ناصر ربیعی، کارشناس بورس انرژی، ضمن نقد‌‌‌ فروش سنتی نفت کشور گفت: پس از ملی شد‌‌‌ن صنعت نفت، بیش از60 سال است که خود‌‌‌مان نفت را تولید‌‌‌ می‌کنیم. از آن زمان تاکنون زمین را حفر می‌کنیم، نفت را استخراج کرد‌‌‌ه و می‌فروشیم و با د‌‌‌رآمد‌‌‌ حاصل از آن زند‌‌‌گی می‌کنیم. سازوکاری که د‌‌‌ر زمان تحویل گرفتن نفت از انگلستان تعریف شد‌‌‌ه و هنوز هم اد‌‌‌امه د‌‌‌ارد‌‌‌، اما در حال حاضر شیوه‌های تجارت نفت در دنیا و در شرکت‌های بزرگ نفتی تغییر کرده است.

وی ادامه داد: در فاینانس و در بورس‌های بزرگ جهان و در همه زمینه‌های اقتصادی و تجاری مبحثی به نام HEDGING وجود دارد که در حقیقت یک مفهوم بیمه‌ای است به این معنا که تجارت و محصولات تجاری را در مقابل حوادث پیش‌بینی نشده بیمه می‌کنیم.

ربیعی با بیان این که در حال حاضر در دنیا همه کالاها ازجمله گندم، کاکائو، آهن و هر چیزی که در سطح تجارت جهانی رد و بدل می‌شود HEDG می‌شود، گفت: در مورد نفت نیز این مقوله در بورس دنیا وجود دارد. HEDGING در حقیقت همان مفهوم پیشرفته مفهوم سنتی سلف خری است که به معنی پوشش ریسک است. این مقوله البته یک مقوله دوطرفه است به این معنا که هم فروشنده و هم خریدار می‌تواند این عمل را انجام دهد.

وی با اشاره به این که در بحث خرید و فروش نفت هم همین موضوع صادق است، تصریح کرد: در حال حاضر چیزی حدود 95 میلیون بشکه در روز تولید نفت جهان است این در حالی است که معاملات کاغذی نفت در سه بورس عمده دنیا که در نیویورک، لندن و دبی واقع شده‌اند، هر کدام به تنهایی حدود 500 میلیون بشکه در روز است که این رقم نشان‌دهنده حجم بسیار بالای فعالیت در این حوزه است.

این کارآفرین حوزه نفت در ادامه اظهار کرد: این افرادکه برای کسب سود وارد بورس شده و اقدام به خرید و فروش این اوراق می‌کنند، وگرنه اصلا نه نفت فیزیکی در اختیار دارند و نه واردکننده یا صادرکننده نفت هستند؛ بلکه تنها به عنوان یک تاجر فعالیت تجاری می‌کنند.

نرخ سوخت؛ نشانه‌ای حیاتی

وی اضافه کرد: از بخش فعالان بازار که صرف‌نظر کنیم، قسمت دوم فعالان بازار شرکت‌های نفتی، شرکت‌های هواپیمایی، شرکت‌های پستی و هر شرکتی که در فعالیت‌های تجاری‌اش به نوعی با مساله سوخت و نوسان قیمت نفت درگیر است و این مقولات برایش حساسیت دارد، وجود دارند.

ربیعی در ادامه صحبت‌هایش افزود: بنابراین تمام این شرکت‌ها نفت را پیش خرید می‌کنند. چراکه کوچک‌ترین نوسان در قیمت نفت روی برنامه‌ریزی‌های این شرکت‌ها تاثیر می‌گذارد و در نتیجه برای این که بتوانند به درستی برنامه‌ریزی کنند، عملیات HEDGING را انجام می‌دهند و سپس براساس قیمت نفت برنامه‌ریزی و برای چند ماه یا چند سال آینده نفت را پیش خرید می‌کنند و این گونه وضع مالی خود را ثابت نگه می‌دارند.

چرا نرخ نفت را درست پیش‌بینی نمی‌کنیم؟

وی تاکید کرد: با توجه به این که 60 درصد بودجه کشورمان از نفت است و علاوه بر این 80 درصد بودجه ارزی کشور از نفت تامین می‌شود و میزان فروش نفت روی زندگی تک‌تک افراد جامعه، اقتصاد کشور و برنامه‌های توسعه‌ای و عمرانی کشور اثرگذار است، اما در کشور ما این اقدام به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد.

ربیعی با بیان این که در کشور ما برنامه‌های پنج ساله توسعه نوشته می‌شود، در حالی که اصلا نمی‌دانیم تا پنج سال آینده چه اتفاقی قرار است برای قیمت نفت در بازارهای جهانی بیفتد که بتوانیم بر‌اساس آن برنامه‌ریزی کنیم، اظهار کرد: پیشنهادی که در این زمینه می‌توان ارائه کرد، این است که دولت مکلف شود در تمام 12 ماه سال آینده که پیشنهاد بودجه می‌دهد، حق ارائه متمم نداشته باشد. به این معنا که اگر قیمت نفت را 80 دلار پیش‌بینی کرد و بعد به یکباره قیمت نفت 40 دلار شد، اجازه نداشته باشد طرح‌های عمرانی را در کشور متوقف یا حذف کند. چراکه باید بداند حداقل در یک سال آینده نفت را چقدر می‌تواند بفروشد و طبق آن بودجه پیشنهادی ارائه دهد.

وی ادامه داد: بنابراین طرح‌های توسعه پنج ساله‌ای که در کشور تدوین می‌شود بی‌ارزش است چراکه هیچ گونه نقشه‌ای برای تدوین آن در دست نداریم. دلیل آن هم این است که نفت کشور را در مقابل ریسک‌ها و اتفاقات ناخواسته نفت کشورمان پوشش نمی‌دهیم.

روش‌های پیش‌بینی

این کارشناس بورس نفتی ادامه داد: سوالی که مطرح می‌شود این است که ما چگونه تعیین می‌کنیم به عنوان مثال نفت کشورمان در 12 ماه آینده با قیمت 80 دلار به فروش خواهد رفت؟

وی درباره نحوه پیش‌بینی قیمت نفت در کشور گفت: برای این پیش‌بینی‌ها برای تهیه بودجه گزارش‌های سالانه‌ای از شل خریداری می‌شود، علاوه بر این آمارهای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هم مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس نتایج جمع‌بندی شده و پیش‌بینی‌ها از نرخ فروش نفت اعلام می‌شود.

ربیعی با بیان این که این پیش‌بینی‌ها هیچ گونه ضمانت اجرایی ندارد و فقط در حد یک برآورد است، گفت: نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر خود شل می‌دانست قیمت نفت در 12 ماه آینده چقدر می‌شود، چرا نفت‌ها و چاه‌های نفتی خودش را HEDG می‌کند.

وی با اشاره به این که عده‌ای در توجیه این موضوع می‌گویند اینها شرکت‌های بین‌المللی و غربی هستند، ادامه داد: اولا این موضوع هیچ ارتباطی با ملی یا بین‌المللی بودن یک شرکت ندارد، دیگر این که فقط غربی‌ها نیستند که این کار را انجام می‌دهند و شرقی‌ها هم دارند این کار را می‌کنند.

ربیعی تصریح کرد: حتی سعودی آرامکو (شرکت ملی نفت عربستان سعودی) هم این کار را انجام می‌دهد، در سال 2012 این سازمان شرکتی با عنوان «آرامکو تریدینگ» تاسیس کرد برای این که بازار را بررسی و نفت سعودی را HEDG کند.

فروش نفت روسیه با نرخ 110 دلار

این کارشناس نفت با بیان این که کشور دیگری که در این حوزه بسیار موفق عمل کرده روسیه است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر قیمت نفت حدود 40 دلار است و این کشور 20 درصد از نفت خود را با قیمت 110 دلار می‌فروشد. چون زمانی که در سال 2013 نفت برنت 115 دلار بود 20 درصد از نفت این کشور به مدت پنج سال با قیمت 10 میلیارد دلار HEDG شد و این داستان تا سال 2018 ادامه خواهد داشت.

وی تاکید کرد: ایران اما در حال حاضر نفتش را 40 دلار می‌فروشد. چون ما این کار را نکردیم و الان نمی‌توانیم بخشی از نفت کشور را با قیمت بهتر به فروش برسانیم.

ربیعی در ادامه عنوان کرد: این مقوله یک بحث استراتژیک است که اگر ما می‌خواهیم برنامه‌های توسعه‌ای بلندمدت برای کشور تدوین کنیم، هیچ راهی نداریم جز این که وارد بازارهای مالی شویم و مهندسان مالی را وارد مجموعه نفت کنیم.

وی تاکید کرد: اگر این تیم وارد مجموعه نفت شود، می‌تواند بازار را بسنجد و بخشی از نفت کشور را HEDG کند. این کار بسیار سهل و آسان است و اگر بتوانیم این بحث را در کشور جا بیندازیم می‌توانیم امیدوار باشیم کشورمان به یک ثبات نسبی برسد و اقتصاد کشورمان متوازن شود.

پیش خرید نفت

ناصر ربیعی، فارغ‌التحصیل د‌‌‌انشگاه ایالتی کالیفرنیاست و 20 سال سابقه فعالیت د‌‌‌ر بازارهای مالی د‌‌‌نیا ازجمله سیتی بانک لند‌‌‌ن را دارد. این کارشناس بورس با ادعای این که روسیه با بهره‌گیری از روش‌های مدرن فروش نفت، 20 درصد از نفتش را با نرخ بشکه‌ای 110 دلار به فروش می‌رساند، گفت: هم‌اکنون کشورهای نیازمند براساس قیمت نفت برنامه‌ریزی و برای چند ماه یا چند سال آینده نفت را پیش خرید می‌کنند و این گونه وضع مالی خود را ثابت نگه می‌دارند.