در سال 1978 حدود سه میلیون تن ظرفیت تولید مواد پتروشیمی در کشور ایجاد شد تا ایران به عنوان یکی از پیشگامان صنعت پتروشیمی در این منطقه یعنی حوزهء خلیج فارس قرار گیرد، اما با شروع جنگ ایران و عراق کارهای ساختمانی این پروژه در حالی که بیش از 80 درصد عملیات احداث آن انجام شده بود و قرار بود در سال 1980 به بهره برداری کامل برسد نیمه تمام رها شد.
پس از ایران سایر کشورهای منطقه به ویژه عربستان سعودی دراوایل دههء 1980 تحولی دراقتصاد صنعتی خود ایجاد کرده و به سمت تبدیل نفت و گاز به فرآورده های پتروشیمی حرکت کردند و با تاسیس واحدهای پتروشیمی در یک رقابت گسترده با یکدیگر قرار گرفتند.
افزایش تقاضا برای مواد پتروشیمی مانند کودهای شیمیایی، الیاف مصنوعی، مواد پلاستیکی، کاهش منابع طبیعی، افزایش تقاضا برای کالاهای مختلف و متنوع، توسعهء تولیدات صنعتی (اتومبیل سازی، الکترونیکی و ...) افزایش تقاضا برای نفت و گاز طبیعی، گسترش فن آوری و علوم در صنعت پتروشیمی و ... به موازات یکدیگر موقعیت این صنعت را ارتقا داده و به طور کلی تقاضا بــرای مـحـصـولات متعـدد و متنـوع فرآورده های پتروشیمی را فزونی بخشید.
همان طور که اشاره شد شکل گیری تولید صنعت پتروشیمی در ایران به سال 1342 برمی گردد، زیرا بهره برداری از مجتمع پتروشیمی شیراز به عنوان اولین مجتمع پتروشیمی کشور در سال مذکور شروع به فعالیت کرد و پس از سایر واحدها وارد عرصهء تولید شدند که تعداد این واحدها به 26 واحد افزایش یافته، برخی از آن ها به بخش خصوصی واگذار شده است.
برابر داده های موجود، در سال 1368 تولید سالانهء محصولات پتروشیمی کشور معادل 4/2 میلیون تن بوده، اما در سال 1373 شش مجتمع پتروشیمی تولید خود را به مرز هفت میلیون تن افزایش داده و فرآورده ها و محصولات پتروشیمی را به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کردند.
بهره برداری پتروشیمی ارومیه مقدار تولید را در سال 1374 به سطح 5/8 میلیون تن فزونی بخشید. در سال 1375 با بهر ه برداری مجتمع های خراسان و تبریز حجم تولیدات محصولات پتروشیمی کشور در مجتمع های 9 گانه (اراک، ارومیه، اصفهان، بندر امام، تبریز، خارک، خراسان، رازی و شیراز) از مرز 10 میلیون تن فراتر رفت.
روند روبه افزایش در تولیدات صنعت پتروشیمی نشان می دهد که حجم تولید از 4/2 میلیون تن در سال 1368 به 5/12 میلیون تن در سال 1380 رسیده که نشان می دهد. طی دورهء مورد بررسی به طور متوسط رشدی معادل 5/13 درصد را در پی داشته است. پیش بینی ها بر آن است که تا پایان برنامهء چهارم توسعهء کشور میزان تولید قابل فروش صنعت پتروشیمی به رقمی بالغ بر 57 میلیون تن فزونی یابد.
به این ترتیب، روند فزایندهء تولیدات پتروشیمی کشور بر روی تعدد و تنوع محصولات پتروشیمی تاثیرگذار بوده، به طوری که کمیت فرآورده های صادراتی این صنعت از دو محصول در سال 1368 به 32 محصول در سال 1368 و سپس به 55 نوع محصول در سال 1380 فزونی یافته است.
بـا وجـود سابقه طولانی در صنعت پتروشیمی (بالغ بر 40 سال) رشد و توسعهء این صنعت به دههء 1990 برمی گردد و طی ایـن دوران پـروژه هـای عظیم صنعت پتروشیمی توسعهء قابل ملاحظه ای داشته اسـت. با این وجود بخش پتروشیمی هـمچنان در سطح جهان سهم اندکی ملاحظه ای داشته است.
سهم ایران از تولیدات 570 میلیارد دلاری پتروشیمی در سطح جهان در سال85 کم تر از یک درصدبود. برمبنای گزارش های موجود ارزش مجموع تولیدات پتروشیمی در سال 2004 به دو میلیارد دلار فزونی یافت که حدود 5/0 درصد کل تولیدات پتروشیمی جهان را در برمی گرفت.
پیش بینی ها بر آن است که تا سال 2015 تولیدات پتروشیمی ایران به 76 میلیون تن به ارزش 26 میلیارد دلار خواهدرسید. با توجه به این که ایران دومین تولیدکنندهء بزرگ اوپک بود و بیش از 10 درصد ذخایر قطعی نفت جهان را در اختیار دارد، امکان دسترسی فراوان به منابع تولید پتروشیمی آسان و راحت است.
توانایی ایران در خصوص تولید محصولات پتروشیمی فعلاً کشور ما را در رتبه پتروشیمی حدود 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری منظور شده، باید چاره اندیشی برای حجم عظیم محصولات تولیدی این صنعت در دستور کار قرار گیرد تا بازدهی سرمایه گذاری های انجام شده از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد.
ادامه دارد... |