استنباط این است که استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ، جنبه مادی دارد، زیرا سوختی ارزان و قابل دسترس برای نیروگاه‌ها است. نفت کوره یا مازوت یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل تصفیه نفت خام پس از بنزین و نفت چراغ به دست می‌آید و، چون سیاه رنگ است به نام نفت سیاه نیز خوانده می‌شود. این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره حمام‌ها و تنور نانوایی‌ها و موتورهای دیزل و برخی نیروگاه‌ها است.

مازوت که به طور عمده توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران تولید می‌شود برای گرم کردن بویلرها (دیگ بخار) جهت تولید بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد چراکه این ماده، «گرمای سوختن» (Energy Value) بسیار بالایی دارد.

از عوامل مهم در درجه‌بندی این سوخت باید به محتوای گوگرد آن اشاره کرد که متأثر از منبع اصلی آن است. در حمل و نقل مازوت به طور معمول به این سوخت، «نفت کثیف» (Dirty Oil) می‌گویند و از آن جایی که ویسکوزیته بسیار بالایی دارد، پمپ کردن آن به تجهیزات خاصی نیازمند است. مازوت را می‌توان از جمله ترکیب‌های نفت خام به شمار آورد که حاصل تقطیر جز به جز آن به هنگام پالایش نفت خام است و بعد از تبخیر بنزین و سایر فرآورده‌های سبک‌تر، از نفت خام به دست می‌آید.

مازوت با توجه به بالا بودن درصد سولفور یا گوگرد بیشترین تولید کننده آلودگی در هوا است بیشتر کشورهای توسعه یافته صنعتی به سمتی حرکت کرده‌اند که درصد سولفور را به نیم درصد برسانند، و تولید سولفور با نیم درصد در واقع با رساندن به کمتر از نیم درصد می‌توان آلودگی ناشی از سولفور را به حداقل رساند. سوخت مازوت در الویت اول برای مصارف سوخت کشتی‌ها استفاده شود؛ و در حالت‌های دیگر استفاده از سولفور برای نیروگاه‌ها باید میزان درصد سولفور را کاهش دهیم و هرچقدر مقدار سولفور در مازوت کمتر باشد آلودگی کمتری را ایجاد می‌کند.

انواع نفت کوره تولیدی در ایران

به گزارش شرکت ملی پخش و پالایش، مازوت که به نام نفت کوره معروف است در ۳ نوع مختلف در ایران تولید می‌شود؛ نخست نفت کوره ۱۸۰ و ۲۳۰ که متشکل از برش‌های سنگین‌تر از نفت‌گاز است و ترکیبات تشکیل‌دهنده آن به‌طور عمده، هیدروکربورهای سنگین موجود در باقی‌مانده تقطیر نفت خام هستند که بر حسب مورد مصرف، با استفاده از برش‌های سبک نفتی تنظیم گرانروی شده و به عنوان سوخت سنگین مورد مصرف دیزل‌های ثابت و متحرک و صنایعی که مشعل طراحی شده برای سیستم احتراق آنان قابلیت مصرف این فرآورده را داشته باشد، قرار می‌گیرد.

دوم؛ نفت کوره ۲۸۰ و ۳۸۰ که حاصل باقی‌مانده برج‌های تقطیر است که با استفاده از برش‌های سبک‌تر تنظیم گرانروی شده و به‌عنوان سوخت عرضه می‌شود. درجه اخیر با درصد ترکیبات خود، ارزش حرارتی مناسبی به سوخت می‌بخشد. مقدار فلزات موجود در این نوع مازوت، در سیستم‌های مصرف‌کننده ایجاد اشکال نمی‌کند، از این‌رو از آن به‌عنوان سوخت در صنایع و نیروگاه‌هایی که در سیستم احتراق آن‌ها نفت کوره متوسط مصرف می‌شود، استفاده می‌شود.

سوم؛ نفت کوره سنگین، باقی‌مانده سنگین حاصل از تقطیر نفت خام در برج‌های تقطیر است که به‌طور عمده نیازی به اختلاط با فرآورده‌های سبک، به منظور تنظیم گرانروی نداشته و مستقیم قابل عرضه است. درصد گوگرد مناسب و ارزش حرارتی خوب، از ویژگی‌های این سوخت است.

کاربرد نفت کوره سنگین در صنایع و نیروگاه‌هایی است که در سیستم سوختی آنها، سوخت سنگین استفاده می‌شود.

نوع مازوت «گوگرد بسیار کم» (Very Low Sulfur درصد گوگرد ۰/۵، («گوگرد کم» (Low Sulfur) نوع مازوت، ۰/۵ – ۱ درصد گوگرد

«گوگرد معمول» (Normal Sulfur)، نوع مازوت ۱ – ۲ درصد گوگرد

«گوگرد زیاد» (High Sulfur)، نوع مازوت ۲ – ۳/۵ درصد گوگرد

مازوت با گوگرد بسیار کم به طور کلی از خوراک ورودی با کمترین مقدار گوگرد تولید می‌شود. این نوع سوخت حجم بسیار پایینی دارد و صادرات آن کمتر صورت می‌گیرد. اما سایر مقادیر قابلیت صادرات دارند.

کاهش آلودگی و انتخاب روش‌های کاهش آلودگی

احتراق سوخت مازوت در نیروگاه باعث تولید آلاینده‌ها گازی در دود خروجی از دودکش‌ها شده و پیامدهای زیست محیطی در پی خواهد داشت. انتشار این آلاینده‌های تخریب محیط زیست و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها را در پی دارد. از طرفی آلودگی‌های سمی موجود در هوا با نزولات جوی ترکیب شده و باران‌های اسیدی به وجود می‌آورد لذا اثر تخریبی آن‌ها بسیار زیاد می‌گردد. تأثیر دیگر آن‌ها اثرات گازهای گلخانه‌ای و گرم شدن زمین است.

از مهمترین آلاینده‌ها اکسیدهای گوگرد، اکسید نیتروژن، منواکسیدهای کربن و ذرات معلق می‌باشند. با توجه به اهمیت حفظ محیط زیست و تأثیر گازهای مخرب مذکور، ضروری است تا راه‌های کاهش این آلودگی بررسی و پیدا کردن بهترین راه حل برای کاهش این آلاینده‌ها و حفظ محیط زیست ضروری است.

استفاده از سوخت کم سولفور از ابتدای سال ۲۰۲۰، برای کشتی‌های جهان الزامی شده و این در حالی است که همچنان بیشتر مازوت تولیدی در ایران با سولفور بالای سه درصد تولید می‌شود. این موضوع به عنوان مشکلی بر سر راه کشتی‌ها و نفتکش‌های ایرانی تبدیل شده است. نیروگاه شازند اراک که مازوت ۳/۵ درصد سولفور می‌سوزاند که گاز قطع نشود.

اکنون تولید مازوت در دنیا، چهار درصد از کل تقاضای نفت از جهان را تشکیل می‌دهد که از این میزان، ۲.۹ میلیون بشکه مربوط به سوخت نفت کوره با سولفور بالای ۳.۵ درصد بوده است.

به گفته متخصصان، حجم بالای نفت کوره در ایران و سهم ۲۶ درصدی آن از پنج فرآورده تولیدی ایران، آن را به بزرگترین فرآورده در جهان تبدیل کرده روزانه ۶۷ میلیون لیتر نفت کوره تولید می‌شود.

همچنین از ۶۷ میلیون لیتر نفت کوره تولیدی در پالایشگاه‌های ایران، ۵۲ میلیون لیتر صادر می‌شود، سهم بانکرینگ نیز پنج میلیون لیتر است و ۱۰ میلیون لیتر نیز به مصرف داخلی می‌رسد، بنابراین ادامه تولید مازوت با سولفور بالا علاوه بر آنکه کشتی‌های ایرانی را با چالش روبرو می‌کند، ارزآوری از محل صادرات را نیز می‌تواند به مخاطره بیاندازد.

به دانش تولید مازوت با سولفور کم رسیده‌ایم

جعفر توفیقی رئیس پژوهشگاه صنعت نفت، گفت: این پژوهشگاه به دانش تولید مازوت کم سولفور دست پیدا کرده است. با اشاره به اینکه این دانش و فناوری در مرحله تست آزمایشگاهی و مقیاس نیمه صنعتی و پایلوت در پژوهشگاه صنعت نفت عملیاتی شده، اکنون با برخی از پالایشگاه‌های کشور در حال مذاکره هستیم، زیرا طرح صنعتی تولید مازوت کم سلفور را پژوهشگاه صنعت نفت آماده کرده و مطالعات فنی و اقتصادی آن نیز انجام شده است.

در حالی که به دانش تولید مازوت با سولفور کم رسیده‌ایم پس چرا همچنان از مازوت با سولفور درصد بالا آن هم برای مصارف در کارگاه‌های صنعتی و نیروگاه‌ها استفاده می‌شود.

تمایل نداریم از مازوت استفاده کنیم، اما در نقاطی مجبوریم

موضوعی که بارها از سوی مسؤولان در کلانشهرها تکذیب شده است، آنطور که گفته می‌شود هیچکدام از صنایع و نیروگاه‌های تهران از مازوت استفاده نمی‌کنند، اما این مساله مربوط به کل کشور نمی‌شود و بیژن زنگنه - وزیر نفت در خصوص مصرف سوخت مازوت در برخی نیروگاه‌ها گفته است که بی تردید باید میزان مصرف مدیریت شود، تمایل نداریم که از سوخت مازوت استفاده کنیم، اما در نقاطی مجبور به این کار هستیم. گازوئیل هم در حداکثر ممکن تأمین می‌شود و بیشتر از این امکان ندارد. ما هر مقدار گازوئیل اضافی داریم می‌دهیم بخشی هم از مخازن باید استفاده شود.

پیروز حناچی، شهردار تهران درباره استفاده از سوخت مازوت در کارگاه‌های صنعتی و نیروگاه‌ها چنین توضیح داد همه ساله در شرایط وارونگی هوا که در دی ماه اوج می‌گیرد شاهد این وضعیت هستیم، اما آنچه حادث شده افزایش میزان گوگرد ناشی از سوخت مازوت است که علت آن سوخت ناقص است که معمولاً در خودروهای شخصی فاقد معاینه فنی و خودروهای سنگین و صنایعی است که از سوخت غیر استاندارد استفاده می‌کنند خارج می‌شود. اگر صنایع بزرگ مازوت بسوزانند میزان آلایندگی شأن چند ده برابر دیگر آلاینده‌ها است.

مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست، در گفتگو با میزان در خصوص آلودگی اخیر شهرهای صنعتی گفته بود که؛ شدت آلودگی در تهران ربطی به سوخت مازوت ندارد. در حال حاضر با بررسی‌ها و پایش‌هایی که انجام شده است خیلی با سال گذشته تفاوتی نداشته و با توجه به اینکه طی یک سال با قدیمی‌تر شدن ناوگان سنگین و اتوبوس‌های شهری و همچنین ورود ده‌ها هزار ماشین جدید و عدم اسقاط خودروهای اسقاط شده می‌باشد. همچنین عدم جلوگیری از تردد ماشین‌های دودزا و ورود چندین ده هزار موتورسیکلت از پارکینگ‌های نیروی انتظامی برای تردد دوباره به خیابان‌های شهر و عدم مراجعه این وسایل نقلیه برای معاینه فنی‌ها و عدم اعمال قانون مبارزه با آلودگی و اجرای قوانین مربوط به هوای پاک، فرقی نکرده است و همچنان انتظار نداریم که به همه این اقدامات غلط مشکل آلودگی هوا حل شود.

بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست تأکید کرد: در این مدت پیرامون مصرف مازوت در نیروگاه‌ها به بهانه تحریم‌ها، با دادستانی، وزارت اطلاعات و سازمان بازرسی جلساتی داشته‌ایم بنابراین ما در محیط زیست به هیچ‌وجه درباره مصرف مازوت در کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها کوتاه نخواهیم آمد و جلوی آن را خواهیم گرفت. توجیه وزارت نفت مبنی بر اینکه به واسطه تحریم‌ها نمی‌توانند مازوت را انبار کنند و به ناچار باید در کارخانه‌ها سوزانده شود، درست نیست و ما آن را رد می‌کنیم، از طرفی این توجیه موجه و علمی نیست؛ در جلساتی نیز که با آن‌ها داشته‌ایم، خودشان عنوان می‌کنند که مشکلی برای صادرات مازوت ندارند و هر چقدر مازوت تولید شود، توانایی صادرات دارند.

منبع: مشرق