پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : چرا از «مازوت» استفاده مي‌شود؟
یکشنبه، 26 دی 1400 - 14:49 کد خبر:48436
پيام نفت:
چرا از «مازوت» استفاده مي‌شود؟

احتراق سوخت مازوت در يك نيروگاه باعث انتشار آلاينده‌هاي گازي از دودكش‌هاي آن شده و تبعات زيست محيطي خواهد داشت.

به گزارش ايمنا، آلودگي‌هاي اخير و هر ساله در شهرهاي صنعتي و پر جمعيت، تنفس مردم را دچار مشكل كرده است؛ درگيري مسئولان زير ربط و در واقع شوت كردن توپ به زمين حريف و به جاي حل مشكل در حال پيدا كردن مقصر هستند. اين موضوع تكراري است، همچنان فصل سرما به پايان مي‌رسد و فراموش مي‌شود كه بايد اين معضل براي هميشه حل شود.

استنباط اين است كه استفاده از مازوت در نيروگاه‌ها و كارخانه‌هاي بزرگ، جنبه مادي دارد، زيرا سوختي ارزان و قابل دسترس براي نيروگاه‌ها است. نفت كوره يا مازوت يكي از هيدروكربن‌هاي نفتي است كه در مراحل تصفيه نفت خام پس از بنزين و نفت چراغ به دست مي‌آيد و، چون سياه رنگ است به نام نفت سياه نيز خوانده مي‌شود. اين ماده ارزان‌ترين ماده سوختني براي كوره حمام‌ها و تنور نانوايي‌ها و موتورهاي ديزل و برخي نيروگاه‌ها است.

مازوت كه به طور عمده توسط كشورهاي روسيه، قزاقستان، آذربايجان، تركمنستان و ايران توليد مي‌شود براي گرم كردن بويلرها (ديگ بخار) جهت توليد بخار مورد استفاده قرار مي‌گيرد چراكه اين ماده، «گرماي سوختن» (Energy Value) بسيار بالايي دارد.

از عوامل مهم در درجه‌بندي اين سوخت بايد به محتواي گوگرد آن اشاره كرد كه متأثر از منبع اصلي آن است. در حمل و نقل مازوت به طور معمول به اين سوخت، «نفت كثيف» (Dirty Oil) مي‌گويند و از آن جايي كه ويسكوزيته بسيار بالايي دارد، پمپ كردن آن به تجهيزات خاصي نيازمند است. مازوت را مي‌توان از جمله تركيب‌هاي نفت خام به شمار آورد كه حاصل تقطير جز به جز آن به هنگام پالايش نفت خام است و بعد از تبخير بنزين و ساير فرآورده‌هاي سبك‌تر، از نفت خام به دست مي‌آيد.

مازوت با توجه به بالا بودن درصد سولفور يا گوگرد بيشترين توليد كننده آلودگي در هوا است بيشتر كشورهاي توسعه يافته صنعتي به سمتي حركت كرده‌اند كه درصد سولفور را به نيم درصد برسانند، و توليد سولفور با نيم درصد در واقع با رساندن به كمتر از نيم درصد مي‌توان آلودگي ناشي از سولفور را به حداقل رساند. سوخت مازوت در الويت اول براي مصارف سوخت كشتي‌ها استفاده شود؛ و در حالت‌هاي ديگر استفاده از سولفور براي نيروگاه‌ها بايد ميزان درصد سولفور را كاهش دهيم و هرچقدر مقدار سولفور در مازوت كمتر باشد آلودگي كمتري را ايجاد مي‌كند.

انواع نفت كوره توليدي در ايران

به گزارش شركت ملي پخش و پالايش، مازوت كه به نام نفت كوره معروف است در ۳ نوع مختلف در ايران توليد مي‌شود؛ نخست نفت كوره ۱۸۰ و ۲۳۰ كه متشكل از برش‌هاي سنگين‌تر از نفت‌گاز است و تركيبات تشكيل‌دهنده آن به‌طور عمده، هيدروكربورهاي سنگين موجود در باقي‌مانده تقطير نفت خام هستند كه بر حسب مورد مصرف، با استفاده از برش‌هاي سبك نفتي تنظيم گرانروي شده و به عنوان سوخت سنگين مورد مصرف ديزل‌هاي ثابت و متحرك و صنايعي كه مشعل طراحي شده براي سيستم احتراق آنان قابليت مصرف اين فرآورده را داشته باشد، قرار مي‌گيرد.

دوم؛ نفت كوره ۲۸۰ و ۳۸۰ كه حاصل باقي‌مانده برج‌هاي تقطير است كه با استفاده از برش‌هاي سبك‌تر تنظيم گرانروي شده و به‌عنوان سوخت عرضه مي‌شود. درجه اخير با درصد تركيبات خود، ارزش حرارتي مناسبي به سوخت مي‌بخشد. مقدار فلزات موجود در اين نوع مازوت، در سيستم‌هاي مصرف‌كننده ايجاد اشكال نمي‌كند، از اين‌رو از آن به‌عنوان سوخت در صنايع و نيروگاه‌هايي كه در سيستم احتراق آن‌ها نفت كوره متوسط مصرف مي‌شود، استفاده مي‌شود.

سوم؛ نفت كوره سنگين، باقي‌مانده سنگين حاصل از تقطير نفت خام در برج‌هاي تقطير است كه به‌طور عمده نيازي به اختلاط با فرآورده‌هاي سبك، به منظور تنظيم گرانروي نداشته و مستقيم قابل عرضه است. درصد گوگرد مناسب و ارزش حرارتي خوب، از ويژگي‌هاي اين سوخت است.

كاربرد نفت كوره سنگين در صنايع و نيروگاه‌هايي است كه در سيستم سوختي آنها، سوخت سنگين استفاده مي‌شود.

نوع مازوت «گوگرد بسيار كم» (Very Low Sulfur درصد گوگرد ۰/۵، («گوگرد كم» (Low Sulfur) نوع مازوت، ۰/۵ – ۱ درصد گوگرد

«گوگرد معمول» (Normal Sulfur)، نوع مازوت ۱ – ۲ درصد گوگرد

«گوگرد زياد» (High Sulfur)، نوع مازوت ۲ – ۳/۵ درصد گوگرد

مازوت با گوگرد بسيار كم به طور كلي از خوراك ورودي با كمترين مقدار گوگرد توليد مي‌شود. اين نوع سوخت حجم بسيار پاييني دارد و صادرات آن كمتر صورت مي‌گيرد. اما ساير مقادير قابليت صادرات دارند.

كاهش آلودگي و انتخاب روش‌هاي كاهش آلودگي

احتراق سوخت مازوت در نيروگاه باعث توليد آلاينده‌ها گازي در دود خروجي از دودكش‌ها شده و پيامدهاي زيست محيطي در پي خواهد داشت. انتشار اين آلاينده‌هاي تخريب محيط زيست و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها را در پي دارد. از طرفي آلودگي‌هاي سمي موجود در هوا با نزولات جوي تركيب شده و باران‌هاي اسيدي به وجود مي‌آورد لذا اثر تخريبي آن‌ها بسيار زياد مي‌گردد. تأثير ديگر آن‌ها اثرات گازهاي گلخانه‌اي و گرم شدن زمين است.

از مهمترين آلاينده‌ها اكسيدهاي گوگرد، اكسيد نيتروژن، منواكسيدهاي كربن و ذرات معلق مي‌باشند. با توجه به اهميت حفظ محيط زيست و تأثير گازهاي مخرب مذكور، ضروري است تا راه‌هاي كاهش اين آلودگي بررسي و پيدا كردن بهترين راه حل براي كاهش اين آلاينده‌ها و حفظ محيط زيست ضروري است.

استفاده از سوخت كم سولفور از ابتداي سال ۲۰۲۰، براي كشتي‌هاي جهان الزامي شده و اين در حالي است كه همچنان بيشتر مازوت توليدي در ايران با سولفور بالاي سه درصد توليد مي‌شود. اين موضوع به عنوان مشكلي بر سر راه كشتي‌ها و نفتكش‌هاي ايراني تبديل شده است. نيروگاه شازند اراك كه مازوت ۳/۵ درصد سولفور مي‌سوزاند كه گاز قطع نشود.

اكنون توليد مازوت در دنيا، چهار درصد از كل تقاضاي نفت از جهان را تشكيل مي‌دهد كه از اين ميزان، ۲.۹ ميليون بشكه مربوط به سوخت نفت كوره با سولفور بالاي ۳.۵ درصد بوده است.

به گفته متخصصان، حجم بالاي نفت كوره در ايران و سهم ۲۶ درصدي آن از پنج فرآورده توليدي ايران، آن را به بزرگترين فرآورده در جهان تبديل كرده روزانه ۶۷ ميليون ليتر نفت كوره توليد مي‌شود.

همچنين از ۶۷ ميليون ليتر نفت كوره توليدي در پالايشگاه‌هاي ايران، ۵۲ ميليون ليتر صادر مي‌شود، سهم بانكرينگ نيز پنج ميليون ليتر است و ۱۰ ميليون ليتر نيز به مصرف داخلي مي‌رسد، بنابراين ادامه توليد مازوت با سولفور بالا علاوه بر آنكه كشتي‌هاي ايراني را با چالش روبرو مي‌كند، ارزآوري از محل صادرات را نيز مي‌تواند به مخاطره بياندازد.

به دانش توليد مازوت با سولفور كم رسيده‌ايم

جعفر توفيقي رئيس پژوهشگاه صنعت نفت، گفت: اين پژوهشگاه به دانش توليد مازوت كم سولفور دست پيدا كرده است. با اشاره به اينكه اين دانش و فناوري در مرحله تست آزمايشگاهي و مقياس نيمه صنعتي و پايلوت در پژوهشگاه صنعت نفت عملياتي شده، اكنون با برخي از پالايشگاه‌هاي كشور در حال مذاكره هستيم، زيرا طرح صنعتي توليد مازوت كم سلفور را پژوهشگاه صنعت نفت آماده كرده و مطالعات فني و اقتصادي آن نيز انجام شده است.

در حالي كه به دانش توليد مازوت با سولفور كم رسيده‌ايم پس چرا همچنان از مازوت با سولفور درصد بالا آن هم براي مصارف در كارگاه‌هاي صنعتي و نيروگاه‌ها استفاده مي‌شود.

تمايل نداريم از مازوت استفاده كنيم، اما در نقاطي مجبوريم

موضوعي كه بارها از سوي مسؤولان در كلانشهرها تكذيب شده است، آنطور كه گفته مي‌شود هيچكدام از صنايع و نيروگاه‌هاي تهران از مازوت استفاده نمي‌كنند، اما اين مساله مربوط به كل كشور نمي‌شود و بيژن زنگنه - وزير نفت در خصوص مصرف سوخت مازوت در برخي نيروگاه‌ها گفته است كه بي ترديد بايد ميزان مصرف مديريت شود، تمايل نداريم كه از سوخت مازوت استفاده كنيم، اما در نقاطي مجبور به اين كار هستيم. گازوئيل هم در حداكثر ممكن تأمين مي‌شود و بيشتر از اين امكان ندارد. ما هر مقدار گازوئيل اضافي داريم مي‌دهيم بخشي هم از مخازن بايد استفاده شود.

پيروز حناچي، شهردار تهران درباره استفاده از سوخت مازوت در كارگاه‌هاي صنعتي و نيروگاه‌ها چنين توضيح داد همه ساله در شرايط وارونگي هوا كه در دي ماه اوج مي‌گيرد شاهد اين وضعيت هستيم، اما آنچه حادث شده افزايش ميزان گوگرد ناشي از سوخت مازوت است كه علت آن سوخت ناقص است كه معمولاً در خودروهاي شخصي فاقد معاينه فني و خودروهاي سنگين و صنايعي است كه از سوخت غير استاندارد استفاده مي‌كنند خارج مي‌شود. اگر صنايع بزرگ مازوت بسوزانند ميزان آلايندگي شأن چند ده برابر ديگر آلاينده‌ها است.

مسعود تجريشي، معاون محيط زيست انساني سازمان محيط زيست، در گفتگو با ميزان در خصوص آلودگي اخير شهرهاي صنعتي گفته بود كه؛ شدت آلودگي در تهران ربطي به سوخت مازوت ندارد. در حال حاضر با بررسي‌ها و پايش‌هايي كه انجام شده است خيلي با سال گذشته تفاوتي نداشته و با توجه به اينكه طي يك سال با قديمي‌تر شدن ناوگان سنگين و اتوبوس‌هاي شهري و همچنين ورود ده‌ها هزار ماشين جديد و عدم اسقاط خودروهاي اسقاط شده مي‌باشد. همچنين عدم جلوگيري از تردد ماشين‌هاي دودزا و ورود چندين ده هزار موتورسيكلت از پاركينگ‌هاي نيروي انتظامي براي تردد دوباره به خيابان‌هاي شهر و عدم مراجعه اين وسايل نقليه براي معاينه فني‌ها و عدم اعمال قانون مبارزه با آلودگي و اجراي قوانين مربوط به هواي پاك، فرقي نكرده است و همچنان انتظار نداريم كه به همه اين اقدامات غلط مشكل آلودگي هوا حل شود.

بهزاد اشجعي دبير كميته فني صدور مجوزهاي زيست محيطي سازمان حفاظت محيط زيست تأكيد كرد: در اين مدت پيرامون مصرف مازوت در نيروگاه‌ها به بهانه تحريم‌ها، با دادستاني، وزارت اطلاعات و سازمان بازرسي جلساتي داشته‌ايم بنابراين ما در محيط زيست به هيچ‌وجه درباره مصرف مازوت در كارخانه‌ها و نيروگاه‌ها كوتاه نخواهيم آمد و جلوي آن را خواهيم گرفت. توجيه وزارت نفت مبني بر اينكه به واسطه تحريم‌ها نمي‌توانند مازوت را انبار كنند و به ناچار بايد در كارخانه‌ها سوزانده شود، درست نيست و ما آن را رد مي‌كنيم، از طرفي اين توجيه موجه و علمي نيست؛ در جلساتي نيز كه با آن‌ها داشته‌ايم، خودشان عنوان مي‌كنند كه مشكلي براي صادرات مازوت ندارند و هر چقدر مازوت توليد شود، توانايي صادرات دارند.

منبع: مشرق