نفت عربستان - عصر نفت

میزنفت/ برنامه‌های نگهداشت توان تولید میادین نفتی سعودی‌آرامکو یکی از بهترین شرکت‌های جهان در زمینه نگهداشت توان تولید از میادین نفتی است. بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، متوسط نرخ افت تولید میادین نفتی عربستان سالانه 6 درصد بوده است. این بدین معنی است که سالانه بیش از 500 هزار بشکه در روز از ظرفیت تولید نفت عربستان کاسته می‌شود.  سخنگوی شرکت آرامکو در سال 2006 اعلام کرد که نرخ افت تولید میادین نفتی بالغ عربستان را بدون انجام هیچ اقدام جدیدی، 8 درصد است که فعالیت‌های آرامکو این میزان را به 2 درصد کاهش خواهد داد.

در واقع عربستان سعی می‌کند تا از دو طریق، تأثیر افت تولید بر روی ظرفیت تولید خود را کاهش دهد؛ نخست به‌کارگیری بهترین و جدیدترین تکنولوژی‌های موجود در میادین تولیدی و دوم توسعه میادین جدید. در حال حاضر تقریباً در هیچ یک از میادین نفتی عربستان حفاری عمودی انجام نمی‌شود. عربستان در دهه 1990 از حفاری افقی برای توسعه و نگهداشت توان تولید میادین نفتی خود استفاده ‌کرد که اکنون این نوع حفاری هم کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و عمدتاً از روش 5MRC استفاده می‌شود.

 در واقع، تفاوت چاه‌های عمودی و افقی با MRC های مشابه را می‌توان به تفاوت میان ماهی‌گیری با نخ، قلاب یا تور تشبیه کرد. با به‌کارگیری چاه‌های MRC که هشت شاخه هستند سطح تماس چاه و مخزن به 10 تا 12 کیلومتر می‌رسد[. لازم به‌ذکر است با توجه به عمر بالای میادین عمده نفت‌خام عربستان و تولید حداکثری آنها طی سال‌های گذشته، میزان تولید آب از چاه‌های موجود بسیار افزایش یافته است. هم‌چنین بر اساس تجارب موجود و مطالعات انجام شده در شرکت آرامکو بهترین راه برای کاهش تولید آب در مخازن، کاهش تولید از چاه‌ها است.

به همین دلیل آرامکو برای نگهداشت توان تولید میادین به طور پیوسته حفاری چاه‌های جدید را در برنامه خود دارد. طی 10 سال اخیر تعداد چاه‌های تولیدی نفت عربستان با افزایش 1519 حلقه‌ای به 5272 حلقه چاه رسیده است. از چا‌ههای جدید حفاری شده، 1071 حلقه در میادین نفت خشکی و 448 حلقه در میادین نفت دریایی واقع شده‌اند. در واقع طی 10 سال اخیر سالانه 107 حلقه چاه در خشکی و 45 حلقه چاه در دریا به چاه‌های تولیدی نفت‌خام عربستان اضافه شده است.

 
به طور کلی می توان گفت که تولید هر حلقه چاه نفتی عربستان از 2277 بشکه در روز در سال 2005 به 1549 بشکه در روز در سال 2010 کاهش پیدا کرده است. هم‌چنین عربستان سعودی برنامه‌های متعددی برای تزریق آب و حفظ فشار میادین نفتی خود از بدو توسعه و پیش از بروز افت فشار در میدان در دست اجرا دارد. این کشور از اواسط دهه 1950 جهت حفظ فشار میادین تولیدی، شروع به تزریق گاز همراه نفت کرد. اولین واحد تزریق گاز در سال 1954 در میدان آبقیق و دومین واحد در سال 1959 در میدان عین‌دار احداث شد. پس از چندی به دلیل اینکه تزریق گاز نتوانست به طور کامل از افت فشار مخازن جلوگیری کند، به تزریق آب روی آوردند.

اولین تجربه تزریق آب به سال 1956 در میدان آبقیق باز می‌گردد که به دلیل موفقیت‌آمیز بودن این عملیات، در اوایل دهه 1960 کار تزریق به میدان قوار قبل از افت فشار این میدان آغاز شد. در سال 1998 معادل 12 میلیون بشکه در روز به دو میدان قوار و آبقیق آب تزریق می شد. بر اساس گزارش‌های شرکت سعودی آرامکو، در حال حاضر روزانه 12 میلیون بشکه آب به 3 میدان قوار، آبقیق و بری تزریق می‌شود که 7 میلیون بشکه آن از تصفیه آب دریا، 3 میلیون بشکه از واحدهای جداسازی نفت و گاز و 3 میلیون بشکه نیز از سفره‌های آب زیرزمینی تأمین می‌شود. از مجموع 12 میلیون بشکه، 8 میلیون بشکه به میدان قوار و 4 میلیون بشکه به میادین بری و آبقیق تزریق می‌شود.

 شرکت آرامکو با وجود گذشت 4 دهه از شروع تزریق آب به مخازن نفتی، هنوز هم از این عملیات درس می‌گیرد. مدیریت تزریق و آگاهی از الگوهای جریان آب تزریق شده در داخل مخزن می‌تواند از بروز مشکلات جدی در عملیات تزریق جلوگیری به عمل آورد. همچنین عربستان به تجربه آموخته است که تزریق آب به مخازن باید از همان مرحله شروع تولید آغاز شود. لذا به عنوان نمونه به میدان خورایس که به تازگی توسعه یافته است، روزانه 2 میلیون بشکه در روز آب تزریق می‌کند. عربستان به توسعه و به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین در میادین نفتی خود بسیار اهمیت می‌دهد و در همین راستا، در سال 2009 قراردادی با شرکت شلمبرژه برای توسعه فناوری‌های تکمیل چاه امضا کرد.

هم‌چنین این کشور برای شبیه‌سازی مخازن نفتی خود، نرم افزار اختصاصی Power را طراحی کرد و این نرم‌افزار را در سال 2010 به Gigapower ارتقاء داد. علاوه بر این عربستان از تکنولوژی میادین هوشمند برای بهره‌برداری از میادین نفتی خود بهره می‌برد. تعداد واحدهای بهره‌برداری نفت و گاز عربستان در سال 2004 حدود 60 واحد اعلام شده که 25 درصد از آنها در میدان قوار نصب شده است. یکی از اقدامات کلیدی عربستان سعودی برای نگهداشت توان تولید میادین نفتی خود افزایش ظرفیت نمک‌زدائی و مدیریت آب همراه تولیدی6 در واحدهای بهره‌برداری است.

منبع؛ نشریه اکتشاف و تولید