'احمد' ، كشاورز اردبيلي كه مشغول آبياري پاييزي زمين كشاورزي است، مي گويد: حقيقت و چهره واقعي كشاورزي در استان اردبيل همين است، بيشتر كشاورزان هنوز به شيوه سنتي مزارع خود را آبياري مي كنند، در روش غرقابي شايد به سختي يك سوم ميزان آبي كه روانه مزرعه مي شود جذب زمين خواهد شد و بقيه هدر مي رود.
وي افزود: اين عامل باعث مي شود كه دفعه هاي آبياري و هدر رفت بيشتر شود اما چاره اي نيست، هنوز در استان اردبيل اندك كشاورزاني هستند كه از آبياري نوين و قطره اي استفاده مي كنند.
به گفته كارشناسان، روش هاي آبياري سنتي موجب فرسايش، شور و قليايي و باتلاقي شدن خاك، تخريب زمين هاي كشاوزي و مهم تر از آن هدر رفت آب مي شود.
بر پايه اعلام دستگاه هاي متولي، در سال هاي گذشته 120 ميليون متر مكعب منابع آب اين استان به سبب خاكي بودن كانال هاي آبي هدر رفته است.
هدر رفت آب در روش آبياري و كشاورزي سنتي در حالي است كه منابع آبي استان شامل ذخاير زيرزميني، ذخيره پشت سدها و آب هاي سطحي در حال كاهش بوده و كارشناسان به بغرنج تر شدن وضعيت هشدار مي دهند.
يكي از راه حل هاي نجات از وضعيت رو به بحران آب در استان اردبيل و نيز جلوگيري از فرسايش و نابودي زمين هاي كشاورزي تغيير شيوه كشت و استفاده از آبياري نوين است كه از چند سال پيش دولت نيز در اين راستا اقدام هاي تشويقي خوبي در نظر گرفته است.
اكنون بيش از 92 درصد آب استان اردبيل در بخش كشاورزي مصرف مي شود و براي جلوگيري از هدررفت آن تغيير الگوي كشت و شتاب بخشيدن به استفاده از سامانه هاي نوين آبياري ضرورري است.
كارشناسان مي گويند كه راندمان آبياري باراني تا 70 درصد و آبياري قطره‌اي تا 95 درصد است، يعني در سامانه آبياري باراني تا 20 درصد و در سامانه آبياري قطره اي تا پنج درصد آب تلف مي‌شود، در حالي كه در آبياري مزارع به روش سنتي حتي با انجام هزينه‌هاي گزاف و تسطيح زمين راندمان آبياري از 50 درصد تجاوز نمي‌كند.
در وضعيت سنتي كه بيشتر زمين هاي استان اردبيل به اين شيوه آبياري مي شوند اين ميزان حتي كمتر از 35 درصد است، اين به آن معنا است كه اگر از روش هاي آبياري باراني و قطره‌اي استفاده نكنيم، 65 درصد آب مزارع از بين مي رود و با احتساب آب تلف شده در كانال هاي انتقال، ميزان تلفات از 75 درصد نيز تجاوز مي كند.
با اينكه دولت در سال هاي اخير امتياز و تشويق هاي خوبي براي تجهيز زمين هاي كشاورزي به سامانه هاي نوين آبياري در نظر گرفته اما در استان در اين زمينه اقدام قابل توجهي صورت نگرفته و اردبيل در اين زمينه همچنان از استان هاي فقير كشور است.
قرار بود در اجراي طرح هاي توسعه اي و در مرحله نخست 20 هزار هكتار از زمين هاي استان اردبيل به سامانه نوين آبياري تجهيز شود كه اين طرح با وجود حمايت دولت تحقق نيافته است.
**اردبيل در رتبه آخر آبياري نوين
رضا كريمي نماينده مردم اردبيل، نير، نمين و سرعين در مجلس با انتقاد از وضعيت تجهيز زمين هاي كشاورزي استان به سامانه هاي نوين آبياري مي گويد: استان اردبيل در اين زمينه رتبه آخر را به خود اختصاص داده است.
وي افزود: با توجه به اينكه اردبيل يكي از استان هاي موفق بخش كشاورزي است مسئولان مربوطه بايد در اين حوزه اهتمام ويژه‌اي داشته باشند.
كريمي با بيان اينكه بايد مديريت مصرف آب در بخش كشاورزي مبناي كار قرار گيرد، گفت: ضروري است كه مسئولان كشاورزي در راستاي اجراي طرح آبياري نوين همكاري همه جانبه اي با كشاورزان داشته و زمينه توسعه آن را فراهم كنند و بانك هاي مربوطه نيز به اين كار اهتمام كنند.
ولي ملكي ، نماينده مشگين شهر در مجلس شوراي اسلامي نيز با انتقاد از سازمان جهاد كشاورزي استان اردبيل گفت: متاسفانه به نظر مي رسد اجراي طرح آبياري نوين در استان متوقف شده است.
وي افزود: در حالي كه مسئولان از اجراي طرح آبياري نوين خبر مي‌دهند اما در عمل چيزي ديده نمي شود.
خليل نيكشاد ، رييس سازمان جهاد كشاورزي استان اردبيل هم در اين باره گفت: گسترش سامانه هاي آبياري نوين از مولفه هاي اساسي بخش كشاورزي بوده و نياز است از كشت محصولات زودبازده و نياز به آب كم استفاده شود.
او ادامه داد: از اوايل امسال در كنار افزايش قيمت تمام شده تجهيزات آبياري نوين، سهم دولت در اجراي طرح نيز از 85 درصد به كمتر از 40 درصد كاهش يافته كه اين موضوع موجب بي رغبتي كشاورزان شده است.
وي بيان كرد: مسئولان بايد عقب ماندگي سال هاي گذشته استان اردبيل در تجهيز آبياري نوين را با تخصيص اعتبارهاي ويژه جبران و رفع كنند.
نيكشاد گفت: در گذشته با وجود شرايط مناسب از نظر اعتبار مالي، مديران وقت در خصوص مطالعه، توسعه و اجراي سامانه هاي نوين آبياري مزارع استان بسيار ضعيف كار كرده اند و در اين زمينه به هر دليلي فرصت سوزي شده است.
به گفته وي، دشت اردبيل شامل شهرستان هاي اردبيل، نير، نمين، سرعين و همچنين بخش كشاورزي شهرستان مشگين شهر و قسمتي از شهرستان گرمي با مشكل آب، افت شديد ذخاير زيرزميني و شوري آب و خاك و در نتيجه تاثير منفي در توليد كشاورزي، مواجه است.
حسن فكري ، كارشناس كشاورزي در اين باره گفت: همه مشكلات پيش رو در اجراي طرح هاي مهم تجهيز اراضي به سامانه هاي نوين آبياري باراني بايد از ميان برداشته شود و با بهره گيري از امكانات موجود، زمين هاي مستعد استان به آبياري باراني تجهيز شود.
او يكي از راهكارهاي مهم در اجراي طرح هاي مهم و كليدي آبياري باراني در استان را استفاده از ايده ها و خلاقيت ها و روش كار استان هاي موفق و بازديد مديران و كارشناسان فني از اجراي سامانه موفق آبياري باراني ديگر استان ها دانست.
فكري اظهار داشت: اجراي طرح هاي مهم آب و خاك در استان بايد با جديت و همت مضاعف پيگيري شود با توجه به اينكه فصل كار در استان محدود است فاز مطالعاتي طرح ها در زمان كمتر و با دقت بيشتر به پايان برسد.
** توسعه سامانه هاي آبياري نوين در اولويت است
اكبر بهنامجو ، استاندار اردبيل نيز گفت: يكي از مهم ترين راهكارهاي توسعه و رونق بخش كشاورزي استان توسعه سامانه هاي نوين آبياري باراني است.
وي اظهار داشت: برنامه ريزي شده تا در 2 سال آينده سازمان جهاد كشاورزي استان اردبيل 25 هزار هكتار از زمين هاي كشاورزي را به سامانه هاي نوين آبياري باراني مجهز كند.
بهنامجو افزود: بررسي‌هاي كارشناسي نشان مي‌دهد كه استان اردبيل استعداد بالقوه اي در توسعه سامانه هاي نوين آبياري دارد و بايد اين استعداد تقويت شود.
استاندار اردبيل افزود: متوسط ميزان درآمد مردم استان نسبت به ساير استان هاي كشور در سطح پاييني قرار داد و با توجه به اينكه استان اردبيل قطب كشاورزي است و قشر قابل توجهي از جمعيت آن از طريق كشاورزي امرار معاش مي‌كنند بايد به دنبال راهكارهايي بود تا بتوان ميزان درآمد سرانه خانوارهاي استان را افزايش داد.
بهنامجو بيان كرد: زماني مي توانيم به اين مهم دست يابيم كه اقدام هاي عملي و كارسازي در راستاي توسعه صنايع تبديلي و تكميلي در استان انجام شود تا ضمن جلوگيري از هدر رفت محصولات كشاورزي زمينه‌هاي اشتغال و درآمد را فراهم كرد.
اصغر سليمان زاده ، مديرعامل شركت آب منطقه اي اردبيل هم در اين باره گفت: تاكنون 16 هزار ميليارد ريال از محل صندوق توسعه ملي براي اجراي پروژه هاي آبي اين استان كه نوعي آبياري باراني را به دنبال خواهد داشت جذب شده است.
وي افزود: 10 هزار ميليارد ريال از اين اعتبار براي اجراي سد و پاياب خدا آفرين اختصاص يافته كه در صورت تكميل 62 هزار هكتار زمين زير كست آبياري نوين مي رود.
او اظهار داشت: پروژه هاي بزرگي در استان در حال اجرا است و اردبيل در دريافت اعتبار از صندوق جزو استان هاي پيشتاز به شمار مي رود.
او بيان كرد: تجهيز اراضي پاياب سد خدا آفرين به سامانه هاي نوين آبياري اكنون تا 85 درصد پيشرفت فيزيكي دارد.
به گفته وي، پروژه مهار آب هاي مرزي در استان هاي آذربايجان شرقي و اردبيل در 74 هزار هكتار در دستور كار دولت قرار گرفته كه از اين ميزان 62 هزار هكتار سهم استان اردبيل است.
استان اردبيل در توليد بسياري از ارقام كشاورزي داراي رتبه و جايگاه است.
رتبه نخست توليد عدس و دانه روغني كلزا، رتبه دوم توليد سيب زميني، رتبه سوم توليد عسل، رتبه پنجم توليد چغندر قند، رتبه هفتم توليد حبوبات و رتبه هفتم توليد گندم و جو دارد.
سطح زمين هاي زير كشت استان اردبيل 775 هزار هكتار شامل 225 هزار هكتار آبي، 515 هزار هكتار ديم و 38هزار هكتار نيز باغ است.
استان اردبيل داراي سه دشت مهم و حاصلخيز مغان، اردبيل و مشگين شهر است كه قابليت ها و توانمندي هاي منحصر بفردي را براي توليد انواع محصولات كشاورزي و باغي ايجاد كرده است.