گروه فرهنگی جهان نیوز٬ سید مهدی سیدی:
1- برخی مساجد پیر شده اند، هیچ جوانی در آن یافت نمی شود، سرتاسر مسجد از پیرمردها و پیرزن هایی پر شده است که یکی دو ساعت به نماز، در صف ها به انتظار، تسبیح می چرخانند.
2- بعضی مساجد هم، قیافه کلیسا پیدا کرده اند، پر از صندلی های دسته دار چوبی و پلاستیکی، برای به ظاهر کهنسالانی که به عذر درد پا و کمردرد، نماز ایستاده را به نشسته تبدیل کرده اند.
3- برای گلدسته و گنبد برخی مساجد، قریب پانصد ششصد میلیون تومان هزینه شده است، فرش هایش کامل و دیوارهایش کاشی کاری است، وضوخانه مرتب و تمیزی دارد، کتاب های قرآن و مفاتیحش تمیز و دست نخورده است، اما جز امام جماعت، خادم و ده پانزده نفر دیگر از اهالی محل، کس دیگری آنجا پیدایش نمی شود.
4- برخی مساجد دچار اختلافات داخلی و مدیریتی شده اند، سوء تفاهم های کُشنده ای بین کانون و پایگاه بسیج و هیأت و امام جماعت و هیأت امنا، در جریان است.
5- برخی مساجد، همه دعاهای بعد از نماز را انجام می دهند. اما مکبر و دعاخوان و قرآن خوانش، پیرمردهای باسابقه ای هستند که چهل پنجاه سال است خوانش دعاها را بین هم تقسیم کرده و با صوت کهنه و آواز خش دار آن را به نمازگزاران تحویل می دهند، بی آنکه حاضر باشند یک دانگ از این سرقفلی افتخار آمیز را به یک جوان خوش صدا اجاره دهند.
6- برخی مساجد، همه چیزش آماده است، اما امام جماعت برای آن یافت نمی شود، پس نماز در آنجا تعطیل است.
7- برخی مساجد، فقط نیم ساعت مانده به مغرب، درهایش باز و نیم ساعت بعد از عشاء بسته می شود و از نماز صبح در آن خبری نیست.
8- برخی مساجد در حاشیه خود دو سه باب مغازه وقف شده دارند اما هنوز خالی و بی سرپرست افتاده و هیچ کمکی به اقتصاد مسجد نمی کنند. برخی مساجد، سر برج برای پرداخت قبض آب و برق شان، به این و آن التماس دعا دارند و راه چاره ثمربخشی پیدا نمی کنند.
اینها فهرستی است اجمالی از وضعیت برخی مساجد روزگار ما، که البته آمار دقیقی از فراگیری آن در دست نگارنده نیست، اما مشاهدات بسیاری، مؤید بخش هایی از آن است.

مساجدی که می درخشد
اما در سوی دیگر ماجرا مساجدی داریم که:
زنده هستند و به حیات خود ادامه می دهند. به معنای واقعی پاتوق و کانون و قطب فرهنگی اجتماعی محله و شهر هستند. این مساجد هربار و هر ماه و هرسال، از جوانانی که در صفوف متراکم، برای خود هویت مسجدی طلب می کنند، پر می شود. گاه تعداد جوانان و نوجوانان آنقدر زیاد می شود که تا حیاط مسجد نیز موکت و فرش پهن می کنند و باز هرکس که دقیقه ای دیر به مسجد برسد جای خالی برای نماز پیدا نمی کند.
در این مساجد امام جماعت، به معنای واقعی، «رهبر مسجد» است. اصلی ترین کار و فعالیتش را برای مسجد خالی کرده و ساعت های جدی از حیات خودش را در مسجد و برای آرمان های مسجد سپری می کند. از هیچ مناسبتی، با «بی خیالی» عبور نکرده و در آن حلقه های درسی و مباحثات علمی برقرار است. صندوق های قرض الحسنه با برکتی در آن مستقر است که ماهانه مشکل مالی مؤمنین را حل و فصل می کند.
آن ها برای خود رسانه های مؤثری دست و پا کرده تا بتواند ابعاد معرفتی و آگاه سازی دینی سیاسی را تأمین کند. از روزنامه دیواری و نشریه های مسجد گرفته تا حتی کانال ها و گروه های تلگرامی و پیج های اینستاگرامی.
آنجا جلسات سخنرانی متعدد و به درد بخوری، هم با حضور روحانیت و هم مکلاها، برقرار است و مخاطب مسجد می داند هر شب و ظهر و بعد از ظهر اگر خودش را به آنجا برساند چیزهای خوبی در حوزه اندیشه و نظر گیرش می آید.
به کمک بانیان خیر برای خود محیط های جدیدتر و تخصصی تری فراهم ساخته تا به کارکردهای جدید خود هم مسلط شود، از اتاق جلسات و کنفرانس گرفته تا تالار اجتماعات و خانه امام جماعت و حجره های درس و آشپزخانه و سالن پذیرایی و اتاق سمعی و بصری.
برای فعالیت های جدی بانوان، فکر و اقدام کرده و گروه های پر نشاطی از زنان انقلابی و با ایمان را درگیر مسائل فرهنگی اجتماعی خود ساخته است.
در حد و اندازه خود به فناوری های نخبگانی دست پیدا کرده و توانسته است با راه اندازی هیأت های اندیشه ورز کارآمد، نسبت به مسائل و ابتلائات جدید فرهنگی، پاسخ های عملی خوبی پیدا کند.

نتیجه
واضح و روشن است، جامعه ایرانی نسبت به مساجد نوع دوم، نیاز مبرم و عطش جدی دارد. حال باید با مطالعات میدانی، راه های توسعه کمی و کیفی این نوع از مساجد را در گستره شهرها و روستاها پیدا کرد.