تحریم ها تنها مانع عمده ورود ایران به بازار بین المللی LNG است و در صورت رفع آنها با توجه به حجم ذخایر متعارف گازی ایران و هزینه پایین استخراج از این ذخایر عظیم، LNG ایران رقیب بلامنازع در صحنه تجارت جهانی خواهد بود و علی رغم میل قدرت های جهانی باعث تثبیت پایگاه ژئوپولیتیک کشور خواهد شد.

به گزارش تاسیسات نیوز   تقریبا یک ماه پیش از این سایت  Business Mirror به نقل از Bloomberg مقاله ای با عنوان  ‹‹ با نمودار شدن بیشتر تولید گاز از منابع رسی در آمریکا، رویاهای LNG ایران ناپدید میشود ›› منتشر کرد .

 سایت Business Mirror در مقاله اخیر خود و به نقل از Bloomberg مدعی است: " آرزوهای ایران در خصوص بهره‌برداری از بزرگ ترین ذخایر گاز طبیعی جهان که بعلت تحریم های آمریکا، سال ها با موانعی روبرو بوده و با توجه به افزایش تولید جهانی گاز و افزایش تولید Shale Gas  از سوی آمریکا، با مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد".

این گونه حرکتهای غیر حرفه ای و علمی دو سایت و خبرگزاری فوق، در راستای همان سیاستهایی است که تقریبا از شش ماه پیش از سوی رویترز، صدای آمریکا و بی بی سی مطرح شده است. در همان زمان شانا در مقاله ای تحت عنوان ‹‹ نقد و بررسی جوک "آمریکای سعودی" و "شیلهای نفتی" ›› به بررسی ادعای مطرح شد از سوی برخی خبرگزاریها که سعی دارند با انتشار اخبار کذب و غیر علمی، جو روانی بازارهای جهانی نفت و گاز را به نفع خود مهندسی کنند ، پرداخت.

اما، گویا موضوع تولید گاز از "منابع رسی آمریکا" قرار است همچنان پای ثابت تحلیلهایی باشد که برای تحت فشار قرار دادن کشورهایی که عمده ذخایر نفت و گاز جهان را در اختیار دارند، مورد استفاده قرار گرفته و ابزاری باشد برای کنترل قیمتها و کاستن از وزن ژئو پولتیک ایران و خاور میانه در بازارهای بین المللی انرژی. 

برای بار دیگر شانا در دو مقاله علمی تحت عنوانهای ‹‹ افسانه انرژی ارزان و فراوان در آمریکا ›› و ‹‹ تولید LNG در ایران، مقایسه با تولید گاز از منابع غیر متعارف در آمریکا و تاثیر آن بر بازار جهانی ›› سعی دارد تا اقدام به برطرف کردن برخی شبهه افکنیها از سوی بنگاه های خبر پراکنی کشورهایی که به دنبال کنترل بیشتر بازار های انرژی جهان هستند، نماید.

در اولین مقاله که توسط شرکت ملی صادرات گاز ایران و در  مدیریت پروژه پرشین ال ان جی به نگارش در آمده است به موضوع ‹‹ افسانه انرژی ارزان و فراوان در آمریکا ›› پرداخته شده است :

در اوایل دهه ٢٠٠٠ تصور کلی بر آن بود که کشور امریکا وارد کننده بزرگ LNG خواهد بود اما با بهبود تکنولوژی تولید گاز از لایه های رسی حاوی گاز(Shale Gas  )  و با توجه به وجود ذخایر عظیم این نوع گاز در امریکا، این تصور دگرگون شده و ادعا می شود کشور امریکا در آینده نزدیک می تواند نقش عمده ای در تامین کمبود LNG در دنیا که پیش بینی شده تا سال ٢٠٣٠ به ١٧۴ میلیون تن در سال بالغ گردد(١) را داشته باشد.ولی آیا در واقعیت همه چیز به همین سادگی است؟ تکنولوژی تولید گاز از لایه های رسی اگر چه درخود امریکا انقلابی در حوزه انرژی بوجود آورده و باعث کاهش قیمت گاز شده است اما حرف و حدیث فراوان در مورد توانایی گسترش آن به سایر نقاط دنیا، اندازه ذخایر و طول عمر آنها، توان تولید مشابه و اقتصادی بودن همه ذخایر وهمچنین معضلات زیست محیطی این تکنولوژی وجود دارد که نتیجه گیری در مورد آینده Shale Gas را پیچیده تر می کند.

در واقع کاربرد تکنولوژی استخراج گاز از لایه های رسی قبل از آنکه اقتصادی باشد جذابیت های ژئو پلیتیکی برای امریکا و اروپا در بر دارد. مقاله منتشر شده در نشریه اکونومیست(٢) تاکید دارد که "با تولید گاز از لایه های رسی موجود در امریکای شمالی و صادرات آن به صورت LNG به اروپا،دیگر نیازی به گاز صادراتی ایران نبوده و ایران نمیتواند از دیپلماسی انرژی برای تثبیت قدرت منطقه ای خود استفاده نماید". درست به همین دلیل تحریمهای امریکا صنایع نفت و گاز و به ویژه LNG ایران را در بر گرفت تا از ورود آن کشور به جرگه صاحبان صنعت LNG جلوگیری و از پا گرفتن یک رقیب بالقوه و اصلی  امریکا در صحنه تجارت بین المللی LNG ممانعت نماید.

تقاضای LNG در دنیا با شیب تندی در حال افزایش است. پیش بینی شده است که در طی ۵ سال آینده تقاضای جهانی LNG حدود ٣٩% رشد داشته و به ١٢,٩ میلیارد فوت مکعب در روز بالغ گردد، در حالیکه عرضه LNG در همین مدت با رشد ٢٧ درصدی به ٨,۵ میلیارد فوت مکعب در روز می رسد. این شکاف بین عرضه و تقاضا بازار جذابی برای بازیگران جدید در عرصه LNG بوجود خواهد آورد(٧). بدیهی است هر تولید کننده ای که قادر باشد LNG را با هزینه کمتر و به مدت طولانی تر به بازار عرضه نماید، سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص می دهد. آنچه مسلم است، تولید گاز و LNG از ذخایر متعارف گازی بسیار کم هزینه تر و قابل اعتماد تر از ذخایر نامتعارف همچون  Shale Gas  می باشد.

تردید در ذخایر موجود Shale Gas   و اقتصادی بودن آن

بسیاری بر این عقیده اند که حجم ذخایر Shale Gas  که توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا ( EIA  ) اعلام شده،چه در آمریکا و چه در سایر نقاط دنیا اغراق آمیز است. خانم دبورا راجرز تحلیلگر گازی و مشاور  US Department of IEITI یا (   Department of the Interior's Extractive Industries Transparency Initiative  ) در گزارشی به "انجمن سیاست انرژی" عنوان می نماید که داده های واقعی از چاههای در حال تولید در ایالات مختلف نشان دهنده اغراق حداقل ١٠٠درصدی ودر بعضی موارد ۴٠٠-۵٠٠ درصدی در حجم ذخایر موجود است. وی هشدار می دهد که چاه ها با شیب تندی در حال تخلیه و راندمان بازیافت نیز بسیار پایین است ( ٨ ).

در گزارش دیگری از یک شبکه بزرگ زیست محیطی اروپا موسوم به FOEE  یا (  Friends of the Earth Europe  ) آمده است که در حجم ذخایر Shale Gas اغراق شده است و قیمتهای فعلی نیز بطور ناپایدار پایین تر از هزینه تولید هستند که در آینده نزدیک منجر به افزایش اجتناب ناپذیر در قیمتهای فعلی گاز در امریکا خواهد شد.در واقع افسانه انرژی ارزان و فراوان از ذخایر Shale Gas به دلیل منافع صنعتی و سیاسی و به منظور ورود به بازار تشنه انرژی اروپا تداوم یافته است ( ٩ ).

آنچه موضوع را پیچیده تر می کند اینست که چاههای حفر شده در ذخایر Shale Gas بسیار سریع به حداکثر تولید خود رسیده و سرعت تخلیه آنها بسیار بالا است. چاههایی که در لایه های رسی حفر میشوند عمر مفید بسیار کوتاهی دارند. به عنوان مثال تجربه چاههای Shale Gas موجود در تگزاس عمر مفید تا ٨ سال را نشان می دهد(١٠). آمار دیگری ازسوی شبکه اروپایی FOEE، (همان پاورقی٢)، نرخ افت تولید هر چاه در بازه زمانی ٣۶ ماهه (٣سال) را بین ٧٩ تا ٩۵ درصد عنوان می نماید(٩). بنابراین برای حفظ تولید باید چاههای جدید حفر شوند که هزینه استحصال را بالا می برد.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا خود به این موضوع معترف است که پیش بینی های انجام شده ذخایر Shale Gas مورد تردید می باشند و فقط با حفرچاه های آزمایشی میتوان درستی آنها را تایید نمود . بعلاوه تاکید می کند که متدولوژی پیش بینی ذخایر Shale Gas در خارج از امریکا بر اساس ژئولوژی  و ضریب بازیافت چاههای مشابه در امریکا صورت گرفته است(١١)، و بنابراین ممکن است منطبق با واقعیت نباشد.

هزینه تولید گاز از Shale Gas که یکی ا ز انواع ذخایر نامتعارف گاز شناخته می شوند در مقایسه با ذخایر متعارف گاز بسیار بالاتر است. اگر چه در تئوری, بسیاری از ذخایر بالقوه رسی Shale Gas حجم بزرگی دارند، ولی ضریب بازیافت پایین و هزینه استحصال بالا، به آنها اجازه پایین آوردن قیمت ها و رفع کمبودهای بالقوه را نخواهد داد(٨). مؤسسه اقتصادی آلمانی  Zew در گزارش اخیر خود اظهار می دارد، Shale Gas  تنها در صورتی در اروپا از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است که قیمت گاز به ١۵,۶ در $/mcf تا ١٩,۵ در $/mcf برسد و این درحالی است که قیمت فعلی گاز در اروپا چیزی حدود  ١٠,۵ در $/mcf است ( ١٢ ).

معضلات زیست محیطی Shale Gas

کشور امریکا دارای منابع عظیم Shale Gas است و توانسته است تکنولوژی بازیابی گاز از این منابع را تولید نماید اما با توجه به گزارشات سازمانهای بین المللی این تکنولوژی همخوانی چندانی با قوانین زیست محیطی که هرروز سخت تر و پیشگیرانه تر میشود ندارد. تولید گاز از منابع رسی میتواند منجر به انتشار گاز متان شده و پدیده گرمایش زمین را تشدید نماید، از طرف دیگر تولید از منابع رسی مستلزم مصرف مقادیر عظیمی آب و همچنین مواد شیمیایی سمی  است که ریسک آلودگی منابع آبی زیرزمینی را در پی دارد(٣)(۴)، بعلاوه عملیات تولید از ذخایر رسی ممکن است منجر به ایجاد زمین لرزه های کوچک در محل گردد.

به عنوان نمونه می توان به زلزله مورخ May ٢٠١١ در نزدیکی Preese Hall، Lancashire کشور انگلستان اشاره نمود که طی آن عملیات حفاری تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام گردید (۵). با توجه به دلایل فوق الذکر علیرغم به کارگیری این تکنولوژی در امریکا، چشم انداز توسعه گازهای رسی در اروپا به دلیل قوانین مربوط به مالکیت زمین، جمعیت بیشتر و نگرانی های زیست محیطی پیچیده است. سرمایه گذاران می گویند به دلیل نگرانی های زیست محیطی و قوانین مختلف در اروپا، به نظر نمی رسد که انقلاب تولید گاز رسی آمریکا در اروپا تکرار شود. هزینه تولید نیز در اروپا بیشتر از امریکا براورد شده است . پیتر ریچتر، مدیر بخش بازاریابی و فناوری منابع غیرمتعارف گاز جهان در شرکت شلمبرگر آمریکا در کنفرانس شیل گس ورلد یوروپ ٢٠١١( (Shale Gas World Europe  در ورشو، پایتخت لهستان گفت : اجرای عملیات استخراج Shale Gas در اروپا به دلیل تراکم جمعیت امکان ‌پذیر نخواهد بود. بنابر اعلام شرکت شلمبرگر، هزینه اجرای عملیات Shale Gas در لهستان حدود سه برابر اجرای این عملیات در آمریکاست. اما در عین حال سیاستمداران اروپایی با رد ممنوعیت عملیات تولید گاز رسی (Shale Gas)، خواهان ایجاد یک نظام نظارتی قوی برای بررسی و رسیدگی به نگرانی هایی زیست محیطی و دیگر دغدغه ها درباره تولید این نوع گاز شدند.

نگاه آمریکا به صادرات LNG از مخازن نامتعارف

مسئله دیگر آنست که کشور امریکا تا چه حد خود را درگیر پروژه های LNG خواهد کرد، اخیرا گزارشی توسط شرکت Charles River Associates  تهیه شده که اقتصاد صادرات LNG را با استفاده داخلی از گاز در صنایع مختلف وابسته به گاز، مورد مطالعه ومقایسه قرار داده است (۶). نتیجه این گزارش آنست که استفاده از گاز در صنایع داخلی بخصوص بخش تولیدات کارخانه ای، ارزش اقتصادی بالاتری از صادرات LNG دارد . این گزارش می افزاید که استفاده از گاز در صنایع داخلی موجب افزایش صادرات و کاهش واردات شده و تراز تجاری کشور را بهبود می بخشد، بعلاوه با ایجاد مشاغل جدید نرخ بیکاری را کاهش خواهد داد. مصرف داخلی گاز فقط به صنایع محدود نمیشود. برای مثال پیش بینی میشود تا سال ٢٠٢٠ حدود ۵۶ گیگاوات از نیروگاههای ذغال سنگی امریکا که ١٨ درصد مصرف برق فعلی آن را تامین می کنند بازنشسته شوند و بعلاوه مصرف برق افزایش یافته و در نتیجه تا سال ٢٠٣٠ روزانه ١٣ میلیارد فوت مکعب گاز برای تولید برق به مصرف برسد. نتایج این آنالیز نشان می دهد که با افزایش تقاضا در داخل آمریکا و عدم محدودیت صادرات LNG ،قیمت گاز تا حدود ٨ الی ١٠ دلار در هر میلیون بی تی یو افزایش خواهد یافت که منجر به کاهش تولید صنایع و افزایش قیمت انرژی میشود. در این گزارش پیشنهاد شده که صادرات LNG باید محدود باشد تا از افزایش قیمت گاز و انرژی در داخل امریکا جلوگیری شود.

نتیجه گیری

همان گونه که قبلاً اشاره شد، تحریم های تحمیلی و غیرقانونی آمریکا تنها مانع عمده ورود ایران به بازار بین المللی LNG می باشند و در صورت رفع آنها و امکان جذب سرمایه گذاری خارجی، با توجه به حجم ذخایر متعارف گازی ایران و هزینه پایین استخراج از این ذخایر عظیم، LNG ایران قطعاً رقیب بلامنازع در صحنه تجارت جهانی خواهد بود و علی رغم میل قدرت های جهانی باعث تثبیت پایگاه ژئوپولیتیک کشور خواهد شد.

مقاله: شرکت ملی صادرات گاز ایران، مدیریت پروژه پرشین ال ان جی، مرداد ماه ١٣٩٢

منابع:

١ -    Current State & Outlook for the LNG Industry، Rice Global E&C

٢ -    Economist، Feb ۵th ٢٠١٣ | Amy Myers Jaffe، URL

http://www.economist.com/debate/days/view/٩٣۴

٣ -     European Parliament website، REF. : ٢٠١٢٠٣٠٢STO٣٩٨۶٣، URL:

http://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/content/٢٠١٢٠٣٠٢STO٣٩٨۶٣/html/Shale-gas-opportunity-or-threat-to-the-environment

۴ -     Economist، Feb ۵th ٢٠١٣ | Michael Brune، URL:

http://www.economist.com/debate/days/view/٩٣۴

۵ -     Government of UK’s official website، Department of Energy & Climate Change، ٢٧th June ٢٠١٣، URL:

https://www.gov.uk/oil-and-gas-onshore-exploration-and-production

۶ -     ICIS.COM Website, URL:

http://www.icis.com/Articles/٢٠١٣/٠۴/١٩/٩۶۶٠۶٧٧/market+outlook+trade-offs+between+us+lng+exports+and+domestic+demand+show+overweighted.html

٧ -    LNG Exports: The Global Thirst for North American Shale Gas, URL:

http://www.bentekenergy.com/LNGExports.aspx

٨ -    Shale gas won't stop peak oil, but could create an economic crisis, URL:

http://www.guardian.co.uk/environment/earth-insight/٢٠١٣/jun/٢١/shale-gas-peak-oil-economic-crisis

٩ -     Unconventional, and Unfounded, The Myth of Cheap and Abundant Shale Gas in the US, URL:

http://www.foeeurope.org/sites/default/files/publications/foee_unconventional_unfounded_may٢٠١٣_١.pdf

١٠ -   Shale Oil and Gas: The Contrarian View, URL:

http://knowledge.insead.edu/economics-politics/shale-oil-and-gas-the-contrarian-view-٢۴۶٧

١١ -    Shale oil and shale gas resources are globally abundant, June ١٠, ٢٠١٣, URL:

http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=١١۶١١

١٢ -   A Slow costly road to nowhere: Shale Gas Development in Europe, URL:

http://www.foeeurope.org/sites/default/files/foee_slow_and_costly_road_may٢٠١٣

فرآیند کاهش تولید پارس جنوبی آغاز شده و هر سال سرعت خواهد گرفت  هیچ جای جهان مثل ایران نیست که تمامی خانه‌ها گازکشی شده باشند  پایان قرن نفت و هزاران میلیارد دلار سرمایه ای که کم ارزش می شود  طرح تبدیل دودکش نیروگاه به خوراک واحد پتروشیمی  تحلیل مقایسه ای مصرف واقعی انرژی برق در ایران