طرح حفر کانال ناوبری از دریای خزر به دریای سیاه توسط روسیه

بررسی استراتژی حفر کانال دریایی بین «دریای خزر و دریای سیاه» از طریق سرزمینهای متعلق به روسیه که محتمل ترین منطقه برای عبور کریدور دریایی است.

https://goftemandarya.com/2380

به گزارش پایگاه خبری گفتمان دریا، دریای خزر دریای بسته ای است که در غرب آسیا به وسعت ۳۷۱هزار کیلومتر مربع واقع شده و بزرگترین دریای بسته جهان به طول ۱۲۰۰ کیلومتر با عرض ۳۰۰ کیلومتر و حداکثر عمق ۱۰۲۳ متر است. این دریا به دلیل تبخیر و کاهش میزان آب رودخانه ای که به آن می ریزد، از کوچک شدن مداوم مساحت خود رنج می برد که بزرگترین آن رودخانه ولگا است. در کمتر از نیم قرن، مساحت آن از ۴۲۴۳۰۰ به ۳۷۱۰۰۰ کیلومتر مربع کاهش یافته است، تا اینکه مساحت آن اکنون در ۳۶۰هزار کیلومتر مربع تثبیت شده، ضمن اینکه عمق متوسط آن به ۱۸۴ متر و عمیق ترین نقطه آن به ۹۸۰ متر می رسد.

مقدار تقریبی آن یکصد هزار کیلومتر مکعب تخمین زده می شود؛ در حالی که نفت و گاز در نقاط جداگانه آن متمرکز شده است، از جمله میدان تنگیز، دومین میدان نفتی بزرگ جهان، واقع در باتلاق های ساحل شمال شرقی دریا و میادین گازی در سواحل ترکمنستان در اطراف ترکمن باشی در ساحل شرقی دریا. در دریای خزر پنج کشور روسیه، ایران، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان وجود دارند.

نقشه توپوگرافی فعلی چه می گوید؟

در حالی که سه کشور جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان در کنار و حاشیه دریای خزر قرار دارند و هیچ گونه خروجی دریایی دیگری ندارند (کشورهای نیمه محصور در خشکی جدا از دریاهای جهان)، از مشکل تخلیه نفت، گاز طبیعی و سایر مبادلات تجاری رنج می برند. در حالی که کشورهای روسیه و ایران خروجی دریایی دارند، اما این دریا حتی با وجود نفت، به دلیل سختی ها و مشکلات خارجی دچار انزوا، و کاهش وزن سیاسی و اقتصادی و مشکلات مرتبط با حمل و نقل و جایگزین های محدود در حمل و نقل شده است

تصویر زیر مسیر خشک شدن پیرامون خزر را با رنگ قرمز نشان می دهد سمت ایران چون عمیق و پر آب است خشک نمی شود

نقشه های توپوگرافی منطقه، دشت های وسیعی را بین «دریای خزر» و «دریای سیاه» نشان می دهد؛ به ویژه در سرزمین های روسیه که آنها را از هم جدا می کند (که بهترین و محتمل ترین منطقه برای عبور کریدور دریایی است).

شرح کلی استراتژی پروژه

نقشه توپوگرافی مناطق جداکننده «دریای خزر و دریای سیاه» بیانگر این مسئله است که این منطقه مانند دشت و کم خاک است، یعنی این منطقه برای حفر کانال ناوبری با کمترین هزینه و راندمان بالا به دلیل عدم وجود موانع طبیعی، مناسب است. کشور بحرین با طول تقریبی ۶۰۰ کیلومتر (دقیقتر ۶۱۶ کیلومتر) از نزدیکترین خلیج کوچک در دریای خزر شروع می شود و پس از عبور از شهر پیاتیگورسک به شهر سوچی در دریای سیاه می رسد که اتفاقا از خاک روسیه می گذرد.

در این راستا، فراهم کردن صدها مورد ضروری است: جدیدترین سکوهای بزرگ، وسایل نقلیه بزرگ حمل و نقل، ماشینی عظیم که کف و کناره‌های کانال ناوبری را با بتن می‌پوشاند، و نیاز تقریبی به چیزی که می‌توان آن را «دریچه عظیم» نامید ضمن اینکه کنترل حرکت ورودی و خروجی آبهای دریای سیاه به دریای خزر ضروری است. به دلیل سطوح مختلف بحرین و پایین بودن سطح دریای خزر، یک آب دریایی دائمی به شدت به سمت دریای خزر سرازیر می شود.

بر همین اساس، این انتظار وجود دارد که با توجه به برتری فنی روسیه و سهولت حفاری در زمین های مسطح با طبیعت شنی و گلی، مدت زمان لازم برای تکمیل کانال حداکثر بین ۵ تا ۶ سال و به میزان ۱۰۰ کیلومتر در سال طول بکشد.

در این راستا، بهتر است چندین دریاچه گرد یا نیمه گرد در فواصل مختلف احداث شود تا نقاط درگیری حذف شده و حرکت ناوبری دریایی تسهیل شود و آسیب پذیری آنها در برابر انسداد ناشی از خطاها و حوادث ناوبری کاهش یابد.

ذینفعان اصلی پروژه چه کسانی هستند؟

همه کشورهای ساحلی از جمله روسیه که بندرهای دریایی متعددی دارد سود خواهند برد. این اقدام اثربخشی و تحرکات سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی خود را افزایش می دهد و آبراه جدید راه آبی را برای سه کشور آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان باز می کند (قزاقستان دارای مساحت وسیعی مشرف به دریای خزر است).

برخی از کارشناسان معتقدند که البته این پروژه کار آسانی نیست؛ چرا که در پشت این کشورها بسیاری از کشورهای نیمه محصور در خشکی و محروم از نوار ساحلی مانند قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان، و ارمنستان قرار دارند.

موقعیت کشورهای «دریای سیاه» چیست؟

هیچ کس از افزایش فرصت های سرمایه گذاری عصبانی نمی شود، اما همه خطرات ناشی از تحرکات ناگهانی و تغییرات بسیار سریع در عرصه سیاست بین الملل است، حتی اگر بسیار سودمند باشد، زیرا «اصطکاک شدید سیاسی منجر به اشتعال سریع می‌شود»، به تعبیری واضح‌تر، وقتی کشتیرانی در دریای سیاه و ترافیک سنگین از طریق «تنگه بسفر و داردانل» افزایش می‌یابد، ارزش استراتژیک آن دو برابر می‌شود.

این امر دولت ترکیه را به کشوری تبدیل خواهد کرد که پایش را بالای گردن کشورهای حاشیه دریای سیاه و دریای خزر خواهد گذاشت. حتی ممکن است ترکیه از میل اربابان عرصه جهانی برای کنترل بیشتر بر آن، بستن گذرگاه های نیروی دریایی در صورت نیاز رنج بکشد.

چه کسانی تحت تأثیر پروژه قرار می گیرد؟

راه های تجاری و شریان های حمل و نقل زمینی کشورهای نیمه محصور در خشکی که به تازگی آزاد شده اند، اندکی آسیب خواهند دید؛ در حالی که تغییر جهت حمل و نقل، الزامات و ویژگی های آن آسان نیست. بسیاری از عناصر زیرساخت و امور سازمانی باید دوباره تجهیز شوند تا این تغییر بزرگ جغرافیایی را در خود جای دهد.

با توجه به این جمله که دشمنان شما به شما حسادت خواهند کرد، انتظار می رود مخالفت و اکراه نیروهای متخاصم کشورهای حاشیه دریای خزر به ویژه آنهایی که با «روسیه و ایران» رقابت می کنند، مشاهده شده و در این میان برخی از شرکت های نفتی خارجی برای ورود چند رقیب جدید در عرصه جهانی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.

منبع: بازار

به گزارش بازار، همزمان با تشدید بحران کاهش تراز آب دریای خزر، کارشناسان روس بر لزوم همکاری فوری پنج کشور ساحلی بر اساس «کنوانسیون تهران» تأکید می‌کنند، در این میان، یک شرکت آذربایجانی طرحی برای انتقال آب از دریای سیاه به خزر ارائه کرده است.

رشید اسماعیلوف، رئیس انجمن محیط زیست روسیه، در گفتگو با خبرنگاران بر لزوم همکاری پایدار میان کشورهای حاشیه خزر برای حل مشکلات این دریا تأکید کرد و با اشاره به وجود زیربنای حقوقی لازم برای این امر، خواستار یک اقدام بزرگ مشترک برای نجات دریای خزر شد.

به‌گفته این کارشناس برجسته روس، مشکل کم‌عمق شدن دریای خزر باید نه‌تنها توسط هر پنج کشور ساحلی، بلکه توسط کل جامعه جهانی به‌صورت مشترک حل شود.

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیش‌تر در تاریخ ۱۹ ژوئن در مجمع بین‌المللی اقتصادی سن‌پترزبورگ، به مشکل کم‌عمق شدن خزر اشاره و بر همکاری با آذربایجان برای حل این چالش بزرگ زیست‌محیطی تأکید کرده بود.

پوتین در آن زمان خواستار تلاش بیشتر هم برای شناسایی علل کاهش سطح آب و هم برای اصلاح وضعیت شده و گفته بود: «این مشکل بدون شک ابعاد بسیار بزرگی دارد، اگر نگوییم جهانی است. در اینجا باید به‌موقع اقدامات هماهنگ انجام داد. من می‌دانم که دولت فدراسیون روسیه همراه با دولت آذربایجان در این زمینه در حال کار و یافتن راه‌حل هستند.»

تهدیدی برای تنوع زیستی و کریدورهای راهبردی

رشید اسماعیلوف با اشاره به خطرات زیست‌محیطی و اقتصادی ناشی از کاهش سطح آب دریای خزر گفت: «این وضعیت در وهله اول تهدیدی برای حفظ تنوع زیستی دریا است، همچنین، ریسک‌های قابل‌توجهی برای فعالیت‌های اقتصادی مانند ماهیگیری، کشتیرانی و زیرساخت‌های بندری در حال افزایش است. کم‌عمق شدن خزر می‌تواند بر شکل‌گیری پروژه‌ای مانند کریدور حمل‌ونقل شمال ـ جنوب تأثیر منفی بگذارد.»

لازم به ذکر است که در زمان حاضر، کاهش سطح آب خزر ـ حدود ۲ متر در ۲۰ سال ـ مشکلاتی جدی برای حمل‌ونقل کالا در این دریا ایجاد کرده است.

در بندر آکتائو قزاقستان، دیگر امکان بارگیری کامل تانکرها و کشتی‌های باری وجود ندارد، زیرا در صورت بارگیری، در لجن‌های ساحلی گیر می‌کنند. این روند در صورت تداوم، حمل‌ونقل دریایی در خزر را از صرفه اقتصادی خواهد انداخت.

نجات خزر؛ مسئولیت مشترک دولت‌ها و غول‌های نفتی

اسماعیلوف با تأکید بر لزوم اقدام فوری و مشترک گفت: «کشورهای منطقه خزر باید بر همکاری مشترک برای پیش‌بینی تغییرات اقلیمی و سایر پدیده‌های طبیعی و سازگاری با آن‌ها تمرکز کنند، این مسئله به منابعی نیاز دارد که امروز به‌وضوح کافی نیست.»

وی افزود: برای تأمین این منابع می‌توان به جامعه جهانی و در وهله اول به کشورهایی که علاقه‌مند به فعالیت اقتصادی در خزر هستند، مراجعه کرد.

رئیس انجمن محیط زیست روسیه تصریح کرد: «برای رعایت انصاف باید گفت که وظیفه حفاظت از خزر تنها در سطح دولتی نیست. من معتقدم شرکت‌هایی که در خزر به استخراج هیدروکربن‌ها مشغولند و همچنین شرکت‌های فعال در مناطق ساحلی آن، باید منابع مالی خود را صرف تحقیقات علمی برای مطالعه طبیعت دریای خزر کنند. امروز کسب‌وکارها موظفند که از نظر زیست‌محیطی مسئولیت‌پذیر باشند.»

طرح انتقال آب از دریای سیاه به خزر؛ راه‌حلی برای نجات ارومیه؟

در همین راستا، اخیراً یک شرکت تجاری آذربایجانی به‌نام ADOG به‌همراه بندر بین‌المللی «زیرا»، طرحی ابتکاری برای نجات دریای خزر ارائه کرده‌اند که شامل انتقال آب از دریای سیاه به خزر است.

این پروژه، ساخت یک تونل هیدرولیکی زیرزمینی به‌قطر ۱۰ متر از زیر خاک آذربایجان و روسیه یا گرجستان را پیشنهاد می‌کند که آب به‌دلیل اختلاف ارتفاع (خزر ۲۶.۵ متر پایین‌تر است) به‌طور طبیعی از یک دریا به دریای دیگر جریان خواهد یافت.

این شرکت توضیح داده است که کم‌عمق شدن خزر نشانه‌های یک فاجعه زیست‌محیطی انسان‌ساز را دارد و به همین دلیل، کشورهای ساحلی دیگر نمی‌توانند به چرخه طبیعی نوسانات سطح آب تکیه کنند و باید خودشان برای مقابله با این وضعیت اقدام کنند.

علاوه بر این، ADOG پیشنهاد کرده است که با نصب چندین توربین آبی در این تونل، سالانه حدود ۱۷۰ مگاوات انرژی تولید شود که پروژه را به خودکفایی می‌رساند. در چشم‌انداز آینده، تجربه ساخت چنین تونلی می‌تواند برای احیای دریای آرال و دریاچه ارومیه نیز به‌کار گرفته شود.

کنوانسیون تهران؛ مبنای حقوقی برای «دیپلماسی سبز»

رشید اسماعیلوف در پایان با اشاره به وجود زیرساخت‌های حقوقی برای همکاری گفت: «مکانیسم‌های قانونی برای مراقبت مشترک از طبیعت خزر ایجاد شده است و آن کنوانسیون تهران است. در اینجا دیپلماسی سبز نیز به کمک ما می‌آید. باید درک کنیم که محیط زیست مرز نمی‌شناسد؛ نه اداری، نه جغرافیایی و نه ملی. بخش غیردولتی نیز باید برای حفظ این مروارید جهانی، یعنی خزر مشترک ما، پیش‌قدم شود.»

19تیر1404

کد : 2283

گروه : اخبار رسانه ها

تاریخ : 12 ساعت پیش

پرینت

کپی لینک کوتاه