قدیمی‌تر‌ها زمستان‌های سرد رو با کرسی می‌گذراندند، دور کرسی می‌نشستند و گپ و گفت و داستان‌های شبانه محبتی بود که خانواده را معنی می‌کرد.

 

با این وجود فرهنگ کرسی گذاشتن همچنان توانسته جایگاهشو در برخی مناطق کشور حفظ کند، به طور مثال هنوز هم اگر گذرتان به روستا‌ها و مناطق سرد کشور بیافتد می‌بینید که کرسی همچنان گرمابخش منازل است.

گرچه امروز خیلی از روستا‌ها از نعمت گاز بهره مندند و یا حداقل به بخاری‌های نفتی دسترسی دارند، اما اهالی روستا ها ترجیح می‌دهند بیشتر از کرسی استفاده کنند.

روستائیان استان زنجان با این وسیله گرمایشی خو گرفته اند، زیرا روستانشینان کرسی را فقط به عنوان وسیله گرمایشی نگاه نمی‌کنند بلکه کرسی را بهانه‌ای برای شب نشینی و دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی می‌دانند.

کرسی نشینان برای تامین سوخت کرسی هایشان و روشن کردن منقل کرسی درختان خشک شده را جمع آوری می‌کنند و یا زغال آماده می‌خرند.

 

اما ناگفته نماند هنوز هم درمعدود منازل شهر‌ها می‌توان کرسی را دید. فرهنگی که همچنان در نزد ایرانیان پاس داشته می‌شود.

چون در فرهنگ و سنت ایرانی کرسی چیزی بسیار فراتر از یک دستگاه گرم‌کننده است و جایگاهی خاطره‌انگیز و نوستالوژیک دارد، به این سبب که حرارت و گرمای آن خانواده را در سرمای زمستان گرد هم می‌آورد کرسی همچنین در جشن‌های سنتی ایرانیان همچون شب یلدا جایگاه خاص خود را دارد.

استفاده از کرسی در بهبود کارکرد بدن و درمان بیماری‌های ناشی از سردی و رطوبت بدن موثر است. از نظر منطق طب سنتی، گرم نگاه داشتن اعضای بدن ، در فصل سرما بسیار حائز اهمیت است و به آن تاکید زیادی شده است. گرمای حاصل از کرسی به تمام اعضای بدن می‌رسد و آن‌ها را از آسیب سرما در امان می‌دارد. در آخر کرسی آرامش بخش است و خواب راحتی را باعث می‌شود.

کرسی از میز یا چهارپایه‌ای چوبی تشکیل شده است که زیر آن منقل یا چراغ کوچکی قرار می‌دهند و روی آن را با لحافی بزرگ می‌پوشانند تا گرما از زیر میز خارج نشده و به هدر نرود. سپس روی لحاف را با جاجیم، ترمه یا چادر شب سفیدی تزئین کرده و به تناسب بزرگی و کوچکی کرسی، یک سینی برای قرار دادن چراغ، سماور، ظرف میوه و سایر خوراکی‌ها روی آن قرار می‌دهند. برای نشستن و خوابیدن افراد دور کرسی معمولاً از چند بالش و پشتی استفاده می‌شود.

یکی از شهروندان زنجانی به خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان،می‌گوید: شرایط آن موقع و سرمای استخوان سوز زنجان ایجاب می‌کرد که کرسی در اکثر خانه‌ها جایگاه مخصوص خود را داشته باشد.

 

او می‌گوید: در زیر کرسی یک منقل قرار می گرفت که حرارت مطبوع زیر کرسی را تامین می کرد داخل آنرا خاکستر الک کرده می ریختند و وسط خاکستر‌ها را گود کرده، خاکه ذغال ریخته، آتش ذغال می گذاشتند و باد میزدند تا آتش ذغال به خاکه ذغال‌ها برسد. سپس منقل را برای از بین رفتن بوی ذغال مدتی در فضای آزاد باقی گذاشته و سپس زیر کرسی می گذاشتند.

این شهروند می‌گوید: از داخل به وسط سقف کرسی قلابی نصب می کردند که کدبانوی خانه دیزی خود را بر آن آویخته و در همان زیر کرسی آنرا می پخت.

با یکی دیگر از شهروندان زنجانی هم صحبت می‌شویم او می‌گوید: همچنان از کرسی برای گرمابخشی استفاده می‌کنیم، ولی نه بصورتی که در گذشته از آن استفاده می‌شد بلکه از وسیله برقی برای گرمای آن استفاده می‌کنیم .

 

 

او می‌افزاید: یک مایه آتش در قدیم توسط بانوی خانه تهیه می‌شد این مایه به شکل گلوله بود که از خاکه ذغال تهیه می شد. به این ترتیب که در تابستان، خاکه ذغال‌ها را در طشت آبی می ریختند، شن‌های آن که ته نشین می شد، ذغال‌های روی آب مانده را جمع می کردند و با دست به شکل گلوله‌هایی سفت و فشرده مانند کوفته برنجی درآورده و در آفتاب خشک می کردند. دو سه تا از این گلوله‌ها را در اولین آتش در ته منقل گذاشته، رویش را خاکه و آتش می‌دادند. بصورتی که این کار برای ۲۴ ساعت گرمای زیر کرسی را فراهم می‌کرد.

این شهروند زنجانی می‌گوید: در برخی خانه‌ها نیز به جای استفاده از منقل چاله‌ای در وسط کرسی می‌کندند دورش را گچ کشیده و صاف میکردند و آنتش را در آن درست کرده، کرسی را رویش بر میگرداندند.

آقای محمودی نجار و طراح خلاق زنجانی است که توانسته کرسی‌های ایرانی را با همان شکل قدیمی، اما ابزاری شده، سبک‌تر و مطابق با سبک زندگی امروزی تا حدودی به خانه‌های  زنجانی ها برگرداند.

 

او معتقد است با توجه به اینکه مردم تمایل دارند به سمت زندگی مدرنیته بروند، اما جایگاه کرسی در خیلی از خانه‌ها  همچنان حفظ شده است.

 

محمودی به خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان،می‌گوید:این کرسی‌ها طوری طراحی شده که کم جا بگیرد و وقتی که بلا استفاده است جمع شده و به اندازه ۸۰ در ۴۰ دربیاید و فضای زیادی را اشکال نکند.

 

آقای محمودی می‌گوید :کرسی سازی را از پدرش آموخته و از سال ۶۳ وارد این حرفه شده و با شاگردی شروع به این کار است.

 

 

او می‌گوید: استقبال و خرید کرسی نسبت به گذشته بیشتر شده بطوری در ۵ سال اخیر بیشترین سفارشات و فروش را تجربه کرده است.

 

آقای محمودی یکی از دلایل استقبال از کرسی گذاشتن را گرد آوری اعضای خانواده در یک فضا و ایجاد محیطی صمیمی عنوان می‌کند .

این طراح توانا ادامه می‌دهد:بیشترین مشتریان کرسی‌های دست ساخت من از زنجان هستند، اما از شهر‌های دیگر نظیر گرگان و کردستان هم مشتری‌های زیادی داشته ام.

 

او می‌می افزاید:خرید کرسی از یک ماه بعد از شروع فصل پاییز آغاز می‌شود و تا یک ماه مانده به عید ادامه دارد، بعد از آن دیگر کسی سراغ کرسی نمی‌آید.

آقای محمودی می‌گوید:ساخت کرسی شغلی فصلی است حدودا ۳ الی ۴ ماه زمان برای این کار کافی است.

حالا آقای محمودی این نسخه رو برای خودش هم پیچیده و خانواده چهار نفریشان به بهانه کرسی دور هم جمع می‌شند تا خود و اعضای خانواده از این فضای که کرسی برایشان ایجاد می‌کند جا نمانند.

 

شاید کرسی اساسا متعلق به ایران زمین بوده، اما ما هنوز نتونستیم از این ظرفیت فرهنگی سود ببریم کاری که ژاپنی‌ها توانستند آن را با مقداری نوآوری وارد زندگیشان کنند و آنرا کوتاتسو نامیدند با ظاهری شیک و امروزی که حتی توانسته عاملی برای جذب توریست باشد.

 

فرهنگ و سبک زندگی ایرانی علاوه بر زیبایی پر از حکمته که اگه درست از آن استفاده بشه علاوه بر نفع مادی و معنوی آن عامل شناساندن فرهنگی غنی ایرانیان به نقاط مختلف جهان خواهد شد.

 

گزارشی از زهرا نصیری