پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : پشت پرده اقتصادي حضور نظامي روسيه در سوريه
جمعه، 6 خرداد 1401 - 05:39 کد خبر:48914
پيام نفت:

دعوا بر سر انتقال گاز است

 
ورود روسيه به جنگ سوريه در ماه اكتبر، تنها در راستاي حمايت از بشار اسد نبوده، بلكه حمايت از اهداف آن در زمينه انرژي نيز مدنظر بوده است.
پشت پرده اقتصادي حضور نظامي روسيه در سوريه

ديپلماسي ايراني: انرژي يكي از مولفه هايي است كه همواره نقش قابل توجهي در معادلات سياسي خاورميانه بازي كرده است. زماني كه روسيه با ادعاي مبارزه با داعش حملات هوايي خود را به سوريه آغاز كرد، بسياري انگيزه روسيه از ورود به اين جنگ را مورد پرسش قرار دادند. تا پيش از اين، هدف روسيه و ارتباط موضوع انرژي با جنگ داخلي سوريه مورد پرسش قرار نگرفته بود.

از زمان آغاز جنگ داخلي در سوريه، روسيه به طرق مختلفي مثل ارسال تسليحات و وتو پيش نويس قطعنامه هاي شوراي امنيت، به حمايت از رژيم بشار اسد پرداخته است. از آنجايي كه رابطه دو كشور سبقه اي چهل ساله داشته و روسيه در طرطوس پايگاه دارد، هيچ كس هدف و انگيزه اصلي روسيه را مورد واكاوي قرار نداده بود.

هدف نهايي روسيه در سوريه

قطر، بزرگترين صادركننده گاز طبيعي در سال 2009 به اسد پيشنهاد احداث يك خط لوله انتقال گاز به اروپا را داد كه از سوريه رد شود. سوريه براي حمايت از منافع متحد ديرين خود، يعني روسيه كه مهم ترين تامين كننده گاز اروپا است، از پذيرش طرح قطر امتناع كرد. خط لوله قطر براي اروپا نيز پيشنهاد مساعدي بود، چرا كه اروپا به گاز روسيه وابسته است و پوتين مي تواند هر زمان كه اراده كرد با قطع جريان گاز خود به تهديد اروپا بپردازد.

بشار اسد طرح خط لوله قطر را رد كرد، ولي از فرصت هاي ديگر چشم پوشي نكرد. اسد مذاكرات خود را با ايران براي طرح احداث خط لوله ديگري آغاز كرد. اين خط لوله كه از سوريه مي گذشت، گاز ايران و عراق را به اروپا منتقل مي كرد. سه كشور ايران با بزرگترين جمعيت شيعه، عراق كه حكومت آن پس از صدام به دست شيعيان افتاد و حكومت علوي سوريه به زودي كار به روي احدث خط لوله جديد را آغاز كردند و بدين صورت يك شبكه شيعي براي انتقال انرژي شكل گرفت و اولين بذرهاي فرقه گرايي كاشته شد.

روسيه نيز از اين طرح استقبال كرد، زيرا نظارت بر صادرات گاز ايران به اروپا به مراتب براي روسيه آسان تر بود. پايگاه طرطوس نيز به لحاظ استراتژيك امكان اين نظارت را فراهم مي كرد. شركت گازپروم موافقت كرد كه پروژه احداث اين خط لوله را به عهده بگيرد. افزون بر اين، روسيه و سوريه با يكديگر توافق كردند كه روسيه به اكتشاف ميدان هاي گازي سوريه در سواحل درياي مديترانه بپردازد و در صورت كشف گاز يا نفت در اين ميادين، يكي از شركت هاي نفت و گاز دولتي سوريه به مدت 25 سال منافع حاصل از آن را در انحصار خود بگيرد.

در همين حال، گازپروم با اسرائيل به توافق رسيد كه احداث تاسيسات مربوط به گاز طبيعي مايع در اسرائيل و انتقال گاز اكتشاف شده به اروپا را به عهده بگيرد. روسيه هم اكنون درصدد است كه توزيع گاز مايع قبرس را نيز در دست بگيرد.

به همين دليل خط لوله گاز ايران نيز براي روسيه از اهميت fالايي برخوردار است. پس ورود روسيه به جنگ سوريه در ماه اكتبر، تنها در راستاي حمايت از بشار اسد نبوده، بلكه حمايت از اهداف آن در زمينه انرژي نيز مدنظر بوده است.

تركيه

تركيه به لحاظ برخورداري از منابع نفت و گاز ضعيف است، اما موقعيت ژئواستراتژيك آن، تركيه را تبديل به يك قطب انرژي كرده كه خاورميانه و اروپا را به يكديگر متصل مي كند. بسياري از پروژه هاي خط لوله نفت و گاز كه از تركيه مي گذرند و گاز را از خاورميانه يا آسياي مركزي به اروپا منتقل مي كنند مدتي است كه در تركيه معلق مانده و اين به معناي كاهش قيمت نفت و گاز و كاهش سهم روسيه در بازار اروپا است.

روسيه مايل نيست نقش مسلط خود را در بازار نفت و گاز از دست بدهد و از طرف ديگر به دنبال اين است كه ايران، عراق و درياي مديترانه را به مناطق تحت نظارت خود در حوزه نفت و گاز تبديل كند. در اين راستا، تركيه مانع اصلي مقابل روسيه محسوب مي شود. پروژه خط لوله ناباكو، خط لوله انتقال گاز آناتولي و آدرياتيك، هيچ يك مورد پسند روسيه نبود. اگر طرح احداث خط لوله قطر- سوريه نيز مورد پذيرش قرار گرفته بود، مشكلات براي روسيه به مراتب بيشتر مي شد.

احداث خط لوله ايران- عراق- سوريه مي تواند به روسيه كمك كند كه تركيه را دور بزند. به همين ترتيب احداث خط لوله اسرائيل- قبرس-يونان ( كه احداث اين خط لوله نيز مورد حمايت روسيه است) مي تواند تركيه را از سر راه روسيه بردارد.

تركيه و روسيه مذاكرات خود را روي خط لوله تركيه، كه قرار بود جايگزين پروژه كنسل شده خط لوله جنوبي روسيه شود، آغاز كردند اما اين مذاكرات يك ماه پيش به حالت تعليق در آمد. كارشناسان حوزه انرژي هيچ گاه ديد مثبتي به پيشرفت اين پروژه نداشته اند. اين پروژه تنها يك حركت سياسي از جانب دو كشور بوده است.

كاهش قيمت نفت

هدف نهايي روسيه در سوريه و ارتباط آن با تركيه مي تواند واكنش هاي غيرمتعادل روسيه پس از سقوط جنگنده روسي توسط تركيه را به خوبي نشان بدهد.

روسيه مدتي است كه درگير ركود اقتصادي شده است. قيمت نفت نيز از 115 دلار براي هر بشكه در ژوئن 2014 به 45 دلار براي هر بشكه در نوامبر 2015 رسيده است. روسيه از جمله كشورهايي است كه از تصميم سران اوپك مبني بر افزايش سهم توليد نفت، علي رغم قيمت پايين آن، ضربه ديده است. از طرفي، روسيه خواهان كاهش توليد خود، براي افزايش قيمت نيست، در حالي كه وضعيت قيمت ها منجر به از دست دادن نزديك به دو ميليارد دلار درآمد روزانه براي روسيه مي شود و كاهش قيمت ها مي تواند ضررهاي بيشتري را به روسيه تحميل كند.

از آنجايي كه محبوبيت پوتين در روسيه هم چنان در سطح بالايي قرار دارد، نمي توان ادعا كرد كه مردم روسيه رهبري وي را در آينده نزديك به چالش بكشند، اما كرملين نمي تواند از عهده هزينه هاي نظامي سنگين خود در آينده بر آيد. پوتين اميدوار است كه با افزايش تنش ها با تركيه، قيمت نفت را بالا ببرد، اما در عين حال اقدامات وي ثبات را در منطقه بيش از پيش از ميان مي برد.

منبع: ميدل ايست آي/ ترجمه: تحريريه ديپلماسي ايراني/ ۲۵