ارتش متزلزل ضعیف کوچک ایران در جنگ جهانی اول

ایران در زمان شروع جنگ رسماً اعلام بی‌طرفی نموده‌بود. با این حال در عمل، نیروهای ایران توسط قدرت‌های مرکز و نیروهای متفقین جنگ جهانی اول تحت تأثیر شرایط از یکی از طرفین طرفداری می‌کردند. منافع غربی در ایران بر مبنای منابع قابل توجه نفت و موقعیت راهبردی ایران که مابین افغانستان و نیروهای متخاصم عثمانی، روس، و بریتانیا قرار داشت. ایران آن زمان با قرارداد سن پترزبورگ به منطقهٔ تحت نفوذ شمال و منطقهٔ تحت نفوذ جنوب تقسیم شده بود. این شرایط تحت پوشش دهه‌ها سیاست مشهور به بازی بزرگ بین روسیه و بریتانیا حاصل شده‌بود. این قرارداد همچنین مناطق تحت نفوذ در تبت، افغانستان و ایران را تعیین نموده بود تا وزنهٔ تعادلی در برابر نفوذ آلمان‌ها را فراهم آورد.

جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ و در شرایطی آغاز شد که احمدشاه قاجار در ایران حکومت می‌کرد. شاه ایران که به‌تازگی تاج‌گذاری کرده‌بود و ۱۸ ساله بود، قدرت کمی داشت.[۴] مجلس شورای ملی تعطیل بود و انتخابات مجلس سوم با مخالفت روسیه و بریتانیا به تعویق افتاده‌بود. پس از شروع جنگ، در ایران نظرات متفاوتی پیرامون موضع‌گیری که باید کشور اتخاذ کند وجود داشت.[۲] احمدشاه ۳ روز پس از آغاز جنگ یعنی در ۱ نوامبر ۱۹۱۴، بی‌طرفی ایران را در این جنگ اعلان نمود و مستوفی‌الممالک که هوادار بی‌طرفی ایران در جنگ بود به نخست‌وزیری رسید.[۵]

۷ سال پیش از شروع جنگ، یعنی در سال ۱۹۰۷، دولت‌های بریتانیا و روسیه تزاری طی قرارداد سن پترزبورگ بر سر تقسیم ایران به دو منطقهٔ نفوذ و یک منطقهٔ بی‌طرف به توافق رسیده بودند که در پی آن، نیروهای خود را در خاک ایران مستقر کرده‌بودند.[۵]

نیروهای روس در قسمت‌های شمالی ایران حضور داشتند و نیروهای بریتانیا در جنوب کشور، کنترل اوضاع را در اختیار داشتند. دولت مرکزی ایران عملاً تنها کنترل بخش‌هایی از مرکز ایران را تحت اختیار داشت.[۴]

ارتش ایران در زمان آغاز جنگ جهانی اول فاقد نیروی هوایی و دریایی بود و شمار تخمینی نیروهای زمینی ایران چیزی حدود ۷٬۰۰۰ نفر بود.[۵] علاوه بر این، نیروهای ایران ملی و تماماً تحت امر دولت نبودند. قوای قزاق توسط روس‌ها تشکیل شده‌بود، ژاندارمری فرماندهان سوئدی داشت، عشایر ایران که مسلح بودند از دولت دستور نمی‌گرفتند و نیروهای شهربانی کم‌تعداد و کم‌تجهیزات بودند.[۶]

در حالی که نیروهای روس در خاک ایران حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر بود که نیمی از آن‌ها در شهرهای تبریز، ارومیه و اردبیل مستقر بودند. بدین ترتیب ایران در این زمان هم از لحاظ سیاسی در وضعیت نامناسبی بود و هم توان نظامی دفاع از خاک خود در برابر نیروهای خارجی را نداشت.[۵]

کد : 1322

گروه : اخبار رسانه ها

تاریخ : 6 ماه پیش

پرینت

کپی لینک کوتاه