نخستین چاه تجاری نفت درسال ١٨٥٩ حفاری شد و احتیاج به چاههای نفت بیشتر باعث تحول صنعت حفاری که از سال ١٨٠٠ آغاز شده بود شد.
نخستین حلقه چاه اکتشافی در ایران در سال ١٢٨٧ در عمق ٣٦٠ متری و با ارتفاع ٢٠ متری توسط شرکت اکتشاف دارسی در نفتون فوران کرد. با این چاه میدان نفتی عظیم مسجدسلیمان کشف شد که این خود آغاز صنعت نفت ایران و خاورمیانه بود.
بعد از این تاریخ، عملیات حفاری به منظور توسعه منطقه مسجدسلیمان و نیز اکتشاف منابع جدید نفت گسترش پیدا کرد. در سال ١٣٠٤ میدان نفتی هفتگل و از آن به بعد میدانهای گچساران، آغاجاری و پازنان کشف شدند.
عملیات حفاری تا سال ١٣٣٢ توسط شرکت نفت ایران و انگلیس انجام می‌شد. پس از کودتای ٢٨ مرداد و انعقاد قرارداد کنسرسیوم، حضور شرکتهای حفاری به میزان قابل توجهی در ایران افزایش یافت و در سال ١٣٥١ با گران شدن قیمت نفت تعداد دکلهای حفاری به طور ناگهانی رو به فزونی گذاشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در سال ١٣٥٨ از بهم پیوستن بیش از ٣٠ شرکت مختلف، شرکت ملی حفاری ایران تشکیل شد که طبق اساسنامه خود، عهده‌دار اجرای عملیات حفاری در تمام ایران است. این شرکت از سال ١٣٥٨ تاکنون بیش از ٧ میلیون کیلومتر حفاری در قالب بیش از سه هزار و ٢٠٠ حلقه چاه نفت و گاز در کشور حفاری کرده است.
به گفته محمدرضا تاکایدی قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، تعداد دکلهای فعال حفاری این شرکت با پیوستن دستگاههای ٩٤ و ٩٥ فتح به ناوگان این شرکت به ٧٥ دستگاه افزایش یافت.
دکلهای ملی حفاری از نوع سبک، سنگین و فوق سنگین هستند که از دکلهای سبک در عملیات تعمیر چاهها استفاده می شود و دستگاههای سنگین و فوق سنگین توان حفاری چاههای اکتشافی، توسعه ای و توصیفی را دارند.
دستگاههای حفاری جدید شرکت با توجه به مجهز بودن به سامانه مدیریت پسماند در بحث حفاظت محیط زیست از استانداردهای لازم برای حضور در بازارهای بین‌المللی برخوردارند.
این شرکت هم‌اکنون با در اختیار داشتن ٧٥ دکل حفاری خشکی و دریایی، ناوگان گسترده‌ای از ماشین‌آلات ترابری و پشتیبانی، دستگاههای جانبی حفاری، تجهیزات اسیدکاری، سیمان‌کاری و لوله‌گذاری، همچنین سیستم جامع نیروی انسانی، بیش از ۹۰ درصد از خدمات مورد نیاز حفاری شرکتهای نفتی ایرانی را در اختیار آنها قرار می دهد.
به گفته حیدر بهمنی مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، در بیش از سه دهه گذشته حدود چهار هزار حلقه چاه از سوی این شرکت به متراژ ٨ میلیون و ۵٠٠ هزار متر حفاری شده و ملی حفاری همسو با عملیات حفاری ٢٧ نوع خدمات مرتبط با این صنعت را به شرکتهای متقاضی ارائه می دهد. شرکت ملی حفاری ایران با بهره مندی از نیروهای متخصص و مجرب داخلی، هم اکنون از شرکتهای صاحب نام در عرصه صنعت حفاری در جهان محسوب می شود.
صنعت حفاری در کشور تا قبل از پیروزی انقلاب در دست شرکتهای خارجی بود و امروز این صنعت مهم و راهبردی به طور کامل از سوی متخصصان ایرانی راهبری می شود و شرکت ملی حفاری دارای برند تجاری و شرکتی بین المللی است و در مناقصات خارجی شرکت می کند.
شرکت ملی حفاری ایران با توجه به بومی سازی قطعات و تجهیزات و استفاده از توانمندیهای صنعتگران و سازندگان داخلی از سوی این شرکت، از سال ١٣٧۶ تاکنون ١٨ هزار قطعه پرمصرف حفاری را که تا قبل از آن از خارج کشور تامین می شد،داخلی سازی کرده است.
به گفته بهمنی در سال ٧۶ در مجموع ١٢ کارگاه با ٢٠٠ نفر شاغل در شهرک صنعتی شماره یک اهواز در زمینه تولید قطعات صنعت حفاری فعالیت داشتند و تنها یکصد قطعه در این واحدها تولید می شد، اما در زمان حاضر ١۵٠ کارگاه در شهرکهای صنعتی این استان با بالغ بر ٢ هزار و ٢۵٠ نفر نیرو در زمینه ساخت قطعات کاربردی حفاری فعالیت می کنند.
به نظر محمدرضا تاکایدی هر چند هنوز بازار داخلی از نظر عملیات و خدمات حفاری به طور کامل اشباع نشده اما ورود ایران به بازارهای بین المللی به منظور ارتقای جایگاه صنعت حفاری و ایجاد توان رقابتی، اجتناب ناپذیر است.
شرکت ملی حفاری ایران در نخستین گام به دنبال ارائه خدمات حفاری و سپس ارائه دانش فنی و انجام پروژه های کلید در دست (EPD) در این کشورهاست.
ارتباط با کشورهای خارجی به منظور انجام تبادل تکنولوژیکی و دانش فنی روز، یک ضرورت محسوب می شود، حتی اگر به خودکفایی صد در صدی هم دست یابیم نباید ارتباط با کشورهای خارجی را از دست بدهیم.
به هر حال صنعت حفاری ایران در طی سالهای پس از انقلاب کارهای بزرگی انجام داده و بخش مهمی از نیازهای داخلی صنعت نفت ایران را تامین کرده است. اما در بلند مدت تنها راه ادامه حیات آن تجهیز به دانش روز دنیا و ورود به بازارهای بین المللی است.
در این صورت، این شرکت علاوه بر ارز آوری و کاهش وابستگی خود به حمایتهای دولتی، می تواند حاشیه امنیت خود را افزایش داده و با قرار گرفتن در فضای رقابتی به یکی از مطرحترین و روزآمد ترین شرکتهای حوزه حفاری در منطقه خاورمیانه و جهان بدل شود.
برداشته شدن تحریمهای بین المللی علیه صنعت نفت ایران و اجرای برجام در اوایل سال ٢٠١٦ می تواند سکوی پرتابی باشد برای ورود سریعتر صنعت حفاری ایران به بازارهای بین المللی و دست یافتن به آخرین تجهیزات فنی و دانشی که تا کنون از آن محروم بود!

پیمان جنوبی*شانا