پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : آمار تكاندهنده از درآمد نفت ايران تا پايان قرن چهاردهم / كمترين و بيشترين درآمد نفت از آن كدام دولتهاست؟شنبه، 8 مرداد 1401 - 05:43 کد خبر:49377 پيام نفت:
قرن نو نوشت: ايران تا پايان قرن چهاردهم ۱۵۵۲ ميليارد دلار در بازارهاي جهاني به فروش رسانده است.
بررسيها نشان ميدهد ميزان فروش نفت ايران از ابتداييترين سالهاي كشف نفت در پايان قرن سيزدهم تا سال ۱۳۵۲ برابر با ۲۶ ميليارد و هشتصد ميليون دلار بوده است كه اين رقم در سالهاي ۱۳۵۲ تا سال ۱۳۵۷ رشدي عجيب را تجربه ميكند.
قرن چهاردهم را ميتوان قرن وابستگي عجيب و غريب ايران به نفت ناميد. اقتصاد ايران چنن به نفت آميخته شده است كه جدا شدن آن از اين ماده سياه رنگ جراحي عظيمي را ميطلبد.
دولتها در ايران همواره برامه كاهش وابستگي به نفت را در دستور كار قرار دادهاند اما در عمل اين آميختگي همچنان براي اقتصاد ايران دردسرساز بوده است.
تورم بالا و بهرهوري پايين از نظر بسياري از كارشناسان به اين موضوع باز ميگردد. بسياري از كارشناسان معتقدند اين ميزان درآمد ميتوانست اهرمي لازم و كافي براي دستيابي به توسعه باشد اما براي ايران اين اتفاق نيفتاد و ايران همچنان كشوري در حال توسعه تلقي ميشود. وابستگي اقتصاد ايران به نفت از نيمه قرن چهاردهم با رشد درآمدهاي نفتي افزايشي قابل توجه را تجربه كرد.
اولين قرارداد نفتي ايران در دوره پادشاهي مظفرالدين شاه با شركت دارسي منعقد شد .
به دنبال اعطاي امتياز استخراج و بهره برداري از نفت سراسر ايران، به غير از ۵ استان شمالي، در سال ۱۲۸۰ (هـ. ش) از سوي مظفر الدين شاه قاجار به «ويليام ناكس دارسي» انگليسي، مته حفاري اولين چرخش هاي خود در خاك خاورميانه را تجربه كرد و به اين ترتيب نام ايران به عنوان خاستگاه نخست صنعت نفت خاورميانه، در تاريخ عمليات نفتي ايران منطقه زرخيز جهان ثبت شد.
به دنبال چند سال تلاش مداوم و مستمر گروه اكتشاف انگليسي، نهايتاً در سال ۱۹۰۸ ميلادي برابر ۱۲۸۷ خورشيدي، اولين چاه اكتشافي و قابل بهرهبرداري نفت به ميزان اقتصادي در منطقه مسجد سليمان حفر شد. اين چاه با وسايل ساده و ابتدايي آن زمان حفر و در عمق ۳۳۸ متري سطح زمين، در سازند آسماري به نفت رسيد و بهرهبرداري از آن از سال ۱۲۹۰ خورشيدي، با توليد روزانه ۵۰۰ بشكه آغاز شد. ستون اول آمار اين جدول درامد ناشي از نفت را از دوره مظفرالدين شاه تا سال ۱۳۵۲ برآورد كرده و مقطع زماني را اولين قرارداد منعقده نفتي گرفته است اين در حالي است كه فوران نفت در ايران به پايان دوره محمدعلي شاه ، باز ميگردد . درست در دوراني كه نفت ميرفت جاي پاي خود را در اقتصاد جهاني سفت كند، ايران در تب و تاب عجيب ترين اتفاقات سياسي براي ورود به دنيايي جديد بود.
رشد درآمدهاي نفتي در كنار افزايش ميزان صادرات نفت ايران سبب شد ايران به درآمدي افسانهاي از محل افزايش قيمت نفت دست يابد. ميزان درآمدهاي نفتي ايران تنها در سالهاي ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ به بيش از ۱۱۲ ميليارد دلار رسيد اما با وقوع انقلاب اسلامي ايران وضعيت درآمدهاي نفتي دستخوش تغيير گرديد چرا كه بسيار زودهنگام ، ايران با حمله همسايه غربي عراق روبرو شد تا جنگي هشت ساله رخ دهد.
دراين جدول ميزان درآمدهاي نفتي ايران در دورههاي مختلف و فعاليت دولتهاي مختلف اعلام شده است. برآوردها نشان ميدهد فرصتسوزي در سالهاي ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۲ بسيار چشمگير بوده است به طوري كه در اين دوره بالاترين درآمد نفتي تاريخ ايران به وقوع پيوست و ايران توانست بيش از ۶۱۸ ميليارد دلار نفت در بازارهاي جهاني به فروش برساند. اما با اين حال اين وضعيت ديري نپاييد و در سالهاي پاياني دهه اول ايران با اولين تحريم گسترده نفتي روبرو گرديد. خروج ايران از بازار جهاني نفت زمينه را براي بروز بحراني چشمگير مهيا كرد و شوك ارزي سالهاي ابتدايي دهه نود نتيجه مستقيم اين اتفاق بود خصوصا آنكه دولت نهم و دهم با اتخاذ سياستهايي نسبت به پولپاشي در قالب طرح مسكن مهر و پرداخت يارانه مستقيم اقدام كرده بود و همين امر هزينههاي دولت را در برابر از ميان رفتن درآمدهاي نفتي افزايش ميداد.
اقتصاد ايران پس از برجام، در سال ۱۳۹۴، با شرايط تازهاي مواجه گرديد و فروش نفت ايران در بازارهاي جهاني بار ديگر از سر رفته شد . با اين حال خروج ترامپ از برجام، بار ديگر تحريمهاي نفتي عليه ايران را رقم زد. اين تحريم در اولين سال قرن نيز همچان پابرجاست و حالا تحريم دوم نفتي در يك دهه چهار ساله ميشود.
ايران در هر دو تحريم نفتي با شيوه دور زدن تحريمها نسبت به فروش نفت در بازارهاي جهاني و به مشتريان خاص اقدام كرده است اما در عمل تخفيف اعلامي و همچنين هزينههاي ناشي از تحريم شوكي براي اقتصاد ايران تلقي ميشود .
بايد ديد مذاكرات كنوني وين ميتواند به رفع تحريم نفتي در كشور منجر شود يا خير.
آمار ميزان فروش نفت ايران در سال هاي پيش از انقلاب از سوي مرحوم تركان، معاون اسبق وزير نفت و بخش دوم كه درامد نفتي ايران در فاصله سال هاي ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۰ را براورد مي كند از سوي وحيد شقاقي شهري كارشناس اقتصادي و عضو هيات علمي دانشگاه خوارزمي تدوين شده است.