مرکز مطالعات الجزیره در مطلبی به قلم فاطمه الصمادی نوشت: در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱، ایران به عضویت کامل سازمان شانگهای درآمد و تهران این عضویت را بعنوان ابزاری برای زمینه سازی تاسیس هیمنه منطقه‌ای اش در خاورمیانه می‌داند، البته این عضویت مزایا و معایبی دارد.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است:  با تشکیل سازمان همکاری‌های شانگهای در سال ۲۰۰۱، واکنش‌های منطقه‌ای و بین المللی متعددی نسبت به آن برانگیخته شد. در این میان، ایران از دولت‌هایی بود که به دلیل نزدیکی منطقه‌ای خود، از تشکیل این سازمان متاثر می‌شد، از این رو، به سرعت تمایل خود برای پیوستن به آن را اعلام کرد، اما عضویت نهایی این کشور در سازمان شانگهای، از سال ۲۰۰۵ تا کنون، ۱۵ سال تلاش سیاسی و دیپلماتیک را می‌طلبید.

همچنانکه گذشت، به گفته محمد رضا سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی در تهران، این عضویت مزایا و معایبی دارد، چرا که این سازمان یک سازمان دولتی برای همکاری امنیتی، اقتصادی و فرهنگی است که از توسط چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان، با هدف موازنه با نفوذ ایالات متحده و پیمان ناتو در منطقه ایجاد شد. در سال ۲۰۱۶ هند و پاکستان به عضویت کامل این سازمان درآمدند و در آن سال، سازمان شانگهای با عضویت دائم و رسمی ایران مخالفت کرد، تا اینکه در نشست اخیر این سازمان، سند عضویت دائم ایران از سوی سران کشور‌های عضو سازمان از جمله روسیه و چین، امضا شد.

شانگهای در وزنه جهانی
‌می‌توانیم حجم تاثیر و حضور این سازمان در صحنه بین المللی را در این موارد خلاصه کنیم:

سازمان همکاری‌های شانگهای یک از بزرگترین، مهمترین و ثروتمندترین سازمان‌های منطقه‌ای در جهان است و نقش مهمی را در روابط تجاری و امنیتی جهانی ایفا می‌کند.

دولت‌های عضو دائم و موقت در سازمان شانگهای از بزرگترین تولید کنندگان و مصرف کنندگان انرژی در جهان هستند.

مساحت دولت‌های عضو این سازمان به ۳۶.۸۸۹.۶۰۷ کیلومتر مربع می‌رسد، یعنی حدود یک ربع مساحت کل کره زمین. تعداد ساکنان ۹ دولت عضو سازمان شانگهای حدود ۳ میلیارد و ۳۶۳ میلیون نفر یعنی ۴۳ درصد از مردم جهان را تشکیل می‌دهند. علاوه بر اینکه اعضای سازمان همکاری شانگهای بخش بزرگی از تولید جهانی، تجارت کالا‌ها و خدمات در تمام نقاط جهان را در بردارند.

شاید این مزایا باعث شود عضویت دائم ایران در سازمان مذکور فرصت مهمی است که فواید زیادی برای آن دارد:

افزایش نفوذ ایران در معادلات امنیتی، اقتصادی و سیاسی منطقه.

افزایش قدرت سیاسی و امنیتی و اقتصادی ایران برای مانور در برابر غرب و بویژه علیه ایالات متحده.

کاهش شدت فشار‌های اقتصادی و گذشتن از تحریم‌های آمریکا.

توسعه حضور ایران در زمینه امنیت انرژی.

ورود به تعدادی از بازار‌های مهم در جهان و تقویت مبادلات تجاری بین المللی.

همکاری بانکی: عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، زمینه مشارکت در عملیات بانکی مشترک بین دولت‌های عضو را فراهم میکند، که هدف از آن، تسهیل تامین سرمایه مورد نیاز برای اجرای طرح‌های مشترک سازمان است.

تقویت روابط ایران با شرق، از طریق همکاری دو جانبه این کشور با شرق، بویژه روسیه و چین و هند، تقویت توافق‌های ۲۵ ساله با چین و توسعه فعالیت‌های بنادر بخصوص بندر چابهار با هند.

با این حال، باید توجه داشته باشیم که فواید عضویت ایران در سازمان شانگهای، به صورت فوری به آن نمی‌رسد، چرا که همچنان شرکت‌های فعال در زمینه نفت و گاز در ایران، تحت تحریم آمریکا هستند و همین مساله تهران را در معرض خطر قرار می‌دهد.

خلاصه

شاید پیوستن ایران به سازمان شانگهای تاثیرات واضحی روی این سازمان نداشته باشد، اما قطعا این امر تاثیر زیادی برای جمهوری اسلامی دارد. با این حال، ورود به بازار‌ها و استفاده از فرصت‌های اقتصادی که این پیوستن فراهم می‌کند، با ساختار فعلی اقتصاد ایران آسان نخواهد بود و این کشور به اقدامات زیادی در زمینه سرمایه گذاری، تجارت خارجی و استاندارد‌های تولیدات و مقیاس‌های بین المللی نیاز دارد، همانطور که نیازمند بهبود زیرساخت‌های خود و روابط دو جانبه اش با دولت‌های عضو سازمان است.

از سوی دیگر، این مساله می‌تواند به افزایش اختلافات و دشمنی‌ها بین ایران و متحدان عرب ایالات متحده در خاورمیانه بینجامد، بویژه در مورد پرونده مبارزه با تروریسم و همزمان با افزایش انتقادات و حساسیت‌ها در مورد نقش منطقه‌ای ایران. از این رو، پیوستن ایران به شانگهای نمی‌تواند عامل کمکی برای تحقق هدف اعلامی ابراهیم رئیسی در مورد برقراری روابط نزدیک با همسایگان عرب باشد و احتمالا ایران در آینده با پیوستن دولتی مثل عربستان به این سازمان مخالفت می‌کند.

علاوه بر این، نمی‌توان منافع چین و روسیه در این سطح را نادیده گرفت، چرا که عضویت در سازمان شانگهای از طرح یک کمربند و یک راه و اتحاد اقتصادی اوراسیا دور نیست و هدف از این دو طرح جغرافیایی سیاسی، حمایت از مناطق نفوذ چین و روسیه زیر پرچم جهانی با قطب‌های متعدد است. به دلیل موقعیت ژئوپلتیک ایران و بخشی از تحولات بین المللی در سطح درگیری و رقابت با ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین به دنبال افزایش نزدیکی مشروط با ایران هستند و در این میان، تهران به نقشه‌های هوشمندانه‌ای نیاز دارد تا از فواید عضویت در سازمان شانگهای استفاده کرده و از تبعات و هزینه‌های آن دور بماند.

مترجم: مریم نصرالهی