کارشناس: افشین غلامعلی پور

مسیر اقتصاد/ پروپیلن بعد از آمونیاک و اتیلن پرمصرف‌ترین محصول پایه پتروشیمی است. پروپیلن به صورت مستقیم کاربرد ندارد و از آن برای تولید محصولات پایین دست مانند پلی پروپیلن، اکریلونیتریل، پروپیلن اکسید، اکسو الکل‌ها و غیره استفاده می‌شود.

پلی‌ پروپیلن بیشترین سهم را از محصولات پایین‌دست پروپیلن دارد

در شکل زیر محصولات پایین‌دست پروپیلن و میزان تولید جهانی هر یک از این محصولات نشان داده شده است [۱]:

همانگونه که از شکل بالا مشخص است، پلی‌پروپیلن بیشترین سهم را از محصولات پایین‌دست پروپیلن دارد و در سال‌های آینده هم تولید آن همچنان سیری صعودی خواهد داشت. در ایران نیز پلی پروپیلن مصرف بالایی دارد و میزان تقاضای این محصول بیشتر از میزان تولید پتروشیمی‌های کشور است.

در حال حاضر عمده پتروشیمی‌های تولید کننده پلی پروپیلن کشور کمتر از ظرفیت خود فعالیت می‌کنند که علت اصلی این امر کمبود خوراک پروپیلن در کشور است. ضمن اینکه حمل و نقل پروپیلن از لحاظ اقتصادی توجیه ندارد و در واقع امکان واردات آن میسر نیست.

بنابراین با در نظر گرفتن مزیت دسترسی ارزان به خوراک گاز مایع در کشور، باید میزان تولید پروپیلن از طریق پتروشیمی‌های PDH افزایش یابد تا بدین صورت کمبود پروپلین کشور جبران و از تزریق ۲۰ درصدی گاز مایع تولیدی کشور به خط لوله سراسری گاز، که در واقع به منزله اتلاف منابع و عدم استفاده صحیح از این منبع با ارزش است، جلوگیری شود.

ارزش افزوده ۴۶۱ دلاری تولید پلی پروپیلن به ازای مصرف هر تن پروپان

در پتروشیمی‌های PDH به ازای مصرف ۱ تن گاز پروپان، تقریبا حدود ۰.۸۷ تن پلی پروپیلن تولید می‌شود. با توجه به قیمت ۹۹۰ دلار بر تنی پلی پروپیلن، ۸۶۱ دلار ارزش محصول نهایی به ازای مصرف یک تن ‌پروپان است که با کسر مبلغ اولیه خوراک پروپان (قیمت صادراتی حدود ۴۰۰ دلار)، ۴۶۱ دلار ارزش افزوده نصیب کشور می‌کند. بنابراین می‌توان به جای صادرات پروپان ۴۰۰ دلاری، پلی‌پروپیلن تولیدی معادل با ارزش ۸۶۱ دلار را صادر نمود.

شکل زیر طرح شماتیک ارزش افزوده زنجیره ارزش گاز پروپان (برشی از گاز مایع) را نشان می‌دهد:

با توجه به شکل بالا می‌توان گفت که در حالت خام فروشی گاز مایع (پروپان)، تنها وزارت نفت درآمد دارد در حالی‌که در صورت صادرات مواد فرآوری شده، بخش خصوصی هم در کنار وزارت نفت درآمد کسب می‌کند. در واقع در فرآیند تولید پلی‌پروپیلن از پروپان حدود ۲۱۴ دلار بر تن سود خالص نصیب سرمایه‌گذار می‌گردد. حدود ۲۴۷ دلار به ازای مصرف هر تن پروپان هم صرف هزینه‌های جاری بخش خصوصی (به غیر از هزینه خوراک) می‌شود که این هزینه‌ها شامل تعمیرات، یوتیلیتی، استهلاک، بیمه، مالیات بر درآمد و حقوق کارکنان است که در حقیقت برای کشور ارزش افزوده ایجاد کرده است.

احداث بخش قابل توجهی از پتروشیمی‌های PDH در شرق آسیا

در دنیا برای احداث واحدهای پتروشیمی PDH معمولا از سه تکنولوژی OLEFLEX با لایسنس شرکت UOP ، CATOFIN با لایسنس شرکت LUMMUS و STAR با لایسنس شرکت UHDE به صورت تجاری استفاده می‌شود. در پتروشیمی‌های PDH، پروپان با نسبت ۱.۱ تا ۱.۲ تن (بسته به نوع تکنولوژی) تبدیل به یک تن پروپیلن خواهد شد [۲].

در شکل زیر پراکندگی واحدهای PDH در سراسر دنیا بر حسب تولید هزار تن در سال نشان داده شده است [۳]:

با توجه به شکل بالا می‌توان گفت که بخش قابل توجهی از واحدهای پتروشیمی PDH در منطقه شرق و جنوب شرق آسیا احداث شده است و در واقع توسعه این واحدها در دستور کار کشورهای آسیای شرقی قرار دارد که بطور کامل در گزارش قبل مورد بررسی قرار گرفت.

بنابراین با توجه به کمبود پلی پروپیلن در کشور، دسترسی ارزان به خوراک گاز مایع و ارزش افزوده‌ای که توسعه پتروشیمی‌های PDH روی این محصول ایجاد می‌کند، احداث این واحدها ضروری به نظر می‌رسد.

پینوشت:

[۱] IHS Chemical, PEP Report 267B Propane Dehydrogenation (II). February 2018.

[۲] IHS Chemical, PEP Report 267B Propane Dehydrogenation (II). February 2018.

[۳] Propylene production via propane dehydrogenation (PDH), GRUPA AZOTY, Source: publicly available data, Warsaw 2015

انتهای پیام/ انرژی