اقتصاد۲۴- ميرا قرباني فر - ارتش روسيه از مرز اوكراين كه عبور كرد، جرقه‌هاي آتش به انبار قيمت نفت زده شد. اولين بارقه‌هاي تاثير حمله روسيه به اوكراين در اقتصاد جهاني و بر روي قيمت نفت، گاز، رمزارزها، محصولات كشاورزي و فلزات خود را به رخ كشيد. پس از اعلام تحريم‌هاي آمريكا و در حالي كه روسيه در صدر فهرست بيشترين تحريم‌هاي آمريكا و حتي بالاتر از ايران قرار مي‌گرفت، قيمت نفت در يك روند صعودي تا ۱۴۰ دلار افزايش يافت بسياري پيش بيني افزايش قيمت در هر بشكه تا ۱۸۰ و حتي ۲۰۰ دلار را نيز مي‌كردند كه در يك روند كاهشي قيمت نفت در هر بشكه به ۹۵ دلار رسيد. به اين ترتيب در روز ۲۵ اسفند ماه و در آخرين ساعات، قيمت نفت خام با ۴.۰۲درصد رشد به ۹۸.۷۸دلار رسيد. همچنين نفت سنگين ايران با ۳.۷۸درصد افت به ۹۵.۷۲دلار رسيد. اما به نظر مي‌رسند روند پرنوسان قيمت نفت در روز‌هاي آتي نيز هم چنان ادامه خواهد داشت.
«نرسي قربان» متخصص ايراني حوزه اقتصاد انرژي و داراي دكتراي اقتصاد انرژي از دانشگاه لندن است و سال هاست كه به عنوان كارشناس در اين رشته فعاليت مي‌كند. روند افزايش انفجاري قيمت نفت طي يك هفته و سراشيب آن در تنها چند روز بعد و از سوي ديگر اميد‌هاي بسته شده به اين كه ايران با رسيدن به برجام بتواند سهمي از بازار جهاني انرژي را از آن خود كند باعث شد كه به سراغ اين كارشناس قديمي برويم و از نظر وي را درباره وضعيت و آينده بازار انرژي و سهم و توان ايران در اين بازار جويا شويم.
«نرسي قربان» درباره پيش بيني بازار نفت و انرژي در ايران و جهان به «اقتصاد ۲۴» مي‌گويد كه: «بازار نفت و امكان استفاده ايران از اين بازار اكنون به مساله جنگ روسيه و اوكراين پيوند خورده است. اين كه آيا جنگ روسيه و اوكراين طولاني‌تر از پيش بيني‌ها خواهد شد يا در نهايت متوقف مي‌شود و يا حتي چقدر تشديد مي‌شود، تاثير مستقيم بر مساله قيمت نفت دارد.»
اين دكتراي اقتصاد انرژي در ادامه نيز مي‌گويد كه: «توجه كنيد تحريم‌هاي فعلي بيشتر شبكه بانكي روسيه را هدف گرفته و تاكنون از سوي اروپا تحريمي بر روي نفت و گاز روسيه اعمال نشده و تنها آمريكاست كه تحريم نفت روسيه را در دستور كار دارد و اعلام كرده كه نفت روسيه را خريداري نخواهد كرد. با اين شرايط و اگر اين روند ادامه يابد، رقمي در حدود ۵ و نيم تا ۶ ميليون بشكه نفت به صورت روزانه از شبكه توزيع جهاني خارج مي‌شود. حتي با فرض يك سري توان براي فروش نفت از كانال‌هاي غيررسمي و يا با دور زدن تحريم‌ها توسط روسيه، اما هم چنان بيش از ۴ ميليون بشكه نفت كه تقاضاي آن روزانه است از شبكه توزيع جهاني خارج خواهد شد.»
قربان در ادامه مي‌گويد: «توجه كنيد كه ظرفيت توليد بيشتر يا مازاد كه بلافاصله اوپك بتواند به بازار نفت جهاني اضافه كند فعلا وجود ندارد. از طرف ديگر اين روند يك فرصت براي ايران و ونزوئلا به عنوان دو كشور نفت خيز است كه بتوانند به بازار نفت جهاني بازگردند. اگر ايران و ونزوئلا به بازار بازگردند آن گاه مي‌توان تخمين زد كه اين دو كشور تا ۴ ميليون بشكه نفت را نيز بتوانند در بازار جهاني تامين كنند.»
او در ادامه نيز با اشاره به بازاري كه روزگاري ايران در اروپا داشت مي‌گويد كه: «در هر حال به نظر مي‌رسد بازار سال آتي بازار چندان پرعرضه‌اي نخواهد بود. در اين شرايط ايران در موقعيتي است كه مي‌تواند نفع كافي را ببرد چرا كه ما بازار‌هاي بسيار عمده‌اي را پيش از تحريم در اروپا داشته ايم. ما روزانه بين ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار بشكه نفت را در اروپا مي‌فروختيم و اين بازار كه زماني بازار ما بوده است را حالا فرصت داريم كه دوباره پس بگيريم. از اين لحاظ وضعيت نفت و قيمت آن و اتفاقات روسيه براي ايران خيلي مهم است، اما اين كه بتوانيم به بازار جهاني بازگرديم هم مستلزم برداشته شدن تحريم هاست و هم حل شدن مساله fatf براي ايران است. بدون حل اين دو مساله نمي‌توان چندان اميدوار به اين روند بود.»
نرسي قربان در ادامه توضيح اهميت حل مساله fatf به «اقتصاد ۲۴» مي‌گويد كه: «حل مساله اف‌اي تي اف مربوط به مساله پولي و بانكي است و بايد بتوانيم اين مشكل را حل كنيم كه بتوانيم پول نفت يا كالاي خودمان را پس بگيريم و تا زماني كه اين مشكل براي ايران حل نشده باشد، هر معامله‌اي كه انجام شود با شك و ترديد پولشويي براي ايران انجام مي‌شود و اتفاقا اين تصميم درباره «اف‌اي تي اف» تصميمي است كه ايران بايد بگيرد و مشكل را حل كند.»
دكتر قربان نرسي درباره بازگشت ايران به بازار‌هاي نفت جهاني پس از دوره‌هاي متعدد تحريم و مساله ظرفيت توليد نفت ايران و ارتقا آن نيز به «اقتصاد ۲۴» گفت: «مساله بازگشت ايران به بازار‌هاي جهاني و افزايش توان توليد ايران يك بار پيش از اين و پس از امضاي برجام مورد امتحان قرار گرفت و در حالي كه بسياري از حتي كارشناسان مي‌گفتند كه ايران بيش از يك سال زمان براي بازگشت به بازار‌ها و افزايش توليد نياز دارد، اما ديديم كه در عمل بسيار در زمان كوتاه تري و در زماني كمتر از ۶ ماه ايران توانست ظرفيت توليد خود را حتي به حدود ۴ ميليون بشكه نفت در روز برسانيم. تصور مي‌كنم اين بار نيز امكانش براي ايران وجود دارد. اما در ادامه و براي اين كه بتوانيم توليد نفت خود را در سطح بالا به صورت مستمر نگه داريم، به سرمايه گذاري و فعاليت‌هاي مختلف در حوزه‌هاي نفتي ايران نياز داريم. يعني رسيدن به نقطه بازگشت پيش از تحريم امكان پذير است، اما براي ادامه روند هم به سرمايه و هم تكنولوژي‌هاي روز جهان نياز داريم.»
اين اقتصاددان و كارشناس حوزه انرژي در ادامه نيز درباره روند قيمت نفت و افزايش آن تا ۱۴۰ دلار و بازگشت و كاهش قيمت تا ۹۰ دلار نيز گفت: «توجه كنيد كه افزايش قيمت پرنوسان نفت، به اين صورت كه ناگهان با افزايش و كاهش مواجه مي‌شود معمولا در زمان‌هايي رخ مي‌دهد كه تنش در نقطه‌اي از جهان يا مساله‌اي مرتبط با حوزه نفت رخ مي‌دهد. به همين دليل است كه براي رسيدن به قيمت نفت بايد متوسط قيمت را به صورت سالانه حساب كرد نه اين كه در يك روز يا بازه زماني چند روزه چه اتفاقي افتاده است. به طور كلي اگر تنش فعلي روسيه و اوكراين ادامه پيدا نكند و خروج نفت روسيه از بازار رخ ندهد نفت زير ۱۰۰ دلار خواهد بود، اما اگر تنش ادامه دار شود و گشايشي در بحران اوكراين رخ ندهد احتمالا نفت دوباره به بالاي ۱۰۰ دلار باز خواهد گشت و اتفاقا پيش بيني روند قيمت با توجه به وضعيت ناپايدار روسيه چندان ساده نيست.»
«نرسي قربان» درباره وضعيت گاز ايران و امكان جايگزين شدن با روسيه و يا امكان گسترش صادرات گاز نيز گفت: «وضعيت در صادرات گاز با نفت بسيار متفاوت است. ما همين كه نفت را توليد و استخراج مي‌كنيم، و همين قدر كه بتوانيم آن را به بندري برسانيم، پس از آن مي‌توانيم اين نفت را به كل دنيا بفروشيم. اما در مورد گاز چنين شرايطي وجود ندارد. براي صادرات گاز يا بايد آن را تبديل به مايع كنيد و به صورت LNG تبديل كنيم. اين گاز در منهاي ۱۶۰ درجه و با فشار زياد مايع مي‌شود و شرايط خاص خود را دارد و پالايشگاه‌هاي مخصوصي مي‌خواهد كه گاز را به مايع تبديل كند؛ و يا اين كه براي صادرات گاز بايد خطوط انتقال خاص آن را داشته باشيم. همين دو مساله باعث مي‌شود كه صادرات گاز زير فشار تحريم‌ها براي ايران هميشه سخت‌تر باشد.
صادرات گاز ايران به صورت عمده به اروپا عملا به سرعت و فوري امكان پذير نيست، چون براي ايجاد خط لوله يك بازه زماني چند ساله لازم است يا اين كه گاز را به صورت مايع تبديل كنيم كه چنين امكان و شرايط و فرصتي در ايران نداريم. اين است كه امكان انتقال گاز به سرعت و بدون سرمايه گذاري و زمان كافي براي ايران ناممكن است.»
اين اقتصاددان درباره امكان انتقال گاز از طريق كشور‌هاي همسايه ايران نيز مي‌گويد كه: «اگر بخواهيم انتقال گاز را از كشور‌هاي همسايه ايران همچون عراق، تركيه، سوريه، روسيه يا ارمنستان انجام بدهيم نيز به سرمايه گذاري در توسعه منابع گازي نياز داريم. توجه كنيد خود ما اكنون در زمستان‌ها به دليل عدم توسعه زيرساخت‌ها و مصرف بالاي داخل كشور اصلا گاز زيادي براي صادرات نداريم و در نتيجه بستن قرارداد بلند مدت گاز براي ايران، با اين شرايط بسيار دشوار است. ما به سرمايه گذاري فوري براي توسعه منابع گازي نياز داريم و حداقل اين كه منابع گازي قابل برداشت ايران بايد يك و نيم برابر شوند و مصرف بهينه گاز در كشور نيز رخ بدهد تا اصلا گازي باشد كه آن را بتوانيم صادر كنيم.»
اين كارشناس انرژي در ادامه نيز با اشاره به اين كه براي سرمايه گذاري در زيرساخت‌هاي گاز يا براي رسيدن به توان صادرات به چه روندي نياز داريم نيز به «اقتصاد ۲۴» گفت كه: «براي صادرات گاز به اروپا ما بايد با يكي از اين كشور‌ها يعني روسيه، تركيه و يا سوريه و درياي مديترانه و يونان اقدام كنيم و همه اين موارد مستلزم ميليارد‌ها دلار سرمايه گذاري و زمان براي خط انتقال جديد است.»
نرسي قربان در پايان نيز با اشاره به اين كه اروپا بازار گاز روسيه بوده و شرق بازار ايران نيز مي‌گويد: «روس‌ها همواره سعي مي‌كنند اجازه ندهند گاز ايران به اروپا برسد و اين جزو سياست‌هاي آنان است. هر چند اين مساله را علنا نيز بيان نكنند، اما در دستور كار آنان است و هميشه تلاش و تشويق كرده اند كه گاز ايران به سمت هند و پاكستان و شرق برود تا حوزه گاز اروپا در اختيار آنان باشد. روس ها، اروپا را همواره بازار خودشان در حوزه انرژي مي‌دانند و نمي‌خواهند اين بازار را از دست بدهند.»