به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، هر چند ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا ظرفیت بسیار بالایی برای تولید گاز و حتی نقش‌آفرینی در بازار گازی منطقه را داراست اما در سال‌های گذشته با توجه به روند افسارگسیخته مصرف در داخل کشور، حتی تکمیل تمامی فازهای پارس جنوبی نیز نتواسته است پاسخگوی تقاضا باشد به طوری که هم‌اکنون تراز گازی کشور منفی شده است، یعنی مجموع تقاضا از عرضه گاز پیشی‌گرفته است.

بدون شک جدی‌ترین چالش پیش‌روی دولت سیزدهم، مواجهه با بحران کمبود گاز در کشور است. طبق سند شورای عالی انرژی با عنوان «تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420»، تراز گازی ایران در 4 ماهه سرد سال طبق جدول 1 منفی خواهد شد.

جدول 1- تراز گاز 4 ماهه سرد سال تا افق 1420 (واحد: میلیون متر مکعب در روز)

 

هرچند پیش‌بینی شورای عالی انرژی از تراز گازی کشور در 4 ماهه سرد سال 1400، منفی 29.9 متر مکعب در روز است اما طبق بررسی‌ها، این رقم در سال جاری تا منفی 200 میلیون متر مکعب در روز را نیز پیشروی خواهد کرد.

در این‌باره، جواد اوجی وزیر نفت در موضوع کمبود گاز در 4 ماه پایانی سرد سال می‌گوید: ‌در سال گذشته حدود 160 میلیون متر مکعب در بعضی از روزهای فصل سرد بخصوص در استان‌های شمال و شمال شرق کشور کسری گاز داشتیم.

به گفته وزیر نفت امسال پیش‌بینی می‌کنیم که با روند رشد مصرف در کشور که بین 8 تا 10 درصد است، در فصل سرد تا 200 میلیون متر مکعب در روز کسری گاز داشته باشیم، به همین خاطر جلسات تامین سوخت زمستانی را شروع کردیم و یکسری راهکارهایی را از الان آغاز کردیم تا بتوانیم گاز این فصل سرد را بدون دغدغه تامین کنیم‌.

*بخش خانگی در صدر مصرف گاز در ماه‌های سرد سال

طبق پیش‌بینی‌ها، میزان عرضه و تقاضای گاز در سه ماه پایانی امسال (دی، بهمن، اسفند) در جدول 2 آورده شده است. همانطور که مشاهده می‌شود عمده مصرف گاز در ماه‌های سرد سال مربوط به «بخش خانگی» است و سپس نیروگاه‌ها و صنایع عمده در جایگاه بیشترین مصرف‌کنندگان گاز در کشور هستند.

طبق جدول 2، میزان تعهدات صادراتی گاز ایران به عراق و ترکیه تنها حدود 4 درصد از کل تولید گاز است و این موضوع تاثیر چندانی بر کمبود گاز در کشور ندارد.

در نتیجه برای جلوگیری از بحران کمبود گاز در کشور ضروری است تمرکز اصلی سیاست‌های تشویقی و تنبیهی دولت به ترتیب بر 1- بخش خانگی و تجاری 2- نیروگاه‌ها 3- صنایع عمده قرار گیرد.

جدول 2- میزان تولید و تقاضای گاز به تفکیک در زمستان 1400 (واحد: میلیون متر مکعب در روز)

 

*صنعت پتروشیمی بیشترین آسیب را از بحران گازی کشور می‌بیند

در جدول 3 میزان تقاضای گاز هر یک از صنایع عمده به تفکیک آورده شده است.

همانطور که مشاهده می‌شود سهم پتروشیمی‌ها از کل مصرف صنایع عمده نسبت به مابقی صنایع قابل ملاحظه‌تر است. ضمن اینکه در صورت کمبود گاز، امکان استفاده از سوخت دوم برای این صنایع وجود ندارد.

در نتیجه در صورت وقوع بحران گاز، صنعت پتروشیمی بیشترین آسیب را خواهد دید. این اتفاق درحالی رقم خواهد خورد که در سال‌های تحریمی گذشته، این صنعت نقش قابل ملاحظه‌ای در ارزآوری به کشور و تامین نیازهای اساسی مردم را داشته است.

جدول 3- میزان مصرف صنایع عمده در زمستان 1400 (واحد: میلیون متر مکعب در روز)

*پیش‌بینی تراز گازی کشور در 3 ماه سرد پایانی 1400

در جدول 4، تراز گازی کشور در 3 ماه پیش‌رو آورده شده است. طبق این جدول تراز گاز کشور در ماه‌های دی، بهمن و اسفند به ترتیب منفی 185، منفی 150 و منفی 118 میلیون متر مکعب در روز خواهد بود. به بیان دیگر کمبود گاز در کشور به میزان حدود 20 درصد از ظرفیت  فعلی تولید در کشور است.

این موضوع یک زنگ خطر جدی برای کشور محسوب می‌شود، زیرا با توجه به متوقف ماندن پروژه‌های توسعه میادین گازی در دولت یازدهم و دوازدهم، با تداوم روند افسارگسیخته مصرف گاز، منفی بودن تراز گازی کشور در سال‌های آینده تشدید نیز خواهد شد که بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی جدی‌ای را برای کشور در پی دارد.

جدول 4- میزان تراز گاز کشور در زمستان 1400 (واحد: میلیون متر مکعب در روز)

 

هر چند وزارت نفت دولت سیزدهم برنامه‌ای برای توسعه میادین گازی پارس شمالی، کیش و فرزاد ب و افزایش تولید گاز در مناطق مرکزی کشور را تدوین کرده است اما به نتیجه رسیدن این طرح‌ها نیز به زمان چندین ساله دارد. در نتیجه تنها گزینه پیش‌رو برای دولت سیزدهم جهت مقابله با بحران کمبود گاز، مهار کردن افسار مصرف گاز در داخل کشور است.

*گاز‌، رفاه نامحسوسی که در وضعیت بحرانی است

پوشش 95 درصدی شهرهای کشور از شبکه سراسری گاز، این سوخت ارزان را به عنوان یک رفاه نامحسوس در اختیار مردم قرار داده است، رفاهی که مردم با وجود بهره‌مندی کامل، آن را احساس نمی‎کنند ولی در صورت قطع گاز، قطعا زندگی و معیشت آنها با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

ناتوانی در تامین گاز موردنیاز کشور نه تنها در تامین گرمایش و برق موردنیاز مردم بلکه حتی در مثالی ساده در تامین نان توسط نانوایی‌ها نیز مشکل ایجاد خواهد کرد. در نتیجه با توجه به اضافه نشدن ظرفیت «تولید» گاز در سال‌های آینده ضروری است دولت سیزدهم برنامه‌هایی جدی برای کنترل «مصرف» در دستور کار قرار دهد.

طبق جداول این گزارش، بیشترین میزان مصرف گاز در «بخش خانگی» اتفاق می‌افتد، در نتیجه تمرکز دولت برای کنترل مصرف نیز طبیعتا بر بخش خانگی تعریف خواهد شد. البته مصرف افسارگسیخته گاز در بخش خانگی و تجاری لزوما بدین معنا نیست که مردم کشور در مصرف بی‌رویه گاز اهتمام دارند بلکه مجموعه‌ای از ناکارآمدی‌ها در دولت موجب وضعیت فعلی تراز گازی برای دومین دارنده منابع گازی دنیا شده است.

در پرونده «بحران گاز» به بررسی و آسیب‌شناسی دلایل مختلف مصرف بی‌رویه گاز در بخش خانگی و تجاری، تبعات منفی این اتفاق و راهکارهای دولت سیزدهم برای حل این مسئله پرداخته می‌شود.