مهندس محمدرضا محمدزاده، کارشناس ارشد نفت

بن مایه و شاکله اصلی قراردادهای جدید نفتی فارغ از مباحث فناوری، سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال و تولید تجهیزات و کالاهای با استاندارد جهانی در حوزه داخلی، در مقوله ای استراتژیک به نام افزایش ضریب برداشت خلاصه می شود.

 

 

افزایش ضریب بازیافت که در دولت تدبیر و امید، بارها مورد تاکید مهندس زنگنه، وزیر نفت قرار گرفت، در دولت دوازدهم و در سایه امضای قراردادهای جدید نفتی به عنوان اولویت اصلی وزارت نفت محسوب می‌شود. در یک نگاه کلی، هر یک درصد افزایش ضریب بازیافت نفت برابر با حدود هشت میلیارد بشکه نفت بیشتر است که این میزان می‌تواند ۴۰۰ میلیارد دلار برای کشور ثروت ایجاد کند. این مهم (افزایش یک درصدی ضریب بازیافت) تنها در میادین نفتی غرب کارون مساوی با تولید ۶۷۰ میلیون بشکه نفت است. همانطور که اشاره شد، مهم‌ترین چالش در تولید نفت، فناوری در بخش بالادستی و افزایش ضریب بازیافت نفت از مخازن است. به همین دلیل وزارت نفت در مرحله اول قراردادهای نفتی میدان‌هایی را انتخاب کرده است که با تکنولوژی‌های جدید میزان بازیافت آن افزایش یابد. بر این اساس، هم‌اکنون میزان ذخایر نفتی قابل استحصال ایران در حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه است که در صورت افزایش ۱۰ درصدی متوسط ضریب بازیافت نفت، بالغ بر ۷۰ میلیارد بشکه به حجم ذخایر قابل استحصال نفت افزوده می‌شود. این میزان با احتساب بهای کنونی هر بشکه نفت، معادل سه هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار ارزش جهانی دارد. در همین حال، بر طبق آخرین آمار اعلام شده، میزان ضریب بازیافت مخازن نفتی ایران به طور میانگین ۲۷ تا ۲۸ درصد است. به عنوان یک مثال روشن، میانگین ضریب بازیافت زیر ۳۰ درصد به این معنی است که اگر حدود ۷۰۰ میلیارد بشکه نفت در اختیار داشته باشیم، تنها حدود ۲۰۰ میلیارد بشکه آن قابل استحصال است. در این میان، ذخیره نفت درجای میدان‌های مشترک غرب کارون حدود ۶۷ میلیارد بشکه است که افزایش تولید ناشی از یک درصد  افزایش ضریب بازیافت ۶۷۰ میلیون بشکه و درآمد ملی ناشی از افزایش یک درصد ضریب بازیافت ۳۳/۵ میلیارد دلار خواهد بود که در نوع خود عدد قابل توجهی است.

ذکر این نکته مهم است که درصورت افزایش ضریب بازیافت تا حدود ۲۰ درصد، مبلغی بالغ بر ۶۷۰  میلیارد دلار به درآمد کشور افزوده خواهد شد. این در حالی است که امکان تحقق افزایش ضریب بازیافت تا حد مورد نظر در قالب انعقاد قراردادهای بلند مدت و اعمال پروژه‌های IOR/EOR وجود دارد. بر این اساس، بسیار ضروری است که از صنعت نفت برای برداشتن گامهای بلندتر حمایت جدی تری به عمل آید. در همین حال و به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان افزایش برداشت از مخازن، مسئله اصلی ماست و به هیچ وجه نباید در این زمینه کوتاه بیاییم. این نفت، ثروت مملکت و بیت المال است و باید روی صدم درصد ضریب بازیافت آن هم حساسیت داشته باشیم. اگر به افزایش ضریب بازیافت توجه نکنیم، بسیاری از ذخایرمان را از دست می‌دهیم و تولیدمان به وضعی بحرانی دچار خواهد شد.

آنچه مبرهن است؛ صنعت نفت ایران با قدمت 108 ساله اش، ستون خیمه اقتصاد و عامل اصلی توسعه اقتصادی کشور است، اما همین عامل رشد و توسعه کشور، در اغلب میادین و مخازن نفتی و گازی اش با چالش پیری دست به گریبان است و این میادین شرایط پایداری را از حیث تولید با ثبات نفت تجربه نمی کنند، بنابراین همین مهم ضرورت توجه بیش از پیش به فناوری و تکنولوژی های نوین را با هدف افزایش ضریب برداشت، مضاعف می سازد.