به گزارش پرشین خودرو، میادین پارس جنوبی، پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها سه منبع تولید LPG در کشور هستند. بر اساس آمارنامه مصرف فرآورده‌های انرژی‌زا میزان تولید LPG در پالایشگاه‌های نفتی 2.1 میلیون تن در سال بوده است. میزان تولید LPG در پتروشیمی‌ها شامل پتروشیمی‌های بندر امام خمینی (ره) ، پارس، بوعلی، بوشهر و نوری نیز بر اساس صورت‌های مالی این شرکت‌ها در سال 97، 3.5 میلیون تن در سال می‌باشد.

همچنین مطابق گزارش بانک اطلاعاتی سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس میزان تولید LPG در فازهای مختلف میدان پارس جنوبی سالانه حدود 9.6 میلیون تن و میزان تولید LPG از سایر پالایشگاه‌های گازی 2.4 میلیون تن برآورد می‌شود. بدین ترتیب در مجموع میزان تولید LPG کشور سالانه حدود 17.6 میلیون تن می‌باشد.

در حال حاضر میزان مصرف LPG در داخل کشور 2.1 میلیون تن در سال است و سالانه 5 میلیون تن LPG صادرات شده و مابقی این گاز باارزش به میزان 10.1 میلیون تن در خطوط لوله گاز طبیعی و فلرها می‌سوزد و هدر می‌رود. در این بین سوال اساسی این است که با این 10 میلیون تن چه کارهایی می‌توان انجام داد تا به جای هدررفتن در خطوط لوله بیشترین سودآوری را برای کشور داشته باشد.

یکی از گزینه‌های جدی استفاده از LPG مازاد، مصرف آن به عنوان سوخت خودروها است. در گزارشی با عنوان «آدرس غلط منتقدان در دوگانه‌سازی‌ بین CNG و LPG/ مقایسه اقتصادی چهار سناریو برای استفاده از LPG» به بررسی اقتصاد صادرات LPG، تزریق LPG به خطوط لوله، استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو و استفاده از LPG در پتروشیمی‌ها پرداخته شد که سودآوری هر یک از این چهارگزینه به ازای هر تن LPG به ترتیب برابر با 400 دلار، 10.5 دلار، 586 دلار و 380 دلار بوده است. بدین ترتیب استفاده از LPG به عنوان سوخت خودروها بیشترین سودآوری را برای دولت و مردم به همراه خواهد داشت.

باید توجه داشت که در صورت استفاده از LPG در واحدهای PDH علاوه بر درآمد حاصل از فروش آن می‌توان به ایجاد زنجیره ارزش پروپیلن و تولید ده‌ها محصول متنوع و ایجاد اشتغال دست یافت. در نتیجه به نظر می‌رسد که در صورت توجه به این نکات استفاده از LPG در خوراک پتروشیمی‌ها بیشترین مزیت اقتصادی را داشته باشد. اما نکته مهم این است که احداث یک واحد PDH به زمانی در حدود 10 سال نیاز دارد.

در نتیجه گزینه استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها حداقل تا 10 سال آینده منتفی خواهد بود. ضمن اینکه در فضای واقعی اقتصاد ایران با توجه به تحریم‌های فعلی امکان ساخت چند واحد PDH تا 10 سال آینده وجود دارد به گونه‌ای که همه این 10 میلیون تن LPG مازاد را پوشش دهد؟ بدین ترتیب همچنان استفاده از LPG به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها بالاترین مزیت اقتصادی را در بین گزینه‌ها دارد.

* عددسازی ناشیانه شرکت پالایش و پخش برای از صرفه انداختن طرح اتوگاز

اما علیرغم اقتصادی بودن استفاده از LPG به عنوان سوخت خودروها، برخی از مسئولین وزارت نفت با ذکر برخی اعداد و ارقام نادرست درباره طرح اتوگاز سعی می‌کنند که اقتصاد این طرح را زیر سوال ببرند. در این بین محمد رضایی مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش در مصاحبه با دنیای اقتصاد، اقتصادی بودن طرح استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو را با مقایسه درآمد و هزینه ناشی از اجرای این طرح زیر سوال برده است.

به طور کلی برای بررسی اقتصادی بودن یک طرح باید به هزینه‌ها و سودآوری توجه کرد. هزینه‌های استفاده از LPG به عنوان سوخت خودروها به دو بخش هزینه احداث جایگاه‌ها و هزینه LPGسوز کردن خودروها تقسیم می‌شود. مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش در محاسبات خود هزینه احداث 2000 جایگاه LPG را 50 هزار میلیارد تومان، هزینه دوگانه‌سوز کردن 3 میلیون خودرو را 30 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است (مجموعا 80 هزار میلیارد تومان معادل 4 میلیارد دلار با دلار 20 هزار تومانی).

سپس با اشاره به اختلاف قیمت 35 دلاری و 30 دلاری LPG با بنزین و گازوئیل، درآمد ناشی از جایگزینی سالانه 7.3 میلیون تن LPG با بنزین و گازوئیل را 25 میلیون دلار در سال عنوان کرد. در نتیجه طبق محاسبه ایشان استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو سالانه درآمدی معادل 25 میلیون یورو دارد و هزینه سرمایه‌گذاری آن 4 میلیارد دلار است. اما بررسی دقیق‌تر محاسبات فوق نشان می‌دهد ظاهرا مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش سعی کرده است با ارائه اعداد غیر واقعی اقتصاد این طرح را زیرسوال ببرد.

*وقتی پالایش و پخش درباره هزینه احداث جایگاه‌ها خودش را به خواب می‌زند
 

همواره در گزارش‌ها تاکید کرده است که با توجه به حجم 10 میلیون تنی مازاد LPG در کشور امکان توسعه این سوخت در کشور همانند سوخت CNG نیست، بلکه شیوه توسعه LPG به گونه‌ای است که باید صرفا در چند نوع از وسایل نقلیه عمومی مورداستفاده قرار گیرد و یا اینکه در چند شهر نزدیک پالایشگاه‌های کشور این سوخت استفاده شود. در نتیجه همانند CNG نباید این سوخت در سراسر کشور توزیع شود و نیازی به احداث 2000 هزار جایگاه در سراسر کشور نیست و احداث 400 جایگاه کفایت می‌کند.

در واقع مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش تلاش کرده تا با افزایش گستره استفاده از LPG، اقتصاد این طرح را زیر سوال ببرد، حال آنکه در صورت استفاده از LPG در چند شهر یا چند نوع از وسایل حمل و نقل عمومی احداث حداکثر حدود 400 جایگاه در کشور نیز کفایت می‌کند. در واقع حکایت این استدلال شرکت پالایش و پخش مثل این است که یک کارشناس بگوید در استان‌های شمالی برنج کاشته شود بعد این شرکت برای کاشت برنج در همه جای ایران برنامه‌ریزی کند و در پایان بگوید این اقدام صرفه اقتصادی ندارد و کاشت برنج در استان‌های شمالی را نیز متوقف کند.

پرسش دیگر آن است که هزینه یک احداث جایگاه LPG بر چه مبنایی 25 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که تجهیزات موردنیاز برای احداث جایگاه‌های LPG شامل 1- شیر پنوماتیکی بازو بست سریع کنترل از راه دور 2- شیر جریان اضافی 3- فیلتر 4- پمپ سانتریفیوژ چند مرحله­‌ای 5- الکتروموتور (توان به تعداد نازل بستگی دارد) 6- دیسپنسر 7- نازل 8- شیر فشار شکن 9- شیر انبساط حراراتی 10- فشار سنج 11- شیر کنترل جریان 12- شیر فلنج دار توپی (جهت بازگشت گاز اضافی به مخزن) 13- شیر یک طرفه (بدون برگشت) (بالای مخزن) 14- شیر فلنج دار توپی 15- اتصال چند منظوره (واحد بخار) 16- اتصال بارگیری مخزن 17- اتصال لوله بازگشت فاز مایع – بخار 18- سطح سنج 19- ژیگلور ورودی پمپ 20- شیر بلوکی توپی هستند.

در جدول 1 هزینه‌های احداث یک جایگاه LPG محاسبه شده است که بر این اساس هزینه احداث هر جایگاه حدود 3.3 میلیارد تومان برآورد می‌شود، درحالیکه در محاسبه مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش این رقم 25 میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود. اینکه هزینه‌ها در محاسبه مدیر پژوهش پالایش و پخش از کجا و به چه شیوه‌ای استخراج شده محل سوال جدی است.

همچنین باید توجه داشت که بر خلاف CNG، اتوگاز همزمان می­تواند در جایگاه بنزین و دیزل سوخت‌گیری شود که در این صورت هزینه‌ احداث جایگاه کمتر هم خواهد شد. با توجه به آنچه گفته شد هزینه احداث 400 جایگاه LPG طبق قاعده گفته شده حدود 1.3 هزار میلیارد تومان خواهد شد نه 50 هزار میلیارد تومان!

* هزینه راه‌اندازه و توسعه اتوگاز در ایران 10 هزار میلیارد تومان است نه 80 هزار میلیارد

مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش در بخش دیگری از محاسبات هزینه LPG‌سوز کردن 3 میلیون خودرو را 30 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است. یعنی هزینه LPGسوز کردن هر خودرو حدود 10 میلیون تومان است. نکته اول اینکه در صورت اخذ مجوز استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو نیازی نیست دولت هزینه دوگانه‌سوزی خودرو را پرداخت کند زیرا با توجه به مزیت اقتصادی این طرح برای مردم همانند الان که یک میلیون خودرو LPGسوز وجود دارد خود مردم برای این کار اقدام خواهند کرد.

نکته بعدی این است که ظاهرا مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش در ادامه عددسازی‌های خود هزینه LPGسوز کردن را بیشتر از آنچه در واقعیت وجود دارد در محاسبات خود در نظر گرفته است. برای اثبات این موضوع کافی از چند مرکز LPGسوز کردن خودروها بازدید کنید تا ببینید که سرجمع هزینه‌های دوگانه‌سوزی حدود 2.5 میلیون تومان است. از این مقدار 1.5 میلیون تومان آن مربوط به هزینه مخزن و 1 میلیون تومان هم مربوط به هزینه کیت و نصب است.

باید توجه داشت که موضوع مهم در تامین ایمنی فرآیند LPGسوز کردن خودروها نظارت بر رعایت استانداردهای نصب مخازن است که در حال حاضر رعایت نمی‌شود که این موضوع بر هزینه‌های LPGسوز کردن خودروها تاثیر چندانی ندارد. ضمن اینکه خود مردم نیز حاضر هستند این هزینه را به طور کامل تقبل کنند. به هر حال برای نزدیک شدن عددسازی‌های شرکت پالایش و پخش به محاسبات واقعی این طرح، هزینه LPG‌سوز کردن هر خودرو 3 میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود که در مجموع 3 میلیون خودرو کل هزینه دوگانه‌سوزی 9 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.

تا به اینجای کار محاسبه شد که هزینه احداث جایگاه‌های سوخت LPG و دوگانه‌سوز کردن خودروها حدود 10.3 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود نه 80 هزار میلیارد تومان! حال به محاسبه درآمد حاصل از جایگزینی 7.3 میلیون تن LPG با بنزین و گازوئیل پرداخته می‌شود. (سالانه 7.3 میلیون تن برابر است با روزانه 20 هزار تن، معادل همان مقداری LPG که مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش در مصاحبه با دنیای اقتصاد محاسبات خود را با این میزان LPG انجام داده است).

*تعارض منافع شرکت پالایش و پخش مانع توسعه اتوگاز

برای محاسبه میزان درآمد ناشی از جایگزینی LPG به جای بنزین یا گازوئیل و سپس صادرات بنزین یا گازوئیل معادل آن باید به میانگین اختلاف قیمت LPG با بنزین و LPG با گازوئیل توجه شود. طبق گزارش نشریه پلتس و آمار معاملات بورس انرژی، قیمت صادراتی هر تن بنزین نسبت به گاز مایع فشرده LPG حدود 150 دلار بیشتر است.

همچنین بر اساس معاملات LPG و گازوئیل در رینگ صادراتی بورس انرژی، میانگین قیمت صادراتی LPG در دو سال گذشته 369.5 دلار به ازای هر تن بوده است و میانگین قیمت صادراتی گازوئیل 547 دلار به ازای هر تن می‌باشد. در نتیجه بر اساس این آمار اختلاف قیمت یک تن گازوئیل و LPG حدود 187.2 دلار می‌باشد.

یعنی برخلاف اظهارات مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش اختلاف قیمت یک تن LPG با بنزین 35 دلار نبوده و 150 دلار است و اختلاف قیمت یک تن LPG با گازوئیل 30 دلار نبوده و 187 دلار است. نحوه محاسبه اختلاف قیمت LPG با بنزین و LPG با گازوئیل به صورت مستند در گزارش‌های قبلی فارس با عنوان «چرا استفاده از اتوگاز در خودروها توجیه اقتصادی دارد؟» و «توجیه اقتصادی اتوبوس‌های LPGسوز به روایت معاملات بورس انرژی» آورده شده است.

همچنین باید توجه داشت که ارزش حرارتی گازمایع بیشتر از بنزین بوده و به ازای مصرف هر تن LPG در خودروها می‌توان 1.2 تن بنزین را صادر کرد. در نتیجه در صورت استفاده از 7.3 میلیون تن LPG در خودروها می‌توان 8.76 میلیون تن بنزین صادر کرد. با توجه به اختلاف قیمت 150 دلاری LPG و بنزین، میزان درآمد حاصله 36.5 هزار میلیارد تومان خواهد بود.

در مجموع میزان سرمایه لازم برای احداث جایگاه‌های LPG و دوگانه‌سوزی خودروها حدود 10.3 هزار میلیارد تومان می‌شود و میزان درآمد سالانه با جایگزینی 7.3 میلیون تن LPG با بنزین نیز 36.5 هزار میلیارد تومان می‌شود. یعنی بازگشت سرمایه این طرح کمتر از 4 ماه است، درحالیکه این مدت زمان در عددسازی‌های مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش 16 سال محاسبه شده بود. در این بین اگر وزارت نفت طرح احداث واحدهای PDH هم داشته باشد می‌تواند از LPG باقی‌مانده (اختلاف 10.1 میلیون تن LPG مازاد با 7.3 میلیون LPG مصرفی در خودروها) استفاده کند.

نکته پایانی اینکه هر چند در ظاهر استفاده از عدد‌های غیر واقعی شرکت پالایش و پخش در این حوزه غیرطبیعی به نظر می‌رسد اما بد نیست بدانید که آنچه این شرکت را به دوری از فضای کارشناسی و تولید اعداد نادرست کشانده، تعارض منافعی است که از عدم استفاده این LPG در خودروهای مردم و سپس صادرات این سوخت به حساب این شرکت سرازیر می‌شود. لذا این شرکت حاضر است که این LPG فعلا در خط بسوزد ولی زیرساختی برای استفاده مردم فراهم نشود که بعدها جلوی صادرات این مقدار LPG گرفته نشود.

منبع: فارس