به گزارش خبرنگار ایمنا، حدود ۷۸ میلیون نفر از مردم دریافت کننده یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و تقریباً ۶۰ میلیون نفر از این جمعیت، مشمول دریافت یارانه معیشتی هستند که در کل بالغ بر ۷۰ هزار میلیارد تومان در یک سال هزینه دارد. اما اینکه دولت جدید چه تصمیمی در مورد این روند پرداخت یارانه دارد و آیا مصمم به ادامه چنین پرداخت‌هایی است یا نه، از جمله مواردی است که هنوز مشخص نیست.

عده‌ای با اعتقاد به اینکه یارانه پرداختی فعلی تأثیر رفاهی چندانی بر رفاه جامعه و مردم ندارد می‌گویند که لازم است با شناسایی افراد متمول، یارانه آنها قطع و به مبلغ یارانه خانواده‌های کم درآمد اضافه شود. برخی دیگر بر این باورند ضرورت دارد به جای حذف یارانه نقدی، یارانه‌های پنهان حذف شود و در عوض، به مبلغ یارانه نقدی دهک‌های کم درآمد افزوده گردد. دیدگاه عده‌ای هم آن است که در صورت تداوم یارانه‌های نقدی، مبلغ ثابت لغو و با مبلغ شناور پرداخت‌ها انجام گیرد. قطعاً اجرای هرکدام از این تدابیر، به نگاهی کارشناسانه در زمان طولانی مدت نیازمند است تا در پی خود عواقب ناخوشایندی به همراه نیاورد.

 

حجت الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در خصوص حذف یارانه پردرآمدها گفته بود که براساس قانون، یارانه پردرآمدها (طبق فرمول خاصی) باید قطع شود و یارانه اقشار ضعیف افزایش یابد. نکته اصلی در این امر نحوه شناسایی این افراد است که برای تحقق آن به بانک اطلاعاتی اقتصادی قوی نیاز است تا بتوان براساس آن سطح درآمدی افراد را تعیین کرد. هرچند در سال‌های گذشته راه‌اندازی سامانه جامع رفاه ایرانیان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آغاز شده اما اطلاعات آن ناقص بوده و برخط نیست، تکمیل این سامانه جز برنامه‌های ما است.

وی در گفت‌وگو با خانه ملت اظهار کرده بود که در صورت تکمیل سامانه جامع رفاه ایرانیان بسیاری از افرادی که البته خیلی زیاد هم نیستند و باید یارانه آنها تغییر کند، مشخص می‌شود. ما به مجلس وعده داده‌ایم که طی یک سال این سامانه را تکمیل کنیم تا بر اساس آن بتوان سیاست‌گذاری‌های لازم را انجام داد.

مردم چگونگی استفاده از یارانه را انتخاب کنند

طبق آمار رسمی بیش از ۸۶ میلیارد دلار در طول سال به صورت آشکار و پنهان در قالب یارانه به مردم پرداخت می‌شود؛ عددی که گفته می‌شود بسیار بیشتر از عدد پرداختی کشور پرجمعیتی مانند چین است. حال موضوع قابل تأمل آن است که چه میزان از یارانه پرداختی در ایران نقدی و چه میزان غیر نقدی بوده و کدام بخش از این یارانه باید کم‌رنگ‌تر شود؟

رویکرد بسیاری از مسئولان کشور آن است که برای رفع تبعیض میان دهک‌های مختلف، یارانه‌های پنهان که شامل انواع انرژی می‌شود حذف گردد؛ زیرا با این سیستم نادرست توزیع، دهک مرفه ۲۵ برابر بیشتر از قشر آسیب پذیر از آن استفاده می‌کند. از این رو دهک‌های ضعیف، تأثیر چندان محسوسی از این یارانه‌های پنهان نمی‌بینند. البته حذف آن تصمیم دشواری است؛ زیرا لغو هر یک از یارانه‌های پنهان با مقاومت ذینفعانش همراه خواهد بود. ضمن آنکه فعالیت صنایع وابسته به حامل‌ها هم برای مدت زمانی دچار اختلال می‌شوند. اما به تدریج و با تصمیمات کارشناسانه و مدبرانه می‌توان به نتیجه رسید.

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تقاضای برگزاری رفراندوم به منظور حذف یارانه‌های آشکار و پنهان و پرداخت مستقیم به مردم از درخواست‌هایی بود که بر اساس اصل ۵۹ و ماده ۳۶ قانون همه‌پرسی مطرح شد؛ این‌گونه که مردم اعلام نمایند تمایل به دریافت یارانه نقدی داشته یا آنکه با ادامه همین روش فعلی موافق هستند.

به گفته وی پرداخت یارانه‌ها به صورت پنهان مشکلاتی به دنبال داشته که به نظر می‌رسد با تغییر این روش، تحولی بزرگ در این جریان خواهد بود و هر خانواده‌ای انتخاب خواهد کرد که چگونه یارانه خود را مصرف کند.

این نماینده مجلس توضیح می‌دهد: با پرداخت یارانه به شیوه کنونی برخی از دهک‌ها که معمولاً از برخوردارها هم هستند بیش از ۲۰ برابر نسبت به دهک‌های پایین‌تر از یارانه‌های پنهان استفاده می‌کنند در صورتی که دهک‌های فقیر فقط ۲/۱ درصد از یارانه انرژی بهره‌مند می‌شوند که معنایی جز بی عدالتی ندارد. این مسئله منجر به مشکلاتی چون قاچاق انرژی به خصوص سوخت منجر شده است؛ زیرا نرخ پایین سوخت، باعث قاچاق آن به خارج از کشور می‌شود. همچنین اخیراً برخی از کالاها هم که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور می‌شود توسط عده‌ای به‌طور قاچاق خارج می‌گردد.

ابوترابی خاطرنشان می‌کند: بنابراین با وجود این شرایط بهتر است یارانه‌ای که به طور پنهان در قالب انواع سوخت و یا ارز ۴۲۰۰ تومانی به مردم تعلق می‌گیرد آشکار و نقدی به آن‌ها پرداخت شود و خود تصمیم گیرنده نوع هزینه کردن آن باشند.

حذف یارانه‌های پنهان لازم است

شهرام معینی، عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز با اشاره به وجود یارانه‌های پنهان و آشکار به خبرنگار ایمنا می‌گوید: یارانه پنهان، شامل ارائه یکسری از کالاها با کمتر از نرخ واقعی به بنگاه‌ها و خانواده‌ها است که اقدامی نادرست بشمار می‌آید؛ چون این کالاها که شامل مواردی مانند بنزین، گاز و برق است اگر برای مصرف بنگاه‌ها و مراکز اقتصادی باشد نباید کمتر از قیمت بلکه باید با نرخ واقعی عرضه شود.

وی ادامه می‌دهد: برای خانواده‌ها آن گروهی مصرف کننده چنین یارانه‌ای هستند که از دهک‌های ثروتمند جامعه بوده وگرنه اغلب خانوارهای ضعیف نفع چندانی از این نوع یارانه نمی‌برند؛ بنابراین ادامه پرداخت آن به صلاح نیست. اما نوع دیگر یارانه‌ها که نقداً و آشکار است به این صورت بوده که با شناسایی خانواده‌ها، به آن گروه‌هایی که لازم است یارانه اختصاص یابد.

این استاد اقتصاد می‌گوید: یارانه آشکار را می‌توان به سه روش پرداخت کرد. به صورت پرداخت نقدی و آزادی برای انتخاب هر نوع خرید، یا بن‌های الکترونیک؛ به طوری که بتوان کالایی خاص را دریافت کرد. مورد سوم، پرداخت پول نقدی که بازهم به خرید کالایی‌ها خاص اختصاص داشته باشد.

معینی تصریح می‌کند: حذف یارانه‌های پنهان روشی قابل قبول و شناخته شده است که در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود و اگر دولت این نوع یارانه را لغو کند، می‌تواند از منابع آن برای افزایش یارانه نقدی و انتقال به دهک‌های کم درآمد استفاده کند. البته شناسایی چنین دهک‌هایی اقدامی دشوار بوده اما مهم شروع و همت به انجام آن است زیرا پیامدهای مثبتی خواهد داشت.

وی در رابطه با اینکه آیا چنین یارانه‌ای منجر به رشد تورم خواهد شد یا خیر؟، توضیح می‌دهد: چنین مبالغی به میزانی نیست که به تورم منجر شود. دولت اگر خواهان کنترل تورم باشد باید به نرخ دستمزدها و منابع تأمین آن توجه کند.

گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا