سیاست ترامپ در قبال تهران و قفقاز؛ بازی علیه ایروان بر می گردد؟

در ۱۳ مارس، جیهون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان، اعلام کرد که ارمنستان و آذربایجان سرانجام بر سر تمامی ۱۷ بند چارچوب توافقنامه ای برای برقراری صلح و روابط بین دولتی به توافق رسیده اند.

تین نیوز |

در ۱۳ مارس، جیهون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان، در گفتگو با خبرنگاران در پشت صحنه دوازدهمین مجمع جهانی باکو، به طور غیرمنتظره اعلام کرد که ارمنستان و آذربایجان سرانجام بر سر تمامی ۱۷ بند چارچوب توافقنامه ای برای برقراری صلح و روابط بین دولتی به توافق رسیده اند.

به گزارش تین نیوز به نقل از اکوایران، این پیشرفت ظاهراً چشمگیر در حالی رخ می دهد که حدود چهار سال از آغاز روند مذاکرات پس از پیروزی آذربایجان در جنگ ۲۰۲۰ قره باغ می گذرد. هرچند چنین موفقیت های دیپلماتیکی قابل تقدیر است، به ویژه به عنوان جایگزینی برای تهدیدهای مداوم نظامی، اما جزییات این توافق، همچنان جای بحث دارد.

بر اساس گزارش ریسپانسیبل استیت کرفت، بایراموف در اعلام این خبر تأکید کرد که آذربایجان اکنون انتظار دارد که ارمنستان اصلاحاتی را در قانون اساسی خود اعمال کند و از مقدمه این سند، اشاره به اعلامیه استقلال ارمنستان را حذف کند. باکو معتقد است که این بخش از قانون اساسی ارمنستان، به دلیل اشاره به «اتحاد قره باغ با جمهوری شوروی سوسیالیستی ارمنستان»، دلالت بر ادعاهای ارضی علیه آذربایجان دارد.

وزارت امور خارجه آذربایجان در بیانیه ای اعلام کرد که چنین اصلاحاتی «پیش شرط امضای متن نهایی توافق» است. علاوه بر این، این وزارتخانه خواستار انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) شد. نهادی که با مشارکت فرانسه، ایالات متحده و روسیه برای حل وفصل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ ایجاد شده بود. در حالی که ایروان پیش تر حمایت ضمنی خود را از این درخواست در صورت امضای توافق نشان داده بود، باکو آن را به عنوان تأییدی بر پیروزی نهایی آذربایجان در جنگ قره باغ می بیند. الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، نیز با تکرار این موضع گفت: «ما به هیچ یک از سخنان آن ها اعتماد نداریم، زیرا این ها افرادی نیستند که بتوانیم به آن ها اعتماد کنیم، از جمله دولت کنونی ارمنستان.»

طرف ارمنی که ظاهراً از این «اعلامیه یک جانبه» آذربایجان غافلگیر شده بود، توضیح داد که ایروان پیشنهادهای آذربایجان درباره دو بند حل نشده پیش نویس توافق را پذیرفته است. همچنین، ایروان تأکید کرد که «توافق صلح آماده امضا است» و آن ها «آماده آغاز مشورت با جمهوری آذربایجان درباره زمان و مکان امضای توافق هستند.»

دو بندی که پیش از این حل نشده باقی مانده بودند، شامل عدم حضور هرگونه نیروی ثالث در مرز و کنار گذاشتن متقابل دعاوی حقوقی در دادگاه های بین المللی بودند. بند اول به استقرار ناظران غیرنظامی اتحادیه اروپا در سمت ارمنستان از مرز اشاره دارد، مأموریتی که اخیراً برای دو سال دیگر تمدید شد. ایروان ظاهراً با متن پیشنهادی باکو در مورد این دو مورد موافقت کرده است و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، پس از مشورت با شورای امنیت این کشور گفت که «محتوای کنونی توافق را می توان به عنوان یک گزینه مصالحه قابل قبول برای ارمنستان در نظر گرفت.»

با این حال، هر میزان خوش بینی نسبت به این توافق باید با احتیاط همراه باشد، زیرا آذربایجان همچنان اصلاحات قانون اساسی ارمنستان را به عنوان شرط لازم برای امضای توافق مطرح می کند.

این تحولات در حالی رخ می دهد که فشارهای آمریکا بر جمهوری اسلامی ایران افزایش یافته و مذاکرات بین ایالات متحده، اوکراین و روسیه پیشرفت کرده است، امری که ممکن است نشان دهنده در نظر گرفتن پویایی های گسترده تر بین المللی از سوی ایروان هنگام پذیرش این امتیازات باشد. علاوه بر این، ارمنستان به دنبال جلوگیری یا حداقل به تأخیر انداختن هرگونه تشدید درگیری های نظامی در منطقه است.

با توجه به تمرکز روسیه بر جنگ اوکراین، یک فرصت بی سابقه برای ارمنستان ایجاد شده است تا وابستگی های خود را کاهش داده و از تحولات جدید بهره برداری کند، فرصتی که تا حدی ناشی از محاسبات نادرست استراتژیک مسکو بوده است.

با تلاش دولت جدید ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین و حتی بازتعریف روابط ایالات متحده و روسیه در ابعاد گسترده تر، ممکن است فرصت ارمنستان برای مانور دیپلماتیک در حال کاهش باشد. اگر روسیه بتواند توافقی مطلوب در اوکراین به دست آورد و مهم تر از آن برای قفقاز جنوبی مذاکرات استراتژیک گسترده تری را با ایالات متحده و ناتو آغاز کند، احتمالاً توان مسکو برای تمرکز مجدد بر مناطق مرزی دیگرش افزایش خواهد یافت.

این تغییرات گسترده همچنین اتحادیه اروپا را در وضعیتی قرار داده که برای تطبیق با تحولات سریع جهان و تعیین نقش خود با چالش مواجه شده است، عاملی که احتمالاً در محاسبات ایروان نیز نقش داشته است.

در سال های اخیر، ارمنستان، به امید کاهش وابستگی بیش از حد خود به روسیه و ایجاد ارتباطات بهتر با اروپا و سایر نقاط جهان، تلاش آشکاری برای عادی سازی روابط با ترکیه انجام داده است. مرز ارمنستان با آذربایجان همچنان بسته است، و علاوه بر آن، مرز بین ارمنستان و ترکیه نیز برای بیش از ۳۰ سال بسته بوده که به طور قابل توجهی مانور استراتژیک و ظرفیت اقتصادی ایروان را محدود کرده است.

با این حال، آنکارا عادی سازی روابط خود با ایروان را مستقیماً به پیشرفت مذاکرات ارمنستان و آذربایجان مرتبط دانسته است، نتیجه ای از نفوذ مهم آذربایجان در سیاست ترکیه و روابط نزدیک و استراتژیک بین دو کشور.

احتمالاً ارمنستان امیدوار است که این پیشرفت با وجود سرسختی آذربایجان، برای متقاعد کردن ترکیه به پیشبرد روند عادی سازی و بازگشایی مرزها کافی باشد، اگرچه آنکارا پیش تر اعلام کرده که پیشرفت در این مسیر مشروط به امضای توافق نهایی بین ایروان و باکو است.

توافق میان ارمنستان و آذربایجان پس از هفته ها و شاید ماه ها گمانه زنی مبنی بر اینکه آذربایجان ممکن است به دنبال تشدید درگیری نظامی برای فشار بر ارمنستان و تحمیل شرایط خود باشد، حاصل شده است. این رویکرد یادآور تاکتیک های پیشین آذربایجان است که با تهدید به ادامه درگیری نظامی، امتیازگیری از ایروان را هدف قرار داده بود.

این روند مذاکرات در حالی ادامه دارد که حداقل ۲۳ ارمنی همچنان در باکو به دلیل مشارکتشان در جمهوری قره باغ کوهستانی زندانی و در حال محاکمه هستند، آذربایجان همچنان بخش هایی از خاک ارمنستان را که از نظر بین المللی به رسمیت شناخته شده است، در اشغال خود دارد، و باکو همچنان خواستار بازگشایی کریدور زنگزور برای عبور آزادانه ترافیک آذربایجان، در کنار دیگر شروطی که بر ارمنستان تحمیل شده است.

مهم ترین مسئله ای که باید تحت نظر قرار گیرد این است که آیا توافق نهایی به زودی امضا و تصویب خواهد شد، یا اینکه آذربایجان امضای آن را به اصلاحات قانون اساسی ارمنستان منوط می کند، فرآیندی که پیش از انتخابات پارلمانی ارمنستان در ژوئن ۲۰۲۶ بعید به نظر می رسد تکمیل شود.

علاوه بر این، واکنش ترکیه نیز بسیار تعیین کننده خواهد بود. آیا این توافق نهایی، که هنوز به امضا نرسیده است، برای پیشبرد روند عادی سازی روابط آنکارا و ایروان کافی خواهد بود؟

در حالی که این توافق از حمایت بین المللی برخوردار شده، واشنگتن و دیگر پایتخت های جهان نباید از چالش های حل نشده روابط ارمنستان و آذربایجان و اختلافات باقی مانده غافل شوند.

یک رقابت دیرینه با دهه ها بار تاریخی سنگین را نمی توان تنها با یک امضا حل کرد، امضایی که هنوز هم زده نشده است. در فضایی از بی اعتمادی عمیق و ناامنی های باقی مانده، تحقق صلح واقعی احتمالاً به یک نسل زمان نیاز خواهد داشت. راهی دشوار در پیش است، و امضا و تصویب هر توافقی تنها نخستین گام در مسیر پر پیچ وخم آینده خواهد بود.

کد : 1617

گروه : اخبار رسانه ها

تاریخ : 3 ماه پیش

پرینت

کپی لینک کوتاه