حدود ۱۱۰ سال قبل ارابه‌های جنگی روس به سمت حرم امام رضا (ع) حرکت کردند و در هتک حرمتی بی‌سابقه ضمن به توپ بستن این مکان نورانی، بیش از ۱۰۰ زائر و مجاور را به شهادت رساندند و حرم را اشغال کردند.
خبرگزاری فارس ـ گروه حج و زیارت و وقف ـ مهدی احمدی: بیش از یک قرن است که ایرانیان اتفاقی تلخ را فراموش نکرده‌اند و قطعاً اگر هزار سال و هزاران سال هم بگذرد برخی وقایع آنچنان بر قلب‌ها سنگینی می‌کند که فراموشی آن محال است.
در چنین روز‌هایی یعنی در ایام عید نوروز آن هم درست روز دهم فروردین‌ماه ۱۲۹۱ شمسی، ارابه‌های جنگی روسها به سمت حرم نورانی امام رئوف حرکت کردند و در هتک حرمتی بی‌سابقه به آن آستان نورانی حمله و با به توپ بستن حرم بخش‌هایی از پناه‌گاه ایرانیان را ویران و این مکان مقدس را اشغال کردند؛ اتفاقی که عید را به کام شیعیان خصوصاً ایرانی‌ها تلخ کرد و این تلخی هنوز هم ادامه دارد. با گذشت ۱۰۹ سال از این واقعه، هنوز مردم همه‌ساله در ایام عید نوروز ضمن یادآوری این اقدام زشت به شهدای این حمله که طبق برخی اسناد حدود ۱۰۰ نفر هستند، ادای احترام می‌کنند.
اما ماجرا به حضور شخصی آمریکایی به نام مورگان شوستر در ایران باز می‌گردد. حضور او در ایران و برخی اقداماتش خصوصاً راه‌اندازی ژاندارمری مخصوص خزانه‌داری ایران به کام روسها تلخ بود و بارها به ایران اولتیماتوم دادند تا این شخص از ایران اخراج شود که این اولتیماتوم توسط مجلس شورای ملی رد شد. همین امر بهانه‌ای شد برای تحرک روسها در همه جای ایران که یکی از این نقاط مشهد مقدس بود.
آثار شلیک توپ روسها به گنبد مطهر امام رضا
روسها خواهان این بودند که هر‌گونه نصب افراد خارجی در ایران باید با اجازه آنها و انگلیسی‌ها باشد و رد این خواسته سبب حرکت قوای روس از تبریز به سمت تهران و استقرار در قزوین و حالت آماده‌باش آنها در همه کشور شد.
این اصل ماجرا بود که بهانه‌ای شد برای گستاخی روسها. اما در مشهد شخصی به نام یوسف هراتی که از دست‌نشاندگان روسها در خراسان بود، شورشی ساختگی در مشهد راه انداخت و قوای روس به بهانه این شورش وارد مشهد شده، اما به سمت حرم امام رضا (ع) حرکت کردند.
نبود ارتش و قوای نظامی در کشور سبب شد که فقط عموم مردم و با دست خالی در مقابل این گستاخی روسها مقاومت کنند. اما این مقاومت چندان ادامه‌دار نبود و مردم به داخل حرم رفتند و در‌ها را بستند. قوای روس با همه ادوات نظامی از جمله توپ‌ها و مسلسل‌ها وارد حرم شده و در نقاط مختلف از جمله پشت‌بام‌ها مستقر شدند و با رگبار بستن‌ها مردم آنها را به خاک و خون کشیدند.
ضریح حرم رضوی در زمان حمله روسها به حرم
روسها با شکستن پنجره‌های حرم از پشت‌بام، ضریح مقدس را به رگبار بسند و گروهی دیگر از طریق رواق دارالسیاده وارد حرم شده و مردم و ضریح مطهر را به رگبار بستند. در ادامه چند دستگاه توپ هم به پشت‌بام‌های حرم منتقل شد و گنبد مطهر حرم و گنبد مسجد گوهر‌شاد به همراه چند گلدسته حرم مورد هدف قرار گرفت و آسیب‌های جدی به آنها وارد شد.
گستاخی روسها به این موارد ختم نمی‌شد، اولاً آنها چهار شبانه‌روز حرم را اشغال کردند، ثانیاً اموال حرم خصوصاً اشیاء قیمتی و تاریخی موزه حرم را غارت کردند و ثالثاً شمار زیادی از مردم که طبق روایت برخی منابع تعداد آنها به بیش از ۱۰۰ نفر می‌رسد را به شهادت رساندند و شمار زیادی را هم مجروح کردند.
مرحوم آیت الله میرزا حسین فقیه سبزواری یکی از شاهدان این حادثه است که درباره ریشه این حمله روایتی دیگر بیان می‌کند. او مخالفت با مشروطه و درخواست به سلطنت رسیدن محمد‌علی فرزند مظفرالدین‌شاه توسط شخصی به نام یوسف خان هراتی را علت بروز هرج و مرج و نا آرامی در مشهد عنوان می‌کند.
ویرانی‌های به جا مانده در حرم پس از حمله روسها
یوسف هراتی از چند ماه قبل و با تحریک روسها تحرکاتی در مشهد داشت و گروه‌هایی را برای شورش و هرج و مرج سازماندهی کرده بود. او جلساتش را در حرم و در صحن‌های نو (آزادی فعلی) و گوهر‌شاد برگزار می‌کرد و این‌گونه فضا را برای هجوم روسها آماده کرد.
به گفته مرحوم آیت‌الله فقیه سبزواری این حمله روسها به حرم در تاریخ دهم ربیع الثانی ۱۳۳۰ هجری قمری برابر با ۱۰ فروردین ۱۲۹۱ شمسی صورت گرفت و روسها تا چند روز حرم را اشغال کردند و اجازه ورود به کسی نمی‌دادند. اما با پایان قائله یوسف هراتی که عامل اصلی این قائله و هتک حرمت بود هم فرار کرد و عده‌ای هم به تعقیب او پرداختند. نهایتاً هراتی به قتل رسید و جنازه‌اش به مشهد بازگردانده شد. به این صورت قائله پایان یافت و روسها هم حرم را ترک کردند.
یکی از گلدسته‌های حرم رضوی پس از شلیک توپ
با ترک حرم توسط روسها مردم، خادمان و علما بلافاصله کار مرمت و پاک‌سازی و تطهیر حرم را آغاز کردند. بخشی از اموال غارت شده توسط روسها بازگردانده شد اما بخش زیادی از اموال قدیمی و گران‌بها پس داده نشد و روسها متولی حرم را با تهدید به مرگ وادار کردند بگوید همه اموال را پس گرفته است.
ضرورت احداث راه‌آهن به سمت معدن سونگون
فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت
تأثیر توسعه شبکه های حمل و نقل جاده ای بر رونق اقتصادی ایران
