بازي قدرت روسيه، كمبود گاز و بالارفتن قيمت انرژي در اتحاديه اروپا، اين منطقه را در آستانه زمستان با معضلاتي جدي مواجه ساخته است.
به گزارش همشهري، اروپا به شكلي خطرناك با بحران كمبود گاز دست به گريبان است. شدت گرفتن سرماي زمستان ميتواند به معني تشديد بحران و افزايش رقم قبضهاي انرژي باشد كه بيش از هرچيز بر دوش مردم عادي سنگيني خواهند كرد. اين وضعيت، روند بهبود اقتصادي كشورهاي اروپايي را از ركود ناشي از همهگيري كرونا نيز مختل خواهد كرد.
هزينه انرژي در شرايطي روند افزايشي بهخود گرفته كه چشمانداز تأمين انرژي در اروپا در آستانه زمستان بسيار مبهم است. آلمان صدور گواهينامه خط انتقال گاز «نورد استريم ۲» را كه قرار بود بار اصلي انتقال گاز از روسيه به اروپا را به دوش بكشد، به دلايل فني به تعويق انداخته است.
همزمان، وعدههاي روسيه براي تأمين نياز گاز اروپا تا به امروز محقق نشده و حتي به اتهامي عليه مسكو تبديل شده است. عدهاي از مقامات اروپايي معتقدند كه مسكو تلاش دارد با سوءاستفاده از وضعيت بحراني كنوني و محدودسازي روند تأمين گاز مورد نياز اروپاييها، سرعت روند راهاندازي خط انتقال جديد خود «نورد استريم ۲» را افزايش دهد.
در نهايت، ناآرامي در بازار انرژي اروپا وضعيتي نامطمئن را در اين منطقه ايجاد كرده كه نتيجه يك بحران جدي در آستانه زمستان است.
دلايل مختلفي باعث شد تا اروپا با كمبود انرژي مواجه شود. براساس گزارش آسوشيتدپرس، نخستين دليل، فرا رسيدن سرماست كه مخازن گاز اروپا را صرف توليد برق كرده و ذخيره گاز را به پايان رسانده است.
اين مخازن معمولاً تابستانها پر ميشوند، اما امسال اين اتفاق نيفتاد. گرم شدن هوا و استفاده بيش از اندازه از سيستمهاي خنككننده باعث شد مصرف گاز در اروپا افزايش پيدا كند.
همزمان، كاهش وزش باد به معني كاهش توليد برق از منابع تجديدپذير بود و به اين ترتيب ژنراتورها براي توليد برق دست به دامان گاز شدند. از سويي ديگر فرصت استفاده از منابع محدود گاز مايع طبيعي كه ميتوان آن را به جاي خطوط لوله گاز با پرداخت هزينهاي بسيار بالا با كشتي منتقل كرد هم توسط مشتريان آسيايي از اروپا گرفته شد.
مهمتر از همه اينكه اروپا سالها ست كه به جاي قراردادهاي بلندمدت، بر قيمتگذاري نقطهاي روزانه اصرار دارد؛ روندي كه روسيه بهدنبال تغيير آن است.
مسكو تلاش ميكند از طريق محدود ساختن ميزان گاز صادراتي به اروپا، خودداري از افزايش ميزان صادرات گاز در بحبوحه بحران انرژي در اين منطقه و پايين نگه داشتن ذخيره گاز مخازن اروپايي، علاوه بر سرعت بخشيدن به روند تأييد «نورد استريم۲»، مقامات اروپايي را به عقد قراردادهاي طولاني مدت وا دارد.
«توماس اودانل»، تحليلگر ژئوپليتيك و انرژي دانشگاه برلين به خبرگزاري آسوشيتدپرس گفته است كه درحال حاضر تنها راهي كه روسيه ميتواند به واسطه آن كمبود گاز اروپا در زمستان پيش رو را برطرف سازد، انتقال گاز بيشتر از مسير اوكراين است. آژانس بينالمللي انرژي هم ميگويد؛ روسيه ظرفيت آن را دارد كه با افزودن ۱۵ درصدي به صادرات گاز اروپا، بحران ايجاد شده در اين منطقه را مديريت كند.
پوتين هفته گذشته به شركت دولتي «گازپروم» دستور داد پس از تكميل ظرفيت مخازن داخلي گاز در روسيه، گاز مازاد را به مخازن اروپا ارسال كند، اما مقادير گاز ارسالي هنوز بسيار محدود است، زيرا روسيه مدعي است هنوز ظرفيت مخازنش را تكميل نكرده است.
به بياني ديگر، پوتين برخلاف وعدهاي كه براي حل مشكل انرژي اروپا داده بود، ميزان صادرات گاز روسيه را عملاً افزايش نداده است.
او تا به امروز با اتكا بر اهرم وابستگي اروپا به گاز روسيه، اميدوار بود مقررات بازار انرژي اروپا با ملايمت با «نورد استريم ۲» برخورد كند، اما آلمان اين اميد را بهدليل ناهمخواني وضعيت اپراتور خط لوله با قوانين خود و تعليق گواهينامه خط انتقال، بر باد داد.
«هنينگ گلوشتاين» تحليلگر «گروه اوراسيا» معتقد است كه سنگاندازي آلمان در تأييد گواهينامه «نورد استريم ۲» نشان از تلاش آلمانها براي كوتاه نيامدن در برابر فشارهاي روسيه دارد.
طبق آمار منتشر شده از سوي اتحاديه اروپا، بيش از ۴۱ درصد از گاز طبيعي اين قاره توسط روسيه تأمين ميشود. نروژ، الجزاير و قطر (صادرات گاز مايع به انگليس) هم بهترتيب ۱۶، ۸ و ۵ درصد از گاز طبيعي مورد نياز اروپا را تامين ميكنند كه به نسبت نقش روسيه، چندان قابل توجه بهنظر نميآيد.
يكي از اصليترين و قديميترين مسيرهاي انتقال گاز روسيه به اروپا خط انتقالي است كه از اوكراين عبور ميكند. اين خط از زمان فروپاشي شوروي تا به امروز براي صادرات گاز به اروپا مورد استفاده قرار گرفته است.
اما شركت گازپروم در دهههاي ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ انحصار صادرات گاز به اروپا را به دست آورد و خط انتقال جديدي براي كاهش وابستگي به اوكراين تأسيس كرد كه از بلاروس و لهستان عبور ميكند.
آغاز درگيريهاي روسيه با اوكراين در سال ۲۰۱۴ باعث شد شركت گازپروم، ميلياردها دلار براي سرعت بخشيدن به تأسيس خط انتقال دريايي «نورد استريم ۲» هزينه كند.
اين خط انتقال، به روسيه امكان ميدهد گاز را بهصورت مستقيم به اروپا بفروشد و اوكراين را دور بزند تا به اين شكل فشار بيشتري به اين كشور وارد كند.
به اين ترتيب اوكراين از درآمد سالانه ۲ ميليارد دلاري حق انتقال گاز محروم خواهد شد. علاوه بر اوكراين و لهستان، آمريكا هم نسبت به پروژه نورد استريم ۲، نقدهاي زيادي دارد و معتقد است اين خط انتقال جديد ميتواند وابستگي اروپا را به گاز روسيه شديدتر سازد.
اعتراض لهستان مربوط به خط انتقال گاز «يامال-اروپا» است كه از بلاروس و لهستان عبور كرده و گاز روسيه را به اروپا ميرساند. اگرچه سهم انتقال گاز از اين مسير به اروپا بسيار كم است، اما دولت بلاروس به تازگي و در اعتراض به تحريمهاي اروپا تهديد به قطع گاز از اين مسير كرده است.
اروپا، اما كوتاه نيامد و به تازگي بسته پنجم تحريمي خود عليه بلاروس را به اتهام ايجاد بحران انساني در پشت مرزهاي لهستان تصويب كرده است.
«نورد استريم ۱» يكي ديگر از خطوط انتقال اصلي گاز از روسيه به اروپاست كه در سال ۲۰۱۱ از زير درياي بالتيك به اروپا كشيده شد. اين مسير طولانيترين خط انتقال گاز زيردريايي در جهان است و ۴۰ درصد از گاز صادراتي را از روسيه به اروپا انتقال ميدهد.
خطوط «بلواستريم» و «ترك استريم» از مسير تركيه و خطوط آفريقاي شمالي نيز از مسير الجزاير به كشورهاي اروپايي گازرساني ميكنند. درگيريهاي اخير ميان الجزاير و مراكش تأمين گاز از خطوط آفريقايي را هم به خطر انداخته است.
كمبود گاز طبيعي در اروپا دير يا زود اثر خود را بر قبضهاي برق و گاز خانگي و تجاري نشان خواهد داد. كميسيون اروپا افزايش بهاي انرژي را عامل مختلكننده روند بهبود اقتصاد اروپا از ركود ناشي از كرونا ناميده است كه ميتواند بر معيشت شهروندان و سرمايهگذاري در حوزه تجارت و كسبوكار تأثير منفي بگذارد.
براساس گزارش سيانان، تحليلگران بازار انرژي احتمال جيرهبندي برق در اروپا را درصورت بروز سرماي شديد و غيرمنتظره در زمستان امسال دور از ذهن نميدانند.
ته كشيدن مخازن انرژي درصورت شدت گرفتن سرماي زمستان ميتواند خسارات جاني هم بهدنبال داشته باشد. برخي هشدار دادهاند كه درصورت ادامه روند افزايش قيمت انرژي در اروپا، ميليونها شهروند توانايي مالي براي تأمين برق و گرماي خانههاي خود را از دست خواهند داد.
بررسيهاي محققان دانشگاه منچستر نشان ميدهد تا پيش از آغاز همهگيري و بروز بحران انرژي، ۸۰ ميليون خانوار در سرتاسر اروپا براي تأمين انرژي مورد نياز خانههايشان با مشكلات جدي مواجه بودهاند و جهش اخير قيمتها ميتواند اين مشكل را تشديد كند.