پیام باقری نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای صنعت برق ایران در گفتگو با مسیر اقتصاد، با اشاره به ویژگی های خاص ایران برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه ، بر اهمیت ایجاد شبکه بهم پیوسته برق منطقه‌ای و گذرا بودن فرصت‌های منطقه‌ای تاکید کرد.

قطب برق منطقه بودن صرفا به معنای وصل بودن شبکه‌ها بهم نیست

وی با اشاره به این موضوع که هدف اصلی از تبدیل شدن به قطب برق (هاب) منطقه مدیریت شبکه برق بهم پیوسته است، بیان کرد: این موضوع هم در اقتصاد صنعت برق هم در اقتصاد کلان اهمیت بسزایی دارد، اما به همان اندازه که مهم است به همان اندازه مغفول واقع شده است.

باقری در ادامه بیان کرد: اتصال شبکه برق کشور به به کشورهایی که با آن‌ها مرز خاکی داریم معنی قطب بودن را ندارد. وقتی شما قطب برق (مرکز شبکه) منطقه باشید باید با قابلیت‌های بالاتری داشته و مسئولیت مدیریت کردن شبکه برق در منطقه را عهده‌دار باشید.

چرا ایران می‌تواند قطب برق منطقه باشد؟

نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای صنعت برق درباره ویژگی‌های خاص ایران در منطقه که باعث می‌شود نقش قطب برق را ایفا کند، گفت: ما در منطقه‌ای هستیم که در کشورهای اطراف ما تقاضای برق فراوانی وجود دارد. کشورهای آسیای میانه، غرب ایران (مانند سوریه و لبنان) و کشورهای حاشیه خلج فارس (مانند امارات و عمان) کشورهایی هستند که نیاز به برق در آن‌ها وجود دارد و برخی در گذشته تقاضای خود را به ایران منعکس کرده‌اند.

وی ادامه داد: حتی در سال‌های قبل پروتکلی امضا شده بود که ۱۰۰۰ مگاوات برق به هندوستان داده شود، یعنی دامنه این موضوع تا این حد می‌تواند وسیع باشد. حال که تقاضا وجود دارد از سوی دیگر امکان عرضه هم به وسیله ایران فراهم است. ایران کشوری است با بالغ بر ۸۰ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی منصوبه که قابلیت صادرات برق به کشورهای متقاضی را دارد.

باقری اضافه کرد: ویژگی دیگر ایران، موقعیت خاص جغرافیایی آن است. داشتن اختلاف دما با همسایگان شمالی و جنوبی و اختلاف افق با همسایگان شرقی و غربی فرصت تبادل برق را برای کشور فراهم کرده است. چراکه هم افق و هم دما در پیک مصرف برق موثر هستند. و لازم به ذکر است که قطب برق بودن با صادرات تنها متفاوت است، بلکه ایران می‌تواند تبادل برقی میان کشورهای اطراف خود را مدیریت کند.

وی ادامه داد: همچنین ایران از منابع انرژی ارزان و وافر بهره‌مند است. عمده تولید برق در کشور از نیروگاه‌های حرارتی است که معمولا پایه گازسوز هستند و از نظر منابع گازی هم ایران جزو دو سه کشور اول جهان است. gas-to-wire یک روش متداول و موثر تبدیل یک انرژی به انرژی دیگر با ارزش افزوده بالاتر و با ضریب اطمینان بیشتر است. بنابراین ایران می‌تواند نیروگاه‌هایی را احداث بکند که قیمت برق اقتصادی‌تری نسبت به رقبا داشته باشند.

وی افزود: به این موارد باید اضافه کرد که صنعت برق ایران یک صنعت توانمند است. ایران هم توانمندی پیمان‌کاری و هم توانایی ساخت تجهیزات صنعت برق را دارد. صنعت برق کشور بالغ بر ۹۰ درصد خوداتکا است. معنای خوداتکایی این است که توانایی تولید محصول نهایی را داریم اما خودکفا نیستیم چون در نهاده‌های تولید و بعضی از کالاهای واسطه‌ای وابستگی وجود دارد.

برق هم رفاه است هم زیرساخت

باقری با بیان این موضوع که برق هم زیرساخت است هم رفاه را برای مردم به وجود می‌آورد، ادامه داد: برق یک کالای استراتژیک و مهم است اما مهم‌تر از آن، رفاهی است که ایجاد می کند. در دنیا بین ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلیون نفر به طور مطلق به برق دسترسی ندارند، در حالی که در ایران ۱۰۰ درصد شهرها و بالغ بر ۹۹ درصد روستاها برق‌دار شده اند. وی افزود: هم از بعد رفاهی و هم از بعد اقتصادی و صنعتی برق یک انرژی استراتژیک است. سال ۱۳۹۷ که کشور با خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده روبرو شد، صادرات برق به عراق قطع شد. نبود برق در عراق باعث شورش اجتماعی شد، چراکه انرژی الکتریکی جنبه رفاه دارد.

وی در ادامه گفت: با توجه به همین ویژگی برق، فرصت تبدیل شدن به قطب برق منطقه یک فرصت گذراست. چراکه احتیاج کشورها به این کالای (انرژی) زیرساختی، یک نیاز ضروری است، لذا صبر نمی‌کنند تا هر زمان ما خواستیم، بتوانیم با ایشان تبادل برق انجام دهیم. از طرفی برای این موضوع رقبای جدی مانند عربستان و ترکیه در منطقه داریم. پس ما اگر نقشه و برنامه‌ای برای تبدیل شدن به قطب برق نداشته باشیم، کشورهای دیگر این کار را رقم خواهند زد.

فرصت‌ نقش‌آفرینی ویژه ایران در حوزه برق منطقه گذراست

نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای صنعت برق ادامه داد: برای نمونه می‌توان پروژه کاسا۱۰۰۰ که برق را از قرقیزستان به تاجیکستان سپس به افغانستان و بعد از آن به پاکستان می‌رساند را نام برد. در کاسا۱۰۰۰، هزار مگاوات برق منتقل شده به طوری که نیاز افغانستان و پاکستان را مجموعا ۱۰۰۰ مگاوات کاهش می‌دهد. ۳۰۰ مگاوات در افغانستان و ۷۰۰ مگاوات در پاکستان است و این در شرایطی است که ایران سال‌هاست برای صادرات ۳۰۰۰ مگاوات برق با پاکستان مذاکره می‌کند. در حال حاضر مجموع صادرات ایران به پاکستان به طور متوسط ۱۰۰ مگاوات است. این رقم در مقایسه با ۳۰۰۰ مگاوات تقریبا هیچ است که البته نیاز پاکستان به برق فراتر از ۳۰۰۰ مگاوات است و این مقدار تنها آن چیزی است که در مرحله ابتدایی خواستار دریافت از ایران بودند. اکنون پاکستان بخشی از نیاز خود را از طریق کاسا ۱۰۰۰ تامین می‌کند.

وی افزود: از سوی دیگر در این پروژه قرقیزستان که منابع آبی فراوانی دارد تامین‌کننده برق است اما سرمایه کافی ندارد. تامین کنندگان مالی پروژه، بانک جهانی و چند صندوق بین‌المللی دیگر هستند. مشاورین نیز از کشورهای اروپایی هستند که قطعا سازندگان و پیمان‌کاران باید از فیلتر مشاورین اروپایی عبور بکنند، در نتیجه مشارکت در این پروژه برای شرکت‌های ایرانی به ویژه در شرایط تحریم کار بسیار سختی خواهد بود.

وی در ادامه گفت: همچنین کشور ترکیه سابقا از ایران برق وارد می‌کرد و اخیرا این مقدار صفر شده است که البته در حال حاضر ترکیه به سمت تولید برق از انرژی‌های تجدید‌پذیر رفته‌ است. عراق هم که بیشترین سهم واردات برق از ایران را دارد، به دنبال این است که انرژی الکتریکی را یا از مبادی دیگر وارد کند یا سیستم شبکه داخلی خود را به نحوی تقویت کند که نیاز به واردات نداشته باشد. بنابراین فرصت‌ها گذراست.

پیام باقری در پایان افزود: موضوع صادرات برق با نقش آفرینی بخش خصوصی بسیار گسترده‌تر خواهد شد. ایجاد شبکه بهم پیوسته برق منطقه‌ای و ارتقای صادرات برق علاوه بر ارز آوری، ایجاد ارزش افزوده بیشتر و اشتغال‌زایی، از نظر امنیتی نیز برای کشور مهم است. لذا باید این مسئله مهم به گفتمان ملی تبدیل شود.