اکثر هیدروکربن ها؛ نفت از دهه 1970 و گاز طبیعی از دهه 1990 به ابزار استراتژیک عمدتا ژئوپلیتیکی تبدیل شده اند. آسیای مرکزی و قفقاز را از نظر منابع طبیعی و حیاتی جایگزین و آلترناتیوی برای منطقه خاورمیانه در نظر می گیرند. ترکمنستان نیز به عنوان کشور آسیای مرکزی از این قاعده مستثنا نیست. ترکمنستان با میدان گازی غول پیکر گالکینیش که در سال 2006کشف شد، دومین میدان گازی بزرگ جهان را داراست که ذخایر عظیم گاز اثبات شده آن 19.5 تریلیون متر مکعب است. بدین ترتیب ترکمنستان (چهارمین منبع گازی دنیا) به عنوان تولیدکننده رقیب روسیه (اولین منبع گازی دنیا) و ایران (دومین منبع) است (Kirkham, 2022, 3). ترکمنستان به رغم داشتن چهارمین ذخایر بزرگ گاز در جهان، موقعیت جغرافیایی آن مانع از صادرات گاز این کشور به بازارهای پرسود اروپایی شده است. در حال حاضر، ترکمنستان مقادیر کمی گاز به ایران صادر می کند. این در حالی است که حجم بیشتری از صادرات ترکمنستان به مقصد چین است. گاز ترکمنستان از نظر تئوری می تواند از طریق ایران یا حتی از زیر دریای خزر از طریق آذربایجان به ترکیه منتقل شود (Tastan, 2022, 3). 

انتظار می رود تولید گاز گالکینیش از 30 میلیارد مترمکعب در سال کنونی تا سال 2025 به 70میلیارد مترمکعب در سال به اضافه 20میلیارد مترمکعب در سال از میادین فراساحلی کاسپین افزایش یابد. بنابراین، باتوجه به تفاوت بین تولید و مصرف، وبا کم کردن 50میلیارد متر مکعب درسال صادرات به چین، مازاد تولید گاز ترکمنستان حداقل به 40 میلیارد متر مکعب درسال افزایش خواهد یافت که بهترین گزینه برای صادرات این حجم از گاز ایران خواهد بود (Kirkham, 2022, 13). بنابراین ترکمنستان گاز مازاد قابل توجهی سالانه خواهد داشت که باید در بازه ای مناسب عرضه نماید. با توجه به درخواست عراق و مذاکره عراق با ترکمنستان برای دریافت گاز باید بررسی شود که آیا اصلا امکان صادرات گاز به عراق از ترکمنستان وجود دارد. 

گاز ترکمنستان از چند طریق در تئوری می تواند به عراق انتقال یابد: 1- به صورت LNG، 2- از طریق ترکمنستان-دریای کاسپین- آذربایجان-ترکیه- عراق، 3- از طریق ترکمنستان-ایران-ترکیه -عراق، 4- از مسیر ترکمنستان-ایران-عراق. اما باید بررسی کرد و دید کدام یک از این راه ها امکان پذیر است. از نظر زیرساخت های موجود، سیاست دولت ها و ارتباطات آنها، قدرت های گازی و ایجاد رقابت بین آنها و... در صورت امکان پذیر بودن کدام یک صرفه اقتصادی بیشتر دارد. 

1- در ارتباط با LNG، با توجه به محدودیت های مربوط به حمل ونقل گاز از طریق خطوط لوله، ترکمنستان فعالانه به دنبال روش های جایگزین برای فروش این منبع است. یکی از این موارد تبدیل گاز طبیعی به هیدروکربن های مایع و تولید گاز طبیعی مایع (LNG) است. برخی اقدامات قبلا انجام شده است. در سال 2014 نیز ساخت یک مجتمع گاز شیمیایی در مقیاس بزرگ برای تولید بنزین مصنوعی از گاز طبیعی در منطقه آچال آغاز شد (Iwaszczuk & others, 2021, 17). اما با توجه به اینکه فعلا به نتیجه نرسیده اند، نمی توانند قابلیت و امکان صادرات گاز ترکمنستان از طریق LNG را امکان پذیر کند.

2- راه دوم، مسیر دریای کاسپین-آذربایجان-ترکیه-عراق است. به طور ناخوشایندی، خط لوله گاز ترانس خزر دارای مزایای فراوانی است. از دیدگاه اروپا، این یک جایگزین برای گاز روسیه خواهد بود. تنوع بخشیدن به بازارهای صادرات انرژی ترکمنستان از طریق خط لوله گاز ترانس خزر مزایای مختلفی برای ترکمنستان دارد. اگرچه ممکن است تا پایان سال بر سر وضعیت حقوقی دریای خزر به توافق برسد، اما هنوز امید خود را از دست ندهید. همان پیشنهادات سالانه با پیشرفت اندکی در حل مشکل پیشنهاد شده است (لوک، 2018). عدم مشخص شدن رژیم حقوقی دریای کاسپین باعث شده تلاش های قبلی برای توسعه خطوط لوله در سراسر دریای خزر عمدتا به دلیل اختلاف نظر بین پنج کشور ساحلی کاسپین بر سر استفاده مشترک از بستر دریا شکست بخورد و دو کشور روسیه و ایران از اجرای این پروژه جلوگیری کردند. (Tastan, 2022, 3) وضعیت حقوقی دریای کاسپین در نهایت در سال 2018 با کنوانسیون آکتائو حل شد. اما با توجه به اضافه شدن بندهای محیط زیستی دوباره روسیه و ایران می توانند با ساخت چنین خط لوله ای در دریای کاسپین مخالفت کنند. بنابراین این مسیر نیز عملا ازکار افتاده است.

3- مسیر سوم، از طریق ترکمنستان- ایران-ترکیه-عراق است. در ارتباط با چالش ها و خطرات پیش روی هاب انرژی شدن ترکیه در کنار موقعیت ژئوپلیتیک خاصی که دارد، دو دیدگاه بررسی می شود. اولین مورد یک خطر طبیعی است که توسط محیط زیست ارایه می شود و دومین و مهم ترین آن، علت اصلی نگرانی های خارجی بی ثباتی در کشورهایی است که منابع خام را تامین می کنند (فیونا، 2004). با افزایش تنش های قومیتی در خاورمیانه و حوزه دریای خزر، این منطقه با بی ثباتی زیادی مواجه است. جدی ترین چالش در برابر اهداف ترکیه، سازمان تروریستی حزب کارگران کردستان (PKK) است. ترکیه یک جنگ سه دهه ای را علیه این سازمان تروریستی به راه انداخته است. وضعیت ترکیه به عنوان یک هاب انرژی پس از حمله PKK به خط لوله باکو-تفلیس- جیهان در سال 2008 زیر سوال رفته است (Usman & others, 2022, 7266). حکومت اقلیم کردستان بر سر استفاده و صادرات سوخت های فسیلی با دولت مرکزی بغداد در نبرد قانونی دایمی است. در 15فوریه، حکم دادگاه عالی فدرال عراق، قانون نفت و گاز سال 2007 را که به حکومت اقلیم کردستان این اختیار را می داد تا به طور مستقل بخش انرژی خود را مدیریت کند، لغو کرد (Tastan, 2022, 5). با توجه به نقشه اقلیم کردستان و حضور آن از یک طرف در بین مرزهای ایران، ترکیه و دولت مرکزی عراق و از طرف دیگر حضور تروریست های پژاک در این منطقه، صادرات گاز از مرز ترکیه به عراق قطعا مسیری ایمن و آینده داری نخواهد بود. با توجه به اینکه هم اکنون هم مواضع کردنشینان اقلیم کردستان توسط ترکیه بمباران می شود.

4- مسیر چهارم، راه ترکمنستان- ایران- عراق است. از نظر اقتصادی و زیرساختی به صرفه ترین و از نظر سیاسی با توجه به نفوذ ایران در عراق محتمل ترین مسیر به نظر می رسد. اما باتوجه به تحریم های امریکا علیه ایران باید دید ترکمنستان می تواند با ایران همکاری داشته باشد. این اتفاق و سواپ گاز ترکمنستان به عراق توسط ایران می تواند مقدمه ای برای خط لوله ای که ایران در نظر داشته انتقال گاز ترکمنستان و ایران را از طریق عراق، لبنان و قبرس به اروپا انجام بدهد، باشد. در کل برای داشتن امنیت پایدار در یک کشور به نظر می رسد باید دو مولفه را به صورت همزمان داشت. یکی امنیت و دیگری اقتصاد. امنیت اقتصادی منجر به امنیت پایدار با درگیر کردن اقتصاد کشور با منطقه، کشورهای همسایه و ایجاد همگرایی اقتصادی با آنان می شود (رییسی نژاد، 1400) ایران با مشارکت در این طرح قدمی به سمت امنیت پایدار خواهد گذاشت.