کارشناس: احسان امیدی

به گزارش مسیر اقتصاد یکی از مسائل مهم حوزه انرژی در تمام کشورهای جهان از جمله ایران، نظام قیمت گذاری انرژی است. اینکه نحوه ی تعیین قیمت انرژی به چه صورت و بر اساس چه ساختاری انجام می شود، از همیت بالایی در میزان مصرف و هزینه های دولت در این زمینه دارد.

امروزه انرژی نقش حیاتی در زندگی روزمره آحاد مردم بازی می کند و لذا اگر این نظام ناعادلانه باشد، به سرعت تبعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن گریبان گیر دولت ها می شود.

مصرف بی رویه انرژی در ایران به دلیل قیمت گذاری نادرست

در کشور ما نظام نادرست قیمتگذاری انرژی باعث شده است که مصرف انرژی بیش از حد لازم باشد؛ این مسئله با توجه به یارانه ای بودن انرژی در ایران، هزینه های سرسام آوری را به کشور تحمیل می کند.

به عنوان مثال طبق محاسبات، اعطای یارانه با فروش بنزین و گازوئیل پایین تر از قیمت واقعی، سالانه بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان برای دولت هزینه ایجاد می کند.

بنابراین اصلاح نظام تعرفه گذاری انرژی در ایران امروز یک ضرورت اجتناب ناپذیر است و لذا استفاده از مدلی کارآمد برای این کار، اهمیت فزاینده یافته است.

در کشورهای پیشرفته روش های مختلفی برای تعرفه گذاری انرژی استفاده می شود که بررسی آن می تواند در الگوبرداری کمک نماید.

قیمتگذاری گاز در آمریکا

آمریکا ششمین کشور جهان از حیث منابع گاز طبیعی است. مردم آمریکا قیمت گاز مصرفی خود را بر اساس عرضه و تقاضا در بازار پرداخت می‌کنند اما در عین حال در فصل‌های سرد، هزینه کمتری برای گاز بهای خود می پردازند.

در آمریکا، بیشترین قیمتی که برای گاز پرداخت می‌شود در بخش خانگی است و پس از آن در بخش تجاری و صنعتی و در نهایت بخش تولید برق.

قیمت در بخش خانگی در ماه‌های سرد سال کاهش چشمگیری می‌یابد و در ماه‌های گرم افزایش می یابد؛ این درحالیست که برای بخش‌های تجاری و صنعتی و تولید برق، قیمت گاز در سراسر سال ثابت است.

استفاده از مدل IBT برای قیمتگذاری گاز در آمریکا

در نظام تعرفه‌گذاری پلکانی افزایشی یا همان مدل (IBT: Increasing Block Tariff) با توجه به میانگین مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از هر حامل انرژی به عنوان «الگوی مصرف مجاز» تعریف می‌شود.

هزینه مصرف کمتر از الگو ارزان‌تر تعیین می‌شود و با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی انرژی، رفتار خود را اصلاح کنند و فشار افزایش قیمت نیز از عموم مردم برداشته شود.

شـرکت توزیـع گاز و بـرق سـن‌دیگو (SDG&E) درایالـت کالیفرنیـای آمریـکا در مجمـوع ۳,۳ میلیون مشـترک بـرق و گاز خانگـی دارد. ایـن شـرکت در سـالهای اخیـر بـا اسـتفاده از مدل پلکانی افزایشی هزینه‌هـای مصـرف انـرژی مشـترکین خـود را محاسـبه می‌کنـد.

با عبور از پلکان ۱ و ۲ (که الگوی مصرف اغلب افراد جامعه را شامل می‌شود) به صورت ناگهانی و شدید تعرفه برق افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف (که تعداد آن‌ها نسبت به کل جامعه کم است) رفتار خود را اصلاح نمایند و یا اگر می‌خواهند رفاه بیشتری داشته باشند، هزینه آن را کل مردم نپردازند.