نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای؛ زیرساختی مغفول در طراحی پدافند هوشمند شبکه برق

علی فرهادی

تهران- ایرنا- نیروگاه های تلمبه ذخیره ای فرصتی برای تاب آوری بیشتر برق در شرایط ناترازی است.

در میانه موج فزاینده ناترازی تولید و مصرف برق در ایران، بار دیگر سراغ مفهومی قدیمی اما در سیاست‌گذاری امروز کشور، مغفول می‌رویم: نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای.

در حالی‌که عمده تحلیل‌ها، این فناوری را صرفاً در قامت یک "باتری آبی" برای ذخیره برق اضافی در ساعات کم‌باری و تأمین در اوج مصرف معرفی می‌کنند، واقعیت آن است که کارکرد این نیروگاه‌ها در دنیای امروز بسیار فراتر از "تولید برق در پیک" است.

آنچه این یادداشت بدان می‌پردازد، نقش راهبردی تلمبه‌ ذخیره‌ای در معماری تاب‌آور شبکه برق ایران در برابر تهدیدات نوپدید، نوسانات تجدیدپذیرها، و استهلاک مزمن منابع حرارتی است؛ موضوعاتی که تاکنون در رسانه‌های داخلی کمتر بدان‌ها پرداخته شده است.

سه خطای متداول در فهم تلمبه‌ ذخیره‌ای

تحلیل‌ها و حتی برخی مطالعات رسمی، عموماً دچار نگاه سنتی و محدود به تلمبه‌ ذخیره‌ای هستند که در آن تنها به تولید برق در زمان پیک به‌عنوان توجیه اقتصادی اشاره می‌شود و نقش این نیروگاه‌ها در کنترل لحظه‌ای فرکانس و ذخیره گردان نادیده گرفته می‌شود؛ پتانسیل آن‌ها برای افزایش عمر و کاهش استهلاک نیروگاه‌های حرارتی بررسی نمی‌شود.

این در حالی است که در بسیاری از کشورها، نظیر استرالیا، چین، اتریش و حتی کشورهای درحال‌توسعه، تلمبه‌ ذخیره‌ای به‌عنوان ابزاری برای ایجاد "پدافند غیرعامل انرژی محور" و "پشتیبانی نرم از پایداری شبکه" تعریف می‌شود.

ایران: فرصت‌های بکر در دل غفلت نهادی

کشور ما از نظر جغرافیایی، دارای ظرفیت‌های ممتازی برای احداث نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای است. نمونه‌هایی مانند:

پروژه نیمه‌تمام تلمبه‌ ذخیره‌ای سد آزاد

پروژه نیمه‌تمام تلمبه‌ ذخیره‌ای رودبار لرستان

توپوگرافی های منحصر به‌فرد در نقاط دیگری از ایران که نیازمند مطالعه و ارزیابی دقیق هستند. این ظرفیت ها نه‌تنها از لحاظ مهندسی قابل‌اتکا هستند، بلکه به‌دلیل نزدیکی به مراکز بار و دسترسی به زیرساخت‌های انتقال، از منظر اقتصادی نیز بهره‌ور محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، اکنون زمان طلایی برای جذب سرمایه‌گذار در این حوزه است.

وزارت نیرو و شخص وزیر، به‌صورت جدی این رویکرد را دنبال می‌کنند که بخش تلمبه‌ ذخیره‌ای با مشارکت بخش خصوصی فعال شود. این اعلام آمادگی، فرصتی کم‌نظیر برای ورود سرمایه‌گذاران داخلی و حتی خارجی است تا در یکی از سودآورترین حوزه‌های زیرساختی با کمترین ریسک عملیاتی، حضور یابند.

پیوندی که برقرار نشده است: تجدیدپذیرها و ذخیره‌سازی

در شرایطی که ایران با جهشی جدی در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی روبروست، نبود ظرفیت ذخیره‌سازی و تنظیم نوسانات، خطرناک‌تر از نبود خود این منابع است. بدون نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای یا ذخیره‌سازهای مشابه، بار شبکه به سمت منابع ناپایدار متمایل شده و پایداری آن تهدید می‌شود. در واقع، تلمبه‌ ذخیره‌ای حلقه واسط فراموش‌شده میان تولید پاک و پایداری شبکه است؛ حلقه‌ای که تا امروز، در طراحی سبد انرژی کشور غایب بوده است.

یک نگاه متفاوت به سرمایه‌گذاری

نکته مغفول دیگر، جذابیت این پروژه‌ها برای سرمایه‌گذاری بلندمدت داخلی و خارجی است. برخلاف پروژه‌های حرارتی یا انتقال که تحت تأثیر تغییرات نرخ ارز و سوخت قرار دارند، نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای ماهیتاً از ریسک عملیاتی و اقتصادی پایین‌تری برخوردارند و می‌توانند بخشی از اوراق سبز یا پروژه‌های ESG محور باشند. این جنبه، می‌تواند جایگاه ایران را در تأمین مالی سبز بین‌المللی نیز ارتقا دهد.

نیروگاه‌های تلمبه‌ ذخیره‌ای دیگر تنها فناوری قدیمیِ دهه‌های گذشته نیستند، بلکه در اکوسیستم پیچیده انرژی امروز، به ابزاری راهبردی برای کنترل ناترازی، کاهش استهلاک منابع فرسوده، تضمین پایداری تولیدات تجدیدپذیر و خلق فرصت‌های نو برای سرمایه‌گذاری زیرساختی تبدیل شده‌اند.

اکنون که ایران در آستانه ورود به نسل دوم سیاست‌های انرژی (توسعه سبز، تاب‌آوری و جذب سرمایه پایدار) است، زمان آن فرارسیده که تلمبه‌ ذخیره‌ای را نه به‌عنوان "گزینه"، بلکه به‌عنوان "ضرورت" بازتعریف کنیم.

*کارشناس برنامه ریزی و کنترل پروژه، دانش آموخته مهندسی عمران

کد : 2432

گروه : اخبار رسانه ها

تاریخ : 1 روز پیش

پرینت

کپی لینک کوتاه