کارشناس: افشین غلامعلی پور

مسیر اقتصاد/ بررسی طرح‌های در دست مطالعه و احداث صنعت پتروشیمی کشور در حال حاضر نشان می‌دهد حجم زیادی از طرح‌های پتروشیمی که به تولید پروپیلن ختم می‌شوند، از مسیر تبدیل خوراک گاز طبیعی به متانول و سپس پروپیلن است (GTP[۱]). دلیل حجم زیاد این طرح‌ها، اعمال تخفیف برای خوراک گاز آن توسط وزارت نفت است. اما مجوزهای صادرشده GTP در کشور صرفا تا تولید متانول پیش رفته و به تولید پروپیلن منجر نمی‌شود و این مسئله سد مهمی در راستای توسعه فرآیند GTP است.

هزینه سرمایه‌گذاری پایین پتروشیمی ‌های PDH

فرآیند دیگر تولید پروپیلن یعنی PDH هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تری نسبت به بقیه فرآیندهای تولید پروپیلن دارد، اما به دلیل اعمال تخفیف خوراک گاز طبیعی در طرح‌های GTP، از اقتصاد ضعیف‌تری نسبت به طرح‌های GTP برخوردار است. بنابراین ضروری است در راستای تقویت اقتصاد فرآیند PDH و در نتیجه توسعه زنجیره ارزش گاز مایع، اقدامات حمایتی صورت پذیرد.

در جدول زیر، هزینه سرمایه‌گذاری ثابت پتروشیمی های PDH با تکنولوژی‌های مختلف و پتروشیمی GTP به همراه ظرفیت تولید آن‌ها نشان داده شده است:

مطابق جدول بالا هزینه سرمایه‌گذاری ثابت سه تکنولوژی تجاری شده پتروشیمی های PDH برای ظرفیت حدود ۵۰۰ هزارتن در سال حدود ۵۰۰ میلیون دلار است؛ در حالی که هزینه سرمایه‌گذاری پتروشیمی GTP برای ظرفیت ۴۵۲ هزارتن در سال حدود ۱ میلیارد دلار است.

سهم ۷۰ درصدی هزینه خوراک از هزینه‌های متغیر در پتروشیمی PDH

در شکل زیر قیمت تمام شده پروپیلن تولیدی در فرآیندهای مختلف PDH و GTP با قیمت هزینه خوراک در ایران و جهان نشان داده شده است [۲]:

مطابق شکل بالا مزیت اصلی فرآیند GTP در ایران و جهان، قیمت پایین تمام شده پروپیلن نسبت به فرآیند PDH است که البته این عدد به دلیل تخفیف خوراک گاز طبیعی در ایران خیلی کمتر است. هرچند همانطور که گفته شد، تولید از این مسیر تا متانول پیش رفته و به پروپیلن نرسیده است.

در شکل زیر نسبت قیمت خوراک به کل هزینه‌های متغیر تولید پروپیلن در پتروشیمی های PDH و GTP نشان داده شده است [۳]:

مطابق شکل بالا در فرآیندهای مختلف PDH حدود ۷۰ درصد هزینه‌های متغیر و در فرآیند GTP حدود ۲۱ درصد هزینه‌های متغیر، سهم خوراک مصرفی است. پس می‌توان نتیجه گرفت که تنفس در پرداخت هزینه خوراک در فرآیند PDH در راستای تقویت اقتصاد این فرآیند می‌تواند کاملا موثر واقع شود.

در نمودار زیر حساسیت نرخ بازده داخلی (IRR) فرآیند PDH با تکنولوژی Catofin نسبت به تغییر قیمت خوراک گاز پروپان نشان داده شده است [۴]:

در نمودار بالا قیمت معیار هر تن خوراک پروپان ۵۳۴ دلار در نظر گرفته شده است و نقطه سبز رنگ وضعیت قیمت خوراک گاز پروپان کشور نسبت به قیمت فوب را نشان می‌دهد (تخفیف ۵ درصدی وزارت نفت). با توجه به نمودار می‌توان گفت که اعمال تخفیف در قیمت خوراک گاز پروپان، نرخ بازده داخلی (IRR) طرح را بسیار تغییر می‌دهد.

پیشنهاد تنفس خوراک برای توسعه پتروشیمی های PDH

بنابراین برای اصلاح‌ اقتصاد ضعیف پتروشیمی های PDH (IRR در حدود ۱۲ درصد) در ایران در قیاس با واحدهای پتروشیمی متانولی پیشنهاد می‌گردد که به واحدهای مذکور تنفس خوراک دو ساله و با بازپرداخت ۸ ساله داده شود؛ در این صورت نرخ بازده داخلی این واحدها تا حد قابل قبولی افزایش می‌‎یابد و به ۱۹ درصد می‌رسد. این اقدام می‌تواند گامی موثر در راستای به سرانجام رساندن طرح‌های ناتمام پتروشیمی‌های خوراک مایع در کشور و ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه باشد.

البته باید به این نکته توجه کرد که هر گونه تخفیف باید هوشمند ارائه شود و در آن منافع ملی در نظر گرفته شود. لذا اینکه لزوما با تخفیف یک صنعت توسعه یابد و از محل تخفیف صرفا سود ببرد مطلوب نیست؛ اما این ابزار می‌تواند برای شروع توسعه صنعت پتروشیمی خوراک مایع در کشور مناسب باشد. ضمن اینکه در حالت کلی نیاز است در نظام قیمت‌گذاری خوراک واحدهای پتروشیمی بخصوص خوراک گازی، اصلاحاتی جدی صورت گیرد و تخفیف‌های فعلی فقط در صورت توسعه کامل زنجیره ارزش ارائه گردد.

پینوشت:

[۱] Gas To Propylene

[۲] گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس؛ شماره مسلسل ۱۶۱۶۳

[۳] همان

[۴] همان