اعلام کشف اولین میدان نفتی ایران در آب‌های عمیق دریای کاسپین در ماه گذشته و با ذخیره اعلام شده‌ای معادل 7 درصد ذخایرملی ثبت شده، که برای اولین بار در 100سال اخیر روی داده است، می‌تواند بر روابط ایران با سایر شرکایش در آب‌های محل مناقشه طرفین تاثیر گذار باشد.

گویی ایران که به دلیل اعمال تحریم‌های اخیر غرب با فشارهای زیادی برای توسعه میادین انرژی خود به‌ویژه میدان پارس جنوبی روبروست، در کاسپین هم باید با مشکلات و موانع موجود، مقابله کند. با افزایش تنش‌ها بین ایران و غرب با محوریت برنامه هسته‌ای ایران، دو طرف با گسترده تر کردن جبهه رویارویی خود، تلاش می کنند تا به اهداف خود دست یابند.

در این میان استفاده از اسلحه انرژی از جایگاه مهمی برخوردار است. از سوی دیگر آمریکایی‌ها با ایجاد محدودیت برای عرضه نفت ایران در بازارهای جهانی و تشویق اعضای اوپک به افزایش تولید به دنبال کاستن از نقش ایران در بازار عرضه نفت و منطقه خلیج پارس هستند.

در این میان ایجاد مانع بر سر بیمه نفتکش‌های ایرانی، کمک به ایجاد مسیرهای جایگزی صدور نفت از تنگه هرمز، محدودیت بی سابقه برای کشورهای همکاری کننده با بانک مرکزی و در نهایت رایزنی با خریداران اصلی نفت تهران برای قطع واردات نفت از ایران، از اقدامات اصلی آمریکا به حساب می‌آید. اما ایرانی‌ها باید خوشحال باشند که دریای کاسپین که یکی از منابع مهم تامین انرژی جهان در سال‌های آتی خواهد بود، همچنان دور از دسترس غرب است.

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 میلادی، تاکنون پنج کشور ساحلی این دریا نتوانسته اند به توافق همه جانبه و کاملی بر سر تقسیم دریای 3 تریلیون دلاری کاسپین دست یابند. ترکمنستان، آذربایجان، روسیه و قزاقستان همسایگان شمالی ایران در این دریای بسته محسوب می‌شوند.

در مجموع ذخایر تایید شده کاسپین شامل ۵۰ میلیارد بشکه نفت و ۲۵۷ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی است که این دریای 436 هزار کیلومتر مربعی را به یکی از نقاط راهبردی جهان انرژی در قرن بیست و یکم تبدیل خواهد کرد.

منابع نفت و گاز کاسپین در سال‌های اخیر به یکی از منابع اصلی تامین بودجه کشورهای حاشیه شمالی آن تبدیل شده و شرکت‌های چند ملیتی برای تصاحب پروژه‌های بیشتر نفتی رقابت سختی را در پیش گرفته‌اند.

ایران تاکید کرده که میدان کشف شده سردار جنگل 10 میلیارد بشکه نفت دارد و در عمق 1.5 مایلی بستر دریا قرار دارد. اما باید دانست که ایرانی‌ها تجربه اندکی در آب‌های عمیق دارند و با کاهش تدریجی عرضه نفت ایران در بازارهای جهانی در تابستان امسال، ذخایر این میدان می‌تواند به عنوان یک سرمایه سیاسی و ابزار چانه زنی از سوی تهران استفاده شود.

اما مشکل اصلی تهران اینست که میدان کشف شده، احتمالا در آب‌های سرزمینی جمهوری آذربایجان واقع شده است. چرا که پس از گذشت 20سال از زمان فروپاشی دولت شوروی تاکنون، هیچ تفاهمی بین 5 کشور همسایه برای تقسیم دریا و ذخایر زیرزمینی کاسپین اجرایی نشده است.

ایران و آذربایجان 12 سال پیش توافق کرده بودند که در بخش‌های مرزی مورد اختلاف، هیچگونه توسعه‌ای نداشته باشند. اما در23جولای سال2001 میلادی یک ناو و دو جنگنده ارتش ایران با اخطار به دو کشتی اکتشافی آذربایجان آنها را از 60 مایلی شمال سواحل ایران دور کردند. این کار باعث شد شرکت "بی پی_آماکو "از اجرای ادامه پروژه فوق کناره گیری کند.

غرب همواره تلاش دارد تا با نفوذ در دولت‌های آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان، سیاست‌های مربوط به کاستن از قدرت روسیه در معادلات انرژی جهان و حفظ جایگاه خود در اوراسیا را دنبال کند.

وابستگی اروپا به گاز روسیه و تلاش دولتمردان سرزمین یورو برای کاستن از این وابستگی، باعث حضور ده‌ها شرکت بزرگ نفتی در این سه کشور شده و طرح پر سروصدای نوباکو نیز همچنان با این هدف دنبال می‌شود.

دراین میان و به دنبال قطع سوآپ نفت ایران با کشورهای همسایه شمالی در دو سال اخیر، روابط دو طرف به تیرگی بیشتری گراییده است. بر اساس این قراردادها که توسط سه شرکت آلمانی، سوییسی و اماراتی ازسال 1997میلادی و به مدت 13 سال اجرا می‌گردید، روزانه 70 تا100هزار بشکه نفت در سواحل شمالی ایران تخلیه و همین مقدار نفت نیز در سواحل خلیج فارس به طرف دیگر تحویل می شد.

این مبادله، منافع مشترکی برای طرفین داشت، چرا که ایران را به عنوان 12 صدور نفت ترکمنستان و راهکار رهایی از وابستگی تاریخی آنها به روسها برای صادرات نفت تولیدی شان به اروپا تبدیل کرده بود. البته ایرانی‌ها در دو دهه اخیر هیچگاه نتوانستند ایده ساخت خطوط لوله انتقال نفت و گاز از کاسپین به خلیج پارس را به دلیل فقدان راهبردهای ژئوپلیتیکی انرژی و سیاسی مشخص در داخل کشورشان و همچنین فشارهای جهانی بر سر به انزوا کشاندن تهران، عملی کنند.

در همین حال با راه‌اندازی خط لوله باکو- جیحان و تلاش غرب برای ساخت نوباکو، مزیتهای اقتصادی ایران به‌عنوان ارزان ترین و سریع ترین مسیر دستیابی همسایگان کاسپین به بازارهای جهانی، رو به افول نهاده است.

البته شرکت‌های آلمانی و سوییسی فعال درسوآپ نفت ایران، دیگر تمایلی به همکاری با ایران ندارند. دراگون اویل امارات نیز که سالها با ایران در بخش سوآپ همکاری داشت هم اینک با انتقال نفت ترکمنستان به آذربایجان برای صدور از طریق خط لوله باکو-جیحان به اروپا، توانسته است به حضور خود در کاسپین ادامه دهد.

ترجمه؛ منبع : WWW.OILPRICE.COM 

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران