سالاری قائم مقام سابق شرکت پخش و پالایش می گوید که تنها ۱۰ درصد نفت کوره تولید شده در داخل کشور گوگرد کمتر از نیم درصد دارد. همین مساله موجب شده که وزارت نفت دست به اختلاط با گازوییل بزند. بخشی از مشکلات کشتی‌ها در تامین سوخت مطابق با استاندارد جهانی ناشی از بی‌توجهی زنگنه به پالایشگاه‌سازی است.

بازار؛ گروه انرژی: «در حال حاضر تولید ۶۵ میلیون لیتر نفت کوره در کشور تولید می‌شود. که حدود ۶ میلیون لیتر آن سولفور کمتر از نیم درصد را دارد.» این خبر را در حالی قائم مقام سابق شرکت پخش و پالایش اعلام می‌کند که بر اساس قوانین جدید سازمان بین‌المللی کشتی‌رانی (IMO)کشتی‌ها حق استفاده از نفت کوره با گوگرد بالای ۵۰۰ PPM را از سال ۲۰۲۰ ندارند. حالا بیش از ۸ ماه از زمان اجرای این قانون می‌گذرد اما بازهم وزارت نفت توجهی به آن نمی کند. همین مساله موانع بزرگی را در خصوص پهلوگیری کشتی‌ها در بنادر جهان ایجاد کرده است. جدای از این بیژن زنگنه وزیر نفت چندی پیش ساخت پالایشگاه را کثافت کاری دانسته بود. سالاری می‌گوید: در حالیکه بسیاری از کشورها به دنبال نوسازی و و استفاده از تکنولوژی‌های جدید در پالایشگاه‌های خود هستند، وزیر نفت کشور پالایشگاه سازی را کثافت کاری می‌داند. به گفته او، در حال حاضر نفت کوره تولید شده در کشور بین ۲.۳ تا ۳.۱ درصد سولفور دارد. جدای از این حجم بالای تولید نفت کوره در ۹ پالایشگاه کشور (سهم ۲۶ درصدی در پنج فراورده اصلی)، ایران را به بزرگ‌ترین تولیدکننده این فراورده در جهان تبدیل کرده است. در واقع بخش عمده ای از نفت خود را به محصولی تبدیل می‌کنیم نه تنها ارزش افزوده بالایی ندارد، بلکه استفاده از آن به دلیل سطح بالای آلایندگیش خسارت بالایی را اقتصاد ایران وارد می‌کند. متن کامل گفتگوی بازار با جلیل سالاری قائم مقام سابق شرکت پخش و پالایش را در ادامه می‌خوانید:

* از ابتدای ژانویه بر اساس استاندارد IMO۲۰۲۰ سوخت کشتی‌ها باید مطابق با سولفور ۵۰۰PPM باشد. چرا با این وجود بخش عمده ای از نفت کوره ای که در کشور تولید می‌شود، گوگردبالاتر از این استاندارد دارد؟
کیفیت نفت کوره که به عنوان سوخت کشتی‌ها مصرف می‌شود، کاملا وابسته به نفت خام است. به عبارت دیگر متناسب با کیفیت خوراک پالایشگاه‌ها کیفیت نفت کوره هم تغییر می‌کند. اما عامل دیگری که می‌تواند گوگرد نفت کوره را کاهش دهد، استفاده از تجهیزات و تکنولوژی مربوط به شکست مولکولی است. به عنوان مثال نفت کوره ای که در پالایشگاه لاوان یا شازند اراک تولید می‌شود، گوگرد پایینی دارد. طرح‌های مربوط به شکست مولکولی در این دو پالایشگاه در دولت‌های قبلی انجام شد. اما با روی کار آمدن دولت یازدهم توسعه پالایشگاهی به فراموشی سپرده شد. این کوتاهی در شرایطی در کشور اتفاق افتاده که پس از اعلام قانون جدید از سوی IMO در سال ۲۰۱۶؛ بسیاری از پالایشگاه‌ها در سراسر دنیا روند تغییرات سخت‌افزاری برای تولید سوخت مورد نیاز کشتی‌ها با سولفور ۵/ ۰ درصد را آغاز کردند. بدون شک اگر ما هم همان چند سال پیش به این مساله توجه کرده بودیم، امروز دیگر کشتی‌های ما برای تردد در آبهای بین المللی مشکلی نداشتند، ضمن اینکه می‌توانستیم ارزش افزوده بالاتری را هم کسب کرد. البته باید توجه داشت که نفت کوره تنها به عنوان سوخت کشتی‌ها مورد استفاده قرار نمی گیرد و معمولا هم زمان با شروع فصل سرما شاهد جایگزینی آن با گاز در نیروگاه‌ها هستیم. همین مساله به شدت آلودگی‌ها در کلان شهرها می‌افزاید.

* در حال حاضر چه میزان از نفت کوره تولید شده در کشور استانداردهای IMO ۲۰۲۰ را رعایت می‌کند؟
در حال حاضر تولید ۶۵ میلیون لیتر نفت کوره در کشور تولید می‌شود. که حدود ۶ میلیون لیتر آن سولفور ۵۰۰ PPM را دارند. برای دست یافت به این استاندارد باید در طرح‌های جامع پالایشگاهی تجدید نظر می‌شد، استارت این کار در دولت دهم زده شد. سال ۹۱-۹۰ بود که پیش بینی‌های لازم برای تولید نفت کوره با گوگرد کمتر از ۵۰۰ PPM در پالایشگاه شازند اراک، صورت گرفت و تولید این سوخت در همان سال‌ها کلید خورد. در نتیجه اجرای طرح‌هایی که به شکست مولکولی منجر می‌شد، شاهد تولید فرآوردهای سبک مثل بنزین و گازوییل در این پالایشگاه بودیم. جدای از این نفت کوره باقی مانده هم استانداردهای بین المللی را پاس می‌کرد.

در حال حاضر تولید ۶۵ میلیون لیتر نفت کوره در کشور تولید می‌شود. که حدود ۶ میلیون لیتر آن سولفور ۵۰۰ PPM را دارند

* در حال حاضر چه حجمی از نفت کوره تولید شده در شازند اراک مطابق با استانداردهای بین المللی است؟
ظرفیت پالایشگاه شازند در حال حاضر تولید حدود ۲۵۰ هزار بشکه فرآورده در روز است. البته حجم تولید فرآورده در این پالایشگاه حدود ۴۰ میلیون لیتر است که سهم نفت کوره از این حجم تولید حدود ۵ میلیون لیتر است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که حدود ۱۰ درصد فرآوده‌های تولید شده در این پالایشگاه‌ها نفت کوره است. میزان تولید سوخت کشتی مطابق با استانداردهای IMO ۲۰۲۰ در لاوان هم حدود یک میلیون لیتر است. به عبارت دیگر در هر دو پالایشگاه چیزی حدود ۶ میلیون لیتر از این سوخت تولید می‌شود.

* زیرساخت‌های لازم برای تولید نفت کوره با سولفور کمتر از ۰.۵ درصد در دولت آقای روحانی ایجاد شده است؟
بهینه سازی این پالایشگاه در دولت‌های قبلی انجام شده است. در پالایشگاه اراک، یکی از پیچیده ترین تکنولوژی‌های پالایشی یعنی RFCC برای شکست و کاهش حجم نفت کوره پیاده‌سازی شد و ظرفیت پالایشگاه را از ۱۷۰ هزار بشکه به ۲۵۰ هزار بشکه رساندیم یعنی ظرفیت پالایشگاه را ۸۰ هزار بشکه افزایش یافته است. در دوران زنگنه هیچ سرمایه‌گذاری برای بهینه‌سازی انجام نشد و اصلا کلا در این دوره حتی یک پروژه جدید هم استارت نخورده است. در حالی که در دوره قبل از ایشان ۳۴ هزار میلیارد تومان در پالایشگاه اراک سرمایه‌گذاری شد و تکنولوژی جدیدی دراین پالایشگاه راه اندازی شد. این پالایشگاه ها را در اوج تحریم‌ها به پتروپالایشگاه تبدیل شد.  

در پالایشگاه اراک، یکی از پیچیده ترین تکنولوژی‌های پالایشی یعنی RFCC برای شکست و کاهش حجم نفت کوره پیاده‌سازی شد و ظرفیت پالایشگاه را از ۱۷۰ هزار بشکه به ۲۵۰ هزار بشکه رساندیم یعنی ظرفیت پالایشگاه را ۸۰ هزار بشکه افزایش یافته است. این پالایشگاه ها را در اوج تحریم‌ها به پتروپالایشگاه تبدیل شد

* اختلاف قیمت نفت کوره با سولفور پایین و سولفور بالا در بازارهای جهانی قدر است؟
اختلاف قیمت نفت کوره با گوگرد پایین ۵۰۰ PPM و بالای آن بعضا در هر بشکه به ۴ دلار هم می‌رسد. این عدد نشان می‌دهد تولید این سوخت بر اساس استانداردهای IM۰ ۲۰۲۰ از نظر اقتصادی صرفه و توجیه اقتصادی بالاتری دارد. جدای از این با توسعه پالایشگاهی می‌توانستیم میزان نفت کوره تولید شده در کشور را که از نظر زیست محیطی آلایندگی بالایی را دارند، کاهش دهیم. در حال حاضر میزان تولید نفت کوره در برخی از پالایشگاه به صفر رسیده است. حال آنکه در سال‌های ۱۹۶۰ حدود ۵۰ درصد خوراک ورود نفت خام به نفت کوره تبدیل می‌شد. به تدریج بعد از افزایش قیمت نفت خام، این عدد به ۲۳ درصد رسیده است. حالا هم که شرایط بهتر شده و میزان تولید نفت کوره در پالایشگاه زیر ۱۰ درصد است. البته همانطور که اشاره کردم در برخی از پالایشگاه‌ها هیچ نفت کوره ای تولید نمی شود و سعی شده با تبدیل خوراک به فرآورده‌هایی همچون بنزین و گازوییل ضمن کاهش سطح آلایندگی ارزش افزوده بالاتری را ایجاد کنند.

* در حال حاضر بیشترین تولید نفت کوره در کدام پالایشگاه‌های کشور انجام می‌شود؟
در پالایشگاه آبادان حدود ۲۳ میلیون لیتر نفت کوره تولید می‌شود که عدد بالایی است. در پالایشگاه تهران حدود ۷ میلیون لیتر سوخت کشتی تولید می‌شود. در اصفهان ۱۱ تا ۱۲ میلیون لیتر و در بندرعباس میازان تولید به حدود حدود ۱۳ میلیون لیتر رسیده است. سرجمع نفت کوره کشور حدود ۶۵ میلیون لیتر است. همانطور که اعداد نشان می‌دهد، پالایشگاه آبادان بیشترین تولید نفت کوره را دارد. دبعد از آن در بندرعباس و اصفهان بیشترین حجم تولید این سوخت را دارند.

در زمان وزارت آقای زنگنه هیچ پروژه‌  بهینه‌سازی برای پالایشگاه‌ها صورت نگرفته است. در این دولت نه تنها در حوزه پروژه‌های آپگریدینگ پالایشگاه‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفته؛ بلکه در حوزه پالایشگاه‌سازی هم کاری انجام نداده‌اند، بلکه به تازگی پالایشگاه سازی را کثافت کاری خوانده است

* با توجه به سطح بالای آلایندگی تولید نفت کوره و البته ارزش افزوده پایین آن، آیا قانون هیچ تکلیفی برای وزارت نفت قائل نشده است؟
در این رابطه تکالیفی در قانون آمده است. در زمان وزارت آقای زنگنه هیچ پروژه‌ بهینه‌سازی برای پالایشگاه‌ها صورت نگرفته است. در این دولت نه تنها در حوزه پروژه‌های آپگریدینگ پالایشگاه‌ها هیچ اقدامی صورت نگرفته؛ بلکه در حوزه پالایشگاه‌سازی هم کاری انجام نداده‌اند. تنها کاری که بلدند انجام دهند این است که از ستاره خلیج فارس به نفع خودشان سو استفاده کنند. پالایشگاه ستاره خلیج فارس در شهریور ۹۲ با ۷۹ درصد پیشرفت فیزیکی و گزارش مهروموم شده تحویل تیم فعلی وزارت نفت داده شد و تیم فعلی این پروژه را با تاخیر تکمیل کردند. یعنی پالایشگاه ستاره خلیج فارس دستاورد زنگنه نیست.

آقای زنگنه تنها در دوره مسئولیت خود هیچ پالایشگاهی نساخته، بلکه به تازگی پالایشگاه سازی را کثافت کاری خوانده است. آثارات منفی این دیدگاه و کوتاهی‌هایی که در ساخت پالایشگاه صورت گرفته در آینده خود را در کشور نشان خواهد داد. ضمن اینکه با توجه به محدودیت‌هایی که در ذخیره سازی نفت کوره وجود دارد، مجبور هستیم این سوخت را به قیمت نازل بفروشیم در حالیکه با تبدیل آن به فرآورده‌هایی همچون بنزین و گازوییل می‌توانیم تا حد زیادی این مشکلات را حل کنیم. متاسفانه حجم بالای تولید نفت کوره در ۹ پالایشگاه کشور (سهم ۲۶ درصدی در پنج فراورده اصلی)، ایران را به بزرگ‌ترین تولیدکننده این فراورده در جهان تبدیل کرده است. در واقع بخش عمده ای از نفت خود را به محصولی تبدیل می‌کنیم نه تنها ارزش افزوده بالایی ندارد، بلکه استفاده از آن به دلیل سطح بالای آلایندگیش خسارت بالایی را اقتصاد ایران وارد می‌کند.

متاسفانه حجم بالای تولید نفت کوره بی کیفیت در ۹ پالایشگاه کشور (سهم ۲۶ درصدی در پنج فراورده اصلی)، ایران را به بزرگ‌ترین تولیدکننده این فراورده در جهان تبدیل کرده است

* البته وزارت نفت مدعی است که به دلیل تحریم‌ها امکان نوسازی تجهیزات و به روز رسانی آنها برای کاهش حجم تولید نفت کوره کمتر و البته سوخت کشتی با گوگرد پایین را ندارد؟
البته روش‌های دیگه وجود دارد که وزارت نفت می‌توانست با اتکا به آنها میزان نفت کوره تولید شده در کشور را کاهش دهد. به عنوان مثال می‌توانستیم بعد از شیرین سازی میعانات گازی، درصدی از آن را به نفت خام تزریق کنیم. در این حالت از میزان تولید نفت کوره تولید شده در کشور کاسته می‌شود. استفاده از تجهیزات اسکرابر برای کاهش سولفور نفت کوره مصرفی در کشتی‌ها از دیگ ر اه کارهایی است که در برخی از کشورهای جهان با استقبال هم مواجه شده اما متاسفانه هیچ یک از کشتی‌های ما مجهز به این تجهیزات نیستند. البته کشتی‌های ایرانی امکان فنی دریافت گازوئیل را به عنوان سوخت دارند، اما با توجه به حدود دو برابر بودن قیمت گازوئیل در مقایسه با نفت کوره با سولفور ۳ درصد، به لحاظ عدم وجود صرفه اقتصادی، از سوخت گازوئیل استفاده نمی‌شود.

در حال حاضر قیمت هر بشکه گازوییل در بازار جهانی بین ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر از نفت خام است. این اختلاف قیمت با نفت کوره به حدود ۴۰ تا ۴۵ دلار می‌رسد. در واقع وزارت نفت با این کار به نوعی، گازوییل گران و ارزشمند را با نفت کوره ارزان جایگزین کردید

* اما گفته می‌شود که وزارت نفت به جای تغییر تکنولوژی برای پایین آوردن گوگرد، نفت کوره را با گازوییل مخلوط می‌کند. این ادعا چقدر درست و منطقی است؟
در واقع وزارت نفت هم اکنون یک فرآورده مرغوب و با ارزش را در یک فرآورده نامرغوب مخلوط می‌کند که سطح گوگرد آن را تعدیل کنید. این چیزی جز هدر دادن سرمایه و اتلاف کیفی نیست. در حال حاضر قیمت هر بشکه گازوییل در بازار جهانی بین ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر از نفت خام است. این اختلاف قیمت با نفت کوره به حدود ۴۰ تا ۴۵ دلار می‌رسد. در واقع وزارت نفت با این کار به نوعی، گازوییل گران و ارزشمند را با نفت کوره ارزان جایگزین کردید.

* در صحبت‌های خود اشاره کردید که تولید نفت کوره با سولفور پایین ارزش افزوده بالاتری دارد. اختلاف قیمت بین نفت کوره با گوگرد بالا و پایین چقدر است؟
دو تا پارامتر در نفت کوره هست. یکی بحث ویسکوزیته یا به اصطلاح عامیانه سبک و سنگین بودن آن هست. عامل دیگرکه تعیین کننده قیمت نفت کوره بوده، میزان گوگرد آن است. این دو فاکتور باعث شده که اختلاف قیمت این دو محصول بین ۳ تا ۵ دلاری داشته باشند.

* میزان گوگرد موجود در نفت کوره‌های تولید داخل چقدر است؟
در نفت کوره ۲۳۰ یا ۲۰۰۰ حدود ۲.۷ درصد گوگرد وجود دارد. این رقم در نفت کوره‌های سنگین مثل نفت کوره ۲۵۰۰ حدود ۳ درصد است. در نفت کور ۳۶۰۰ هم سطح سولفور حدود ۳.۱ درصد است اما در حالی است که در نفت کوره ۳۶۰۰ حدود ۳.۵ درصد است.

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران