پايگاه خبري تحليلي انتخاب (Entekhab.ir) :
دانيله پلتكا، محقق انستيتوي امريكن انترپرايز در يادداشتي در نشريه فارن پالسي نوشت: تنها چند ماه مانده به آغاز به كار دولتش، جو بايدن در كنفرانسي خبري گفته بود، "از اينكه ايران همچنان موافق حضور در مذاكرات و گفتگو‌هاي مستقيم با ما و شركايمان در خصوص نحوه حركت به جلو و الزامات بازگشت (به برجام) است، خشنودم.» اين صريح‌ترين اظهارات وي در قامت رئيس جمهور درباره سياست خارجي دولت فعلي آمريكا در قبال ايران بود.
به گزارش گروه بين الملل «انتخاب»، در ادامه اين مطلب آمده است: اما با گذشت تقريبا ۳ سال از آن سخنان، آن گفتگو‌ها مدتهاست كه از هم پاشيده و جاي آن را هيچ گرفته است. بر اساس تحقيقي كه از اعضاي دموكرات و جمهوري خواه كنگره، مقام‌هاي دولتي، ديپلمات‌هاي خارجي و كارشناسان مسائل ايران انجام شده، دولت بايدن اكنون هيچ سياست مشخصي در قبال ايران و برنامه هسته‌اي اين كشور ندارد. در سخنراني سالانه رئيس جمهور آمريكا در كنگره نيز، بايدن تنها يك اشاره گذرا به ايران داشت. نداشتن خط مشي مشخص در بدترين زمان ممكن رخ مي‌دهد.
انستيتوي علوم و امنيت بين الملل به صورت منظم ارزيابي‌هايي را در خصوص وضعيت برنامه هسته‌اي ايران منتشر مي‌كند. بر اساس ارزيابي اين موسسه در حال حاضر زمان گريز هسته‌اي ايران (مدت زمان مورد نياز براي مونتاژ يك سلاح هسته اي) به صفر رسيده است. اين عملا بدان معناست كه ايران از اورانيوم كافي با غناي تسليحاتي براي ساخت يك بمب در طي چند روز برخوردار است و مي‌تواند طي مدت ۳۰ روز ۶ بمب اتم مونتاژ و توليد نمايد. در نشست ۴ مارس شوراي حكام آژانس بين المللي انرژي اتمي، رافائل گروسي، مدير كل آژانس بدون تاييد اعداد و ارقام ادعايي انستيتوي علوم و امنيت بين الملل تصريح كرد كه اين نهاد بين المللي اطلاع چنداني از آنچه در ايران مي‌گذرد ندارد.
در نشست قبلي شوراي حكام در نوامبر ۲۰۲۳، مجموعه‌اي از نگراني‌ها در خصوص مسائل حل نشده برنامه هسته‌اي ايران از جمله كوتاهي اين كشور در اشتراك گذاري اطلاعات هسته‌اي بر اساس حقوق بين الملل در خصوص وجود ذرات اورانيوم در سايت‌هاي مختلف شامل ورامين و تورقوزآباد مطرح شده بود. تهران همچنين ابهامات موجود درباره سوالات قبلي آژانس را برطرف نكرده است. در عوض دولت ايران در سپتامبر ۲۰۲۳ به تلافي تحريم‌هاي جديد اتحاديه اروپا تصميم به اخراج تعدادي از بازرسان آژانس گرفت.
اما عليرغم پيشرفت‌هاي حاصل شده در برنامه هسته‌اي ايران و تصميم اين كشور مبني بر غني سازي ۶۰ درصدي اورانيوم، دولت بايدن هيچ اظهارنظر رسمي‌اي مبني بر اينكه سياست قبلي اش در قبال ايران را كنار گذاشته منتشر نكرده است. كولين كاهل، يك مقام سابق پنتاگون در فوريه ۲۰۲۳ به كنگره گفت، «همچنان اين نظر وجود دارد كه اگر شما بتوانيد موضوع را از طريق ديپلماتيك حل و فصل كنيد و مجددا محدوديت‌ها بر برنامه هسته‌اي ايران را برقرار نماييد، بهتر از گزينه‌هاي ديگر است. اما در حال حاضر برجام در حالت تعليق قرار دارد.» بايدن در نوامبر ۲۰۲۲ در تجمع حاميانش به يكي از حاضران گفته بود توافق هسته‌اي "مرده" است. زماني كه رابرت مالي، نماينده ويژه در امور ايران به دليل زير پا گذاشتن مسائل امنيتي از سمت خود كنار گذاشته شد، به نظر مي‌رسيد كه تمام اميد‌ها براي احياي توافق هسته‌اي از بين رفته است.
بسياري انتظار داشتند دولت بايدن با هدف دستيابي به يك توافق جديد و بهتر رژيم تحريم‌ها عليه ايران را كه قبل از روي كار آمدنش برقرار شده بود از سر بگيرد. اما اين اتفاق رخ نداد. در عوض، بخش عمده گام‌هاي برداشته شده در هنگام ورود بايدن به كاخ سفيد در سال ۲۰۲۱ نظير حذف نام گروه حوثي‌هاي يمن از فهرست گروه‌هاي تروريستي و كاهش سختگيري‌ها بر ناقضان تحريم نفتي ايران همچنان پابرجا باقي مانده است.
گروهي از سناتور‌هاي آمريكايي اوايل امسال در نامه‌اي ضمن انتقاد از عدم اجراي سختگيرانه تحريم‌هاي نفت مدعي شدند كه ايران در حال حاضر روزانه بيش از ۱.۴ ميليون بشكه نفت مي‌فروشد كه دو سوم آن به چين است. همچنين بر اساس ادعاي تنظيم كنندگان اين نامه، درآمد نفتي ايران در فاصله فوريه ۲۰۲۱ تا اكتبر ۲۰۲۳ حداقل ۸۸ ميليارد دلار بوده و ذخاير ارزي اين كشور در فاصله سال‌هاي ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ رشدي ۴۵ درصدي را شاهد بوده است.
هرچند وزارت خزانه داري دولت بايدن به وضع تحريم‌ها عليه ايران در حوزه‌هايي نظير حقوق بشر، موشكي و تخلفات اشاعه‌اي ادامه مي‌دهد، اما بخش اعظم تحريم‌هاي نفتي و ال ان جي به خصوص عليه چين و خريداران مرتبط با چين، ناچيز و غيرموثر بوده است. نمي‌توان دليل مشخصي براي توضيح اينكه چرا دولت بايدن به تهران اجازه مي‌دهد مقادير قابل توجهي پول نقد عايد خود كند پيدا كرد. با اين حال سخنگوي شوراي امنيت ملي آمريكا به وال استريت ژورنال گفته: «ايالات متحده اجراي سختگيرانه تمام تحريم‌هاي مرتبط با ايران را ادامه مي‌دهد و هيچ تحريمي را لغو نكرده است. هرگونه ادعايي بر خلاف اين موضوع نادرست است.»
احتمالا دولت بايدن همچنان كورسوي اميدي به نوعي توافق براي محدود كردن برنامه هسته‌اي ايران دارد. اين احتمال نيز وجود دارد كه دولت بايدن نگران افزايش قيمت نفت در سال منتهي به انتخابات باشد. احتمال ديگر اين است كه دولت بايدن نگران است بي توجهي اش به مشكل موجب شده تا توانايي ايران در بالا بردن سطح تنش افزايش يابد و اين يعني واشنگتن اكنون عملا بايد با ايران به عنوان يك قدرت هسته‌اي رفتار كند.
قدرت‌هاي اروپايي نيز كه در توافق سال ۲۰۱۵ در كنار آمريكا بودند و اقدام سال ۲۰۱۸ دولت ترامپ در خروج از توافق هسته‌اي ايران را محكوم كردند، به يكباره حساسيت خود نسبت به پيشرفت برنامه هسته‌اي ايران را از دست داده اند. كشور‌هاي اروپايي و آمريكا در نشست ماه نوامبر شوراي حكام تصميم ايران به افزايش سطح غني سازي اورانيوم به ۶۰ درصد را محكوم كردند، اما اين كشور‌ها هيچ اشاره‌اي به تبعاتي كه ايران ممكن است در نتيجه اخذ اين تصميم با آن مواجه شود نكردند.
اما نكته عجيب‌تر همچنان بي ميلي دولت بايدن به همكاري با متحدانش جهت فعال كردن مكانيزم موسوم به ماشه است. در چند مقطع مهم زماني چنين تصميمي مي‌توانست اتخاذ شود. در اكتبر ۲۰۲۳، موعد قطعنامه سازمان ملل كه انتقال پهپاد و موشك به مقصد و مبدا ايران را ممنوع مي‌كرد به موجب برجام منقضي شد. هرچند ايران و آمريكا هر دو پايبندي به توافق برجام را متوقف ساخته اند، اما قطعنامه شوراي امنيت كه متضمن تعهدات طرفين در برجام است هنوز پابرجاست. ايران، به ادعاي دولت بايدن مدت‌ها مشغول نقض محدوديت‌هاي وضع شده بر برنامه‌هاي موشكي و پهپادي خود بوده است. مكانيزم اسنپ بك، به هر كدام از طرف‌هاي توافق برجام اجازه مي‌دهد كه فرآيندي را در شوراي امنيت سازمان ملل كليد بزنند و تحريم‌هاي سازمان ملل از جمله تحريم‌هاي تسحلياتي و موشكي عليه ايران را مجددا فعال نمايد. فعال شدن مكانيزم ماشه يا همان اسنپ بك مي‌تواند محدوديت‌ها بر برنامه هسته‌اي ايران را نيز بازگرداند.
نشانه‌هاي رو به افزايشي وجود دارد مبني بر اينكه رويكرد تندروانه و راديكال ايران تهديدي براي ايالات متحده به شمار مي‌رود. شكست گفتگو‌ها با ايران در سال ۲۰۲۲ در خلاء اتفاق نيافتاد. حتي قبل از اينكه حمله ۷ اكتبر حماس سايه سنگيني بر نقش مخرب ايران در خاورميانه بيندازد، تعدادي از اتفاقات منطقه‌اي اين موضوع را به خوبي روشن كرده بود كه تمايل تهران به تعامل با غرب رو به كاهش است. اولين اتفاق نحوه برخورد با اعتراضات پس از مرگ مهسا اميني در سپتامبر ۲۰۲۲ بود كه انتقادات شديد دولت بايدن را در پي داشت. پس از اين اتفاقات، گفتگو‌ها بين ايران و آمريكا صرفا به تلاش‌ها براي آزادي ۵ زنداني آمريكايي محبوس در زندان‌هاي ايران محدود شد.
به علاوه، همزمان با راديكال‌تر شدن سياست در داخل، سياست خارجي ايران نيز صريحتر از قبل به سمت روسيه و چين تمايل پيدا كرد. در طي ۲ سال گذشته، ايران حمايت تسليحاتي از روسيه در جنگ اوكراين را افزايش داده و بيش از ۲ هزار فروند پهپاد به اين كشور تحويل داده است. در كنار اين‌ها بايد به نقش ايران در حمله ۷ اكتبر حماس از طريق تامين مالي، تسليحاتي و آموزشي گروه حماس نيز اشاره كرد. همچنين حوثي‌هاي تحت حمايت ايران كشتيراني بين المللي در درياي سرخ را مختل نموده اند. فعاليت‌هاي گروه حزب الله لبنان و ساير گروه‌هاي شبه نظامي در عراق و سوريه را نيز كه همگي از حمايت ايران برخوردارند بايد به اين فهرست اضافه كرد.