با توجه به این جایگاه در کنار وسعت، جمعیت، موقعیت ژئوپلیتیک و جایگاه خاص آن در غرب آسیا می‌توان ایران را یکی از کلیدی‌ترین بازیگران انرژی در غرب آسیا دانست. در این چارچوب باید ابتدا جایگاه ایران را در مناسبات بین‌المللی و بازارهای جهان تبیین کرد. لازم است مشخص شود که باید ایران را متعلق به خاورمیانه بدانیم یا آن را کشوری در حوزه جنوبی خزر، غرب آسیا یا یکی از قطب‌های موثر در بازار انرژی به شمار آوریم.

در همین راستا دیروز همایش بین‌المللی انرژی غرب آسیا در مرکز بین‌المللی همایش‌های صدا و سیما تشکیل شد. در این همایش که به دعوت معاونت پژوهش‌های روابط بین‌المللی مرکز تحقیقات استراتژیک صورت گرفته بود، دکتر عباس ملکی به عنوان رئیس علمی همایش به تبیین اهداف همایش پرداخت.

وی در این باره گفت: برای بررسی جایگاه انرژی ایران در تعامل با کشورهای منطقه و بازارهای جهانی، باید ویژگی‌های داخلی کشورمان را بررسی کنیم. وی افزود: در این راستا جای پاسخ چند سوال خالی به نظر می‌رسد. اول اینکه آینده مصرف انرژی در جهان تا چه اندازه بین انرژی‌های فسیلی و تجدیدپذیر تقسیم می‌شود؟

حمل و نقل در آینده چه مقدار از انرژی‌های فسیلی را به خود اختصاص می‌دهد؟ آینده مصرف زغال‌سنگ با توجه به نگرانی‌های زیست محیطی چگونه خواهد بود؟ کشورهای غربی با GDP بالا غالبا مصرف سوخت بالایی دارند ولی برای کشورهایی همچون چین و هند این حجم مصرف بسیار کم است، ایران از این شرایط چگونه می‌تواند استفاده کند؟ سهم ایران در منافع نفتی خاورمیانه چگونه است؟ با توجه به ذخایر نفت و گاز ایران در کنار مصرف روزافزون آن در داخل چه باید کرد؟ آیا باید دوباره به روزهای اوج تولید بازگشت یا خیر؟

اینها قسمتی از سوالاتی بود که دکتر ملکی استادیار دانشگاه شریف به عنوان رئیس علمی همایش مطرح کرد و از کارشناسان حاضر در همایش خواست که به قسمتی از این سوالات پاسخ دهند. دکتر فشارکی اولین کسی بود که در این خصوص نظر خود را بیان کرد.

وی با بیان اینکه در دنیای گاز، نفت و به‌طور کلی انرژی هر تصمیمی باید براساس علم اقتصاد گرفته ‌شود، گفت: در ایران قراردادهایی مورد بحث قرار می‌گیرد که صرفه اقتصادی ندارند و محکوم به شکست هستند.مثلاً پروژه انتقال گاز به اروپا از این موارد است. وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر اروپا گاز را با قیمتی کمتر از 7 دلار در هر میلیون BTU به فروش می‌رساند و اگر ایران بخواهد گاز را به اروپا صادر کند باید بیشتر از 7 دلار هزینه کند تا گاز را به اروپا برساند، بنابر این این قرارداد به هیچ وجه اقتصادی نیست.

وی با اشاره به قیمت گاز صادراتی به ترکیه گفت: گازی که به ترکیه می‌فروشیم کشور را بدعادت کرده است زیرا ترکیه با قیمت 14 دلار در هر میلیون BTU گاز را از ما می‌خرد که این قیمت برای گاز منطقی نیست و البته ترکیه نیز به محض دستیابی به منابع گازی کردستان عراق دیگر حاضر نمی‌شود از ما گاز بخرد. وی در ادامه به انقلاب ذخایر شیل در آمریکا اشاره کرد و گفت: انقلاب انرژی در آمریکا یک واقعیت است و اینکه بعضی‌ها می‌گویند ذخایر شیل افسانه است و واقعیت ندارد، بر‌اساس واقعیت و آمار نیست.

وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر تولید نفت از منابع شیل بیش از 2 میلیون بشکه است که تا سال 2017 به 4 میلیون بشکه می‌رسد و به نظر من تا 15 تا 20 سال آینده هم این تولید همچنان ادامه خواهد داشت. از این 2 میلیون بشکه حدود 2/1 میلیون بشکه میعانات گازی است که از ذخایر گاز شیل استخراج می‌شود و با این رقم آمریکا توانسته است بزرگ‌ترین تولیدکننده میعانات گازی در دنیا شود. وی افزود: به عنوان مقایسه حجم تولید میعانات گازی در قطر روزانه 750 هزار بشکه و در ایران مشخصا از پارس جنوبی بین 400 تا 450 هزار بشکه در روز تولید است.

مدیرعامل شرکت «فاکت» در ادامه با اشاره به دو روش صادرات گاز از طریق LNG و خط لوله گفت: ایران در صادرات LNG بسیار عقب است و ما نمی‌توانیم در این بازار که علاوه بر آمریکا و کانادا کشورهایی مانند موزامبیک و تانزانیا حضور دارند به رقابت بپردازیم. در حال حاضر ایران تنها شانس صادرات گاز از طریق ساخت خط لوله را دارد. دکتر فشارکی با اشاره به طولانی مدت بودن قراردادهای گازی نسبت به قراردادهای نفتی گفت: قراردادهای گازی به دلیل ساخت زیربنا برای انتقال گاز علاوه بر هزینه بر کردن صادرات گاز تعهداتی را نیز برای دو طرف به ارمغان می‌آورد که بعضا این تعهدات بسیار دست و پاگیر است. مثلا در قرارداد کرسنت با وجود ارزان بودن قیمت گاز، ایران باید به تعهد خود عمل می‌کرد و به امارات گاز صادر می‌کرد.

وی با بیان اینکه قطب مصرف انرژی در دنیا در حال تغییر است، گفت: تا 6 ماه آینده رشد تقاضای انرژی خاورمیانه بیشتر از چین خواهد شد و در آینده خاورمیانه مرکز مصرف انرژی در دنیا می‌شود، این فرصت بزرگی است که ایران می‌تواند از آن استفاده کند.
سخنران دیگر این همایش دکتر علی شمس‌ اردکانی رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران بود. وی سخنرانی خود را با انتقاد از طرح گازرسانی سراسری شروع کرد و گاز رسانی به تمامی روستاها را از اول غلط دانست و گفت: ایران سومین مصرف‌کننده بزرگ جهان است و بیش از چین گاز مصرف می‌کند. وی افزود: تامین رشد عجیب تقاضا با قیمت‌های پایین فعلی اصلا مقدور نیست.

به عقیده شمس اردکانی سیستم دولتی در هزینه‌های داخلی انرژی غلط عمل کرده و درخصوص بسیاری از تصمیمات کلان تعقل اقتصادی حاکم نبوده است.
وی در این خصوص شیوه انتقال گاز طبیعی را به عنوان نمونه مطرح کرد و گفت: هزینه انتقال رایگان کپسول‌های گاز مایع به برخی روستاها از احداث خطوط لوله به روستاهایی با جمعیت محدود کمتر است.

به گفته وی ابوظبی لوله‌کشی گاز ندارد ولی روستاهای بالای 20 خانوار در کشور ما در کنار شهرهایی همچون بوشهر و بندرعباس از لوله‌کشی گاز طبیعی برخوردار هستند. وی در ادامه افزود: نقش خود را برای توسعه ایران به عنوان هاب انرژی منطقه خوب ایفا نکرده‌ایم. هم‌اکنون توجه ما به سمت بازارهای آسیای جنوب شرقی است که اقتصادهایی روبه رشد دارند. اقتصادهای رو به رشد نیز توان پرداخت قیمت گاز وارداتی خود را داشته و می‌توانند تراز پرداخت‌های خود را تسویه کنند. علی شمس اردکانی با انتقاد از جایگاه ایران در تجارت جهانی حجم 25/0 درصدی ایران از تجارت جهانی را باوجود سهم یک درصدی از جمعیت جهان ناعادلانه خواند و گفت: افزایش تجارت جهانی کشورمان تنها به کمک صادرات نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی ممکن است.

به گزارش دنیای اقتصاد،ابراهیم رحیم‌پور، معاون وزیر امور خارجه در امور کشورهای آسیایی و اقیانوسیه میهمان بعدی این همایش بود که به سخنرانی پرداخت. وی با توجه به جلو افتادگی 160 میلیارد دلاری قطر در پارس جنوبی که شمس اردکانی به آن اشاره کرد، گفت: مباحث سیاسی باعث شد به جای اینکه نفت بر سر سفره‌های مردم جاری شود به جیب شیخ نشینان قطر بریزد. او در ادامه از مذاکرات طولانی جهت انعقاد قراردادهای گازی انتقاد کرد و گفت: قرارداد فعلی گاز ایران و ترکیه پس از 15 سال مذاکره منعقد شد و مذاکرات طولانی برای انتقال گاز به هند هیچ وقت به نتیجه نرسید.

او ایران را یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان در حوزه نفت و گاز و مناسبات بین‌المللی عنوان کرد و ضمن انتقاد از شرایط فعلی فروش و بازاریابی، از مذاکرات به عمل آمده بین دکتر روحانی و روسای جمهوری روسیه و چین به عنوان قدم بزرگی برای افزایش حجم صادرات نفت و گاز ایران یاد کرد. او گفت: با توجه به جایگاه ایران در حوزه انرژی برای 50 سال آینده ایران می‌تواند حرف اول را در این حوزه بزند. وی همچنین جایگاه ایران برای ترانزیت را مهم ارزیابی کرد و گفت: کشورهای روسیه، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان در شمال ایران از نقاط قوت ما برای ترانزیت است.

وی در کنار منابع فعلی امنیت منابع و امنیت خطوط انتقال را مهم ارزیابی کرد و گفت: امنیت انرژی گاهی از خود انرژی هم مهم‌تر است.
او در شرایط وخیم منطقه از لحاظ امنیتی و با توجه به منابع عظیم انرژی، ترانزیت مناسب و امنیت مطلوب، ایران را جزیره ثبات نامید و مذاکرات فعلی برای فروش نفت خام به روسیه را مثبت ارزیابی کرد و این مطلب را در چارچوب افزایش واردات اقتصادی با روسیه عنوان کرد و گفت: حجم تجارت 3 میلیارد دلاری با روسیه به هیچ عنوان کافی نیست و نیاز به افزایش این حجم حس می‌شود.