیر نوسان در قیمت دلار آزاد حتی به 350 تومان هم رسیده است؛ رقمی که در آذر ماه به بیش از 3560 تومان صعود و در حال حاضر تا 3200 تومان تنزل کرد.

اما روند تغییرات در مرکز مبادلات ارزی به گونه ای بود که در یک سال گذشته نرخ دلار حدود 250 تومان که می تواند با توجه به تغییرات اندک ریالی در این مرکز قابل توجه باشد افزایش دارد و از حدود 2550 تومان ابتدای سال به 2800 تومان رشد یافته و اکنون اختلاف بین دو نرخی که باید به منظور یکسان سازی به حداقل رسیده و یکی شوند نزدیک به 400 تومان است.

بر این اساس هر چند که نرخ کنونی دلار مبادله‌ای فقط 50 تومان با نرخ 2850 تومان مبنای تعیین شده برای دلار در بودجه سال 1394 فاصله دارد و در صورت ادامه روند رو به رشد کنونی به زودی محقق می شود، اما به هر حال یکسان سازی نرخ ارز تا حدود زیادی به نتیجه مذاکرات برای رفع تحریمها و بازشدن فضای بین المللی و تبادلات بانکی در سطح دنیا وابسته خواهد بود. موضوعی که به راحتی قابل پیش بینی نبوده و نیازمند گذر زمان و اتفاقاتی که در آینده خواهد افتاد، است. بنابراین سال آینده هم مطمئنا زمانی برای طرح مجدد ارز تک نرخی است؛ موضوعی که با فراهم شدن مقدمات آن در سال آینده شانس بیشتری برای تحقق نسبت به امسال خواهد داشت.

گام به گام با تحولات ارزی

نخستین روز هفته گذشته روز سقوط ارزها بود. یورو ریزش 101 تومانی را تجربه کرد که عامل اصلی آن افت یورو در سطح جهانی بود. یورو در سطح جهانی با شروع برنامه تسهیل کمی بانک مرکزی اروپا و صعود ارزش دلار روبه کاهش گذاشت.

اما دلار با وجود تقویت این ارز در بازارهای بین المللی، تحت تأثیر خوش بینی بازار نسبت به مذاکرات هسته ای و موقعیت فروش معامله گران غیر رسمی کاهش یافت و در نزدیکی مرز 3400 تومان ایستاد. البته در این روز تقاضا برای ارز مسافرتی قدری رشد یافت اما حجم عرضه بیشتر از تقاضا بود.

در کنار دلار و یورو، پوند نیز در روز شنبه هفته گذشته کاهش یافت. پوند در بازارهای جهانی 2 درصد در برابر دلار تضعیف شد که اثر آن در بازار داخل افت 70 تومانی آن بود.

در پایان معاملات روز شنبه هفته گذشته ارزش دلار و یورو به 3402 و 3717 تومان و پوند و درهم امارات به 5190 و 931 تومان رسید. در حالی که نخستین روز هفته بهای ارزها با سقوط همراه شد، روز یکشنبه هفته گذشته دامنه نوسان ارزها کاهش یافت و دلار 3 تومان تقویت شد.

اما روز دوشنبه هفته گذشته در حالی دلار طعم کاهش قیمت را چشید و به زیر مرز 3400 تومان فرو افتاد که تقاضای چندانی برای این ارز وجود نداشت و تنها معاملات جزئی در بازار انجام شد.

همزمان با افت دلار، یورو و پوند نیز در این روز نوساناتی را تجربه کردند که میل به سمت قیمت های بالاتر بود. تقویت ارزش یورو در برابر دلار به بالا رفتن این ارز در بازار داخل کمک کرد و قیمت یورو رشد 15 تومانی را به ثبت رساند. البته این رشد یورو در حالی بود که این ارز در 5 روز گذشته روی افزایش را به خود ندیده بود و از سطح 3866 تومان به 3720 تومان فرو ریخته بود.

در غروب روز دوشنبه هفته گذشته دلار و یورو بر 3397 و 3735 و پوند و درهم امارات بر 5200 و 932 تومان قرار گرفتند. در چهارمین روز هفته شاخص بازار ارز افت بیشتری را متحمل شد و در زیر سطح 3400 تومان بیشتر فرو ریخت که فعالان این کاهش را در ادامه تأثیر اخبار خوب هسته ای و افزایش عرضه از سوی برخی شرکت ها می دانند. تقاضای کمتر از انتظار نیز در این امر دخیل بود.
اما یورو بعد از رشد قیمت روز دوشنبه، در روز سه شنبه هفته گذشته سقوط 55 تومانی را تجربه کرد و تا سطح 3680 تومان پایین آمد. پوند انگلیس نیز از افت قیمت به دور نماند و کاهش 30 تومانی را تجربه کرد.

در پایان روز سه شنبه هفته گذشته دلار و یورو بر 3384 و 3680 تومان و پوند و درهم بر 5170 و 927 تومان آرام گرفتند. در روز چهارشنبه هفته گذشته ارزها در سرازیر قیمت افت‌هایی را شاهد بودند که در یورو به 80 تومان و در دلار و پوند به 43 و 50 تومان رسید. فعالان بازار علت اصلی تداوم ریزش دلار را در بازار ارز اظهارات رئیس بانک مرکزی در یکسان سازی نرخ ارز و کاهش تقاضا جستجو کردند.

البته در این روز اختلاف نرخ خرید و فروش ارزها نیز افزایش یافت که این امر حاکی از امید نداشتن صرافی ها به افزایش قیمتهاست. سیف رئیس بانک مرکزی از فراهم شدن مقدمات اجرای ارز تک نرخی خبر داد که یکی از پیش نیازهای استمرار و موفقیت این سیاست، ارتباطات بین المللی نظام بانکی است.

ریزش یورو و پوند انگلیس در روزهای اخیر مربوط به تغییر و تحول بازارهای جهانی و نرخ برابری این ارزهاست. در روز پنج شنبه گذشته دلار بازهم کاهش یافت و بر مرز 3300 تومان قرار گرفت اما به تدریج از این کف قیمتی بالا آمد و بر بهای 3330 تومان ایستاد که با این وجود 14 تومان نسبت به روز گذشته کسر داشت.

در این روز هر یورو با بهای 3560 تومان و هر پوند انگلیس و درهم امارات با بهای 5100 و 913 تومان به فروش رسیدند. شایان ذکر است، دلار در هفته سوم اسفند ماه یکی از بی سابقه ترین هفته های کاهشی را پشت سر گذاشت و با ریزش 84 تومانی یک کانال قیمتی فرو افتاد و این در حالی است که برخی از فعالان معتقد بودند در ماه پایانی سال افزایش تقاضا زمینه رشد دلار را فراهم می کند.


این کاهش قیمت به هفته چهارم نیز کشید و شنبه و یکشنبه هفته جاری روند نرخ ارز نزولی شد اما روز دوشنبه دلار 44 تومان افزایش یافته و 3269 تومان را تجربه کرد. روز سه شنبه نیز بازار تقریبا مثل روز گذشته بود.

دلایل عمده کاهش نرخ ارز

آنگونه که دبیرکل کانون صرافان کشور گفته است، اعلام خبرهای مثبت هسته ای، کاهش چشمگیر تقاضا برای خرید ارز و همچنین مدیریت مطلوب بانک مرکزی سبب کاهش نرخ ارز در بازار در روزهای اخیر شده است. احمد لواسانی افزوده است: البته در طول دو تا سه سال گذشته نیز میزان تقاضا برای خرید ارز در روزهای پایانی سال و شب عید به دلیل رشد قیمت‌ها در این بازار با کاهش مواجه شده بود، هرچند در آن دوران نیز نرخ ارز به طور معمول با تغییرات زیادی مواجه نمی شد و افزایش نمی یافت.

وی در پاسخ به این پرسش که گفته می شود سرازیر شدن دلارهای انباری و خانگی به بازار ارز در روزهای اخیر منجر به کاهش نرخ ها شده است، گفته است: به طور معمول در تمام بخش ها هر زمان که عرضه به بازار بیش از تقاضا باشد، قیمت ها نزولی می شود. دبیرکل کانون صرافان کشور تصریح کرده است: در حال حاضر فروشندگان ارز در بازار افزایش یافته و در مقابل تعداد خریداران با کاهش مواجه شده است.

لواسانی با اشاره به سهم مدیریت بانک مرکزی در کاهش نرخ ارز در بازار آزاد، گفته است: بانک مرکزی وضعیت بازار را در روزهای پایانی سال به گونه ای برنامه ریزی کرده که قیمت ها با کاهش مواجه شوند که البته یکی از این راهکارها تزریق ارز به بازار بوده است. وی با تاکید بر اینکه اگر کاهش قیمت ها در بازار بدون برنامه انجام شود باید پس از یک دوره منتظر افزایش نرخ ها بود، اظهار داشته است: در همین حال بانک مرکزی برای کاهش نرخ ارز برنامه دارد و بازار را مدیریت می کند.

پس از کاهش شدید قیمت یورو و رسیدن نرخ ارز واحد اروپا به 3520 تومان، دلار آمریکا که وضعیت باثبات تری داشت نیز سقوط کرد و از 3400 به 3185 تومان رسید و بدنبال آن قیمت دیگر ارزها نیز به همین نسبت کاهش یافت.

کارشناسان معتقدند: شیب تند کاهش قیمت این ارز علاوه بر آنکه به واسطه کاهش ارزش جهانی یورو در مقابل دلار است، به واسطه انتظار بازار برای کاهش قیمت دلار پس از توافق صورت پذیرفته و افزایش نشانه های توافق و همچنین عرضه زیاد ارز در بازار، برخلاف روال معمول و در آخرین روزهای سال شاهد کاهش زیاد قیمت این ارزها در بازار هستیم.


عواملی که دولت نمی‌تواند در سال 94 ارز را تک نرخی کند

وضعیت فعلی قیمت نفت و مسابقه کاهش نرخ نفت در بازارهای جهانی، ارزش دلار را تقویت کرد و بازار داخلی هم متأثر از بازار جهانی شد. به عبارتی، پایدارترین عامل افزایش نرخ دلار، کاهش قیمت نفت است که می‌تواند در آینده عرضه ارز را محدود کند.

میزان مصارف ارزی کشور به‌طور ماهانه بین ۶ تا ۷ میلیارد دلار است که حدود ۵ میلیارد دلار آن برای امور بازرگانی هزینه می‌شود. بخشی از ارز مورد نیاز کشور هم از طریق صادرات غیرنفتی تأمین می‌شود، اما حدود ۷۰ درصد از نیاز بازار از محل صادرات نفت حاصل می‌شود که با کاهش قیمت نفت، ارزآوری در این بخش با کمبود مواجه می‌شود.

به هر حال با کاهش قیمت نفت، عرضه ارز به بازار با محدودیت مواجه خواهد شد که این موضوع می‌تواند افزایش قیمت را در پی داشته باشد و این موضوع نیازمند اقدامات هوشمندانه و با تدبیر دولت یازدهم است.

فعالان هیجانی بازار ارز هم همواره آماده صعودی شدن قیمت‌ها هستند. البته در شرایط فعلی دولت و بانک مرکزی با اقداماتی که انجام داده‌اند از جمله ساماندهی قیمت‌گذاری نرخ ارز از طریق سامانه صرافی‌ها و ساماندهی دلالان و فعالان بازار ارز، نبض بازار ارز را در دست گرفته‌اند.

به هر حال، بازار ارز در شرایط فعلی بازاری غیرقابل کنترل نیست. گرچه در مقطعی که قیمت ارز بالا رفته بود، برخی‌‌‌ها مطرح می‌کردند که دولت تعمداً برای کسب درآمد با توجه به کاهش درآمدهای نفتی، این رویه را خود در پیش گرفته و عاملی برای افزایش قیمت دلار در بازار شده است؛ این همان کاری بود که دولت‌های قبلی هم انجام داده بودند و گفته می‌شد که بانک مرکزی هم چندان از این اتفاق ناخوشنود نیست ولی در کلام‌‌‌ها و گفته‌ها همواره این مسأله توسط دولت‌‌‌ها رد شده است.

در عین حال، دولت درصدد است که نرخ ارز را در سال ۹۴ تک نرخی کند؛ برنامه‌ای که ابتدا قرار بود در نیمه دوم سال ۹۳ اتفاق بیافتد اما به سال آینده موکول شد. ابتدا باید توجه داشت که باید شرایط و مقدمات اولیه برای تک نرخی شدن ارز فراهم شده باشد تا دولت دست به اجرای چنین طرح مهمی بزند. در غیر این صورت، بازار ارز مثل دوران دولت گذشته با تلاطم مواجه خواهد شد.

به هر حال تا زمانی که این برنامه اجرا نشده است، دولت باید هم‌چنان آرامش بازار ارز را حفظ کند. حال با توجه به سیاست‌های اقتصادی دولت در سال آینده و وضعیت لایحه بودجه و قیمت نفت و سایر موارد، باید منتظر ماند و دید که آیا بازار ارز آرام می ماند و یا اینکه طلاتمهایی را تجریه خواهد کرد.

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران