حمايت عمومي از اقدام‌هاي اقليمي در بيشتر كشورها بيشتر از هميشه است، اما اين موضوع وقتي همه‌چيز از غذا گرفته تا هزينه‌هاي حمل‌ونقل گران‌تر مي‌شود، درد اقتصادي را كاهش نمي‌دهد. چارلي دونوان، استاد مدعو امور مالي در دانشگاه واشنگتن در اين باره مي‌گويد: اين يك نقطه ضعف ناخوشايند اقتصادي است كه با سوخت‌هاي فسيلي اداره مي‌شود.
اين اتكاي بيش از حد به سوخت‌هاي فسيلي هرگونه نبود تعادل بين عرضه و تقاضا را به منبع نوسان قيمت‌ها مانند آنچه اكنون شاهدش هستيم، تبديل مي‌كند. در سال ۲۰۲۰، غول‌هاي نفتي با اين فرض كه تعطيلي‌هاي ناشي از شيوع ويروس كوويد-۱۹ سبب كاهش تقاضا براي توليداتشان مي‌شود، سرمايه‌گذاري‌هاي خود را براي افزايش حجم توليد به‌شدت كاهش دادند، اما عرضه سريع واكسن‌هاي مختلف در كشورهاي توسعه‌يافته به بهبود بيش از حد انتظار و كمبود عرضه منجر شد.
اكنون حمله روسيه به اوكراين با افزايش تحريم‌هاي اقتصادي، خطر عرضه نفت را افزايش داده است. تحليلگران مي‌گويند هرچه جنگ بيشتر طول بكشد، شانس بيشتري براي باقي ماندن قيمت نفت بالاي ۱۰۰ دلار وجود خواهد داشت.
نظريه ديگري نيز وجود دارد مبني بر اينكه شركت‌هاي نفتي ممكن است در دهه گذشته كمتر در بخش توليد سرمايه‌گذاري كرده‌اند و قيمت را بالا برده‌اند، زيرا سرمايه‌گذاران، آنها را تحت فشار قرار داده‌اند تا به سمت انرژي سبز حركت كنند، البته همه با اين نظر موافق نيستند.
اد مورس، رئيس تحقيقات جهاني كالا در شركت سيتي گروپ، در اين باره اظهار مي‌كند: حتي با در نظر نگرفتن فشار به سمت قيمت‌هاي بالا ناشي از جنگ، قيمت بالاي نفت به‌دليل اتفاق‌هايي كه در طول همه‌گيري كرونا رخ داد به رشد خود ادامه خواهد داد، اما افزايش هزينه‌هاي نفت خام چه معنايي براي دوره گذار به سمت انرژي پاك در آينده دارد؟
يك بحث اين است كه قيمت‌هاي بالاي سوخت‌هاي فسيلي خوب است؛ ممكن است مصرف‌كنندگان تشويق شوند به خودروهاي كم‌مصرف‌تر يا برقي روي آورند، پروازهاي كمتري داشته باشند و به از رده خارج كردن بويلرهاي نفتي بيشتر فكر كنند.
همين امر درباره سياستگذاران نيز صدق مي‌كند. ايمي مايرز جاف، رئيس آزمايشگاه سياست آب و هوا در دانشگاه تافتس، مي‌گويد: زماني كه قيمت نفت بسيار بالا مي‌رود، دولت‌ها سياست‌هايي را براي دور شدن از نفت اتخاذ مي‌كنند و امروز انجام اين كار راحت‌تر از افزايش قيمت‌ها در گذشته است.
آخرين باري كه هر بشكه نفت بيش از ۱۰۰ دلار براي هر بشكه قيمت داشت، يك دهه پيش بود؛ زماني كه انرژي پاك هنوز بسيار گران بود، خودروهاي برقي مقرون به صرفه هنوز در دسترس نبودند و توافقنامه پاريس امضا نشده بود.
با اين حال، انرژي پاك كمي رشد تقاضاي سوخت فسيلي را كُند كرده و هنوز به كاهش قابل‌توجهي در مصرف نفت در بيشتر كشورها منجر نشده است. به اين دليل كه جايگزيني زيرساخت‌هاي مصرف‌كننده سوخت فسيلي زمان‌بر است. آنچه را در نروژ اتفاق افتاد در نظر بگيريد، جايي كه ۶۵ درصد از تمام وسايل نقليه فروخته‌شده در سال ۲۰۲۱ الكتريكي بود، اما تقاضاي نفت از سال ۲۰۱۳ كمتر از ۱۰ درصد كاهش يافته است. به علاوه، تقاضاي فزاينده‌اي از سوي كشورهاي در حال توسعه وجود دارد. اين كشورها براي تأمين انرژي اقتصادهاي در حال رشد خود به انرژي بيشتري نياز دارند.
باب مك‌نالي، رئيس گروه انرژي راپيدان اظهار مي‌كند: قيمت‌هاي بالاي نفت مي‌تواند به اشكال مختلف به حركت به سمت انرژي پاك آسيب برساند.
آنچه را كه سال ۲۰۲۱ اتفاق افتاد در نظر بگيريد. زماني كه قيمت گاز طبيعي در اروپا به بالاترين حد خود رسيد، دولت‌ها ميلياردها دلار در قالب يارانه هزينه كردند تا اطمينان يابند انرژي مقرون‌به‌صرفه باقي مي‌ماند. بخش زيادي از اين پول نصيب شركت‌هاي سوخت فسيلي شد كه افزايش درآمدهاي خود را گزارش دادند. توليدكنندگان برق سبز كه به‌طور معمول در قراردادهاي قيمتي بلندمدت متوقف شده‌اند از قيمت‌هاي سرسام‌آور برق سود چنداني به دست نياورده‌اند.
اكنون كه جنگ در اوكراين به افزايش دوباره قيمت‌ها منجر شده، بزرگ‌ترين واردكنندگان اروپايي گاز روسيه، يعني آلمان و ايتاليا، افزايش نيروگاه‌هاي زغال‌سنگ را در سر دارند، با اينكه تأسيسات توليد انرژيهاي تجديدپذير بيشتري براي بلندمدت مي‌سازند.
در ايالات متحده، حتي حاميان محيط زيست براي مقابله با افزايش قيمت بنزين، خواستار افزايش طرح‌هاي شكست هيدروليك شده‌اند. جو بايدن، رئيس‌جمهوري آمريكا كه بر پايه اقدام‌هاي سبز تهاجمي در انتخابات شركت كرده بود، از سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك) خواست نفت بيشتري توليد كند، با اينكه از انجام اقدام‌هاي بيشتر در نشست تغييرات اقليمي (COP26) حمايت كرده بود.
قيمت بالاي نفت همچنين تورم را افزايش مي‌دهد و به‌طور بالقوه بانك‌هاي مركزي را وادار به افزايش نرخ بهره مي‌كند. اين موضوع هزينه سرمايه را براي همه از جمله شركت‌هاي تجديدپذير افزايش مي‌دهد كه براي پوشش هزينه‌هاي اوليه بالاي ساخت نيروگاه‌هاي بادي و خورشيدي بايد براي وام گرفتن بيشتر بپردازند. اين موضوع بايد به شركت‌هاي نفتي نيز آسيب برساند، اما بازدهي بالا به اين معناست كه آنها نياز كمتري به جذب پول از طريق بازارهاي استقراضي دارند.
در حال حاضر، سؤال بزرگ براي بازارهاي نفت اين است كه در اوكراين چه اتفاقي مي‌افتد. اگر اوضاع آرام شود، جاف، مك نالي و مورس پيش‌بيني مي‌كنند كه قيمت‌ها احتمال دارد در اواخر امسال به زير ۱۰۰ دلار خواهد رسيد. به‌دنبال آن چه اتفاقي مي‌افتد؟
جاف انتظار دارد قيمت‌ها كاهش يابد و پايين بماند. به گفته او، توليد نفت افزايش خواهد يافت و با تقاضا منطبق خواهد شد. اين موضوع بايد براي دوران‌گذار خوب باشد، زيرا به سرمايه‌گذاران اطمينان مي‌دهد، اما اگر مردم اين روايت را بپذيرند كه افزايش سرمايه‌گذاري‌ها در زمينه انرژيهاي تجديدپذير به كاهش سرمايه‌گذاري در سوخت‌هاي فسيلي و در نتيجه افزايش دوباره قيمت‌هاي انرژي منجر مي‌شود، براي دوران گذار بد خواهد بود. وي مي‌گويد: اگرچه به نظر من درست نيست، اما تصوري از واقعيت ايجاد مي‌كند.
مورس انتظار دارد نوسان قيمت به موضوعي عادي تبديل شود: دولت‌ها بايد وارد عمل شوند تا قيمت‌ها را تحت كنترل نگه دارند. آن‌طور كه برخي مي‌گويند، انتقال انرژي، جاده‌اي پردست‌انداز خواهد بود. اين تعبيري براي تغييرات درهم گسيخته است و هنگامي كه شما چيزي را به‌دست مي‌آوريد كه درهم‌گسيخته است سبب ايجاد چندپارگي در داخل كشورها و پراكندگي بين كشورها مي‌شود.
در همين حال مك‌نالي شاهد رونق در راه است و قيمت نفت ابتدا كاهش مي‌يابد، اما پس از آن تا سال ۲۰۲۴ يا ۲۰۲۵ هر بشكه نفت تا ۱۵۰ دلار افزايش خواهد يافت. به عقيده وي، سياست‌هاي دولتي بايد در واقع تقاضاي نفت را كاهش دهد، همان كاري كه اروپا انجام مي‌دهد، نه آمريكا يا چين.
آنچه ارائه شد طيف وسيعي از احتمالات است كه هرگز براي سرمايه‌گذاران خوب نيست. دانوان از دانشگاه واشنگتن مي‌گويد: در درازمدت، تنها راه‌حل خروج از وضع بي‌ثبات، حذف سوخت‌هاي فسيلي است، اما افزايش قيمت كنوني نفت مضر است و به‌طور منطقي سياستگذاران را به سمت به تعويق انداختن انواع هزينه‌كرد مورد نياز براي انتقال سوق مي‌دهد.
منبع: ايران پتروليوم
فريدون بركشلي
رئيس گروه مطالعات انرژي وين