پروپيلن گليكول كه به نامهاي پروپان 1و2- دي ال ، پروپان دي ال،1و2 دي هيدروكسي پروپان، متيل اتيل گليكول، متيل اتيلن گليكول نيز شناخته ميشود مادهاي سنتزي آلي ميباشد كه داراي فرمول شيميايي C3H8O2 است. اين ماده بيرنگ و بيبو بوده و مايعي نمگير hydroscopic)) طعم شيريني دارد. از نظر شيميايي اين ماده جزء دستهي ديول ها ميباشد. و با رنج بالايي از حلالها مانند آب، استن و كلروفرم قابل امتزاج ميباشد. بهطوركلي گليكولها فراريت و سميت كمي دارند، خورنده نيستند.
فرايند توليد:
به صورت صنعتي پروپيلن گليكول براي كاربرد غذايي از پروپيلن اكسايد توليد ميشود. محصول نهايي شامل 20 درصد پروپيلن گليكول، 5/1 درصد دي پروپيلن گليكول و درصد كمي از پروپيلن گليكولهاي ديگر ميباشد. كه با فرايند خالصسازي گريد هاي مختلفي از آن از صنعتي تا دارويي و خوراكي جداسازي ميشود و معمولاً تا خلوص 99.5 درصد و حتي بالاتر از آن را خالصسازي ميكنند. پروپيلن گليكول را از بازيافت موادي مانند گليسرول و بيوديزل هم توليد ميشود ولي محصول نهايي را به دليل بو و مزهي آن فقط در كاربردهاي صنعتي استفاده ميكنند. توليد اين ماده ميتواند به صورت روشهاي مختلفي در كارخانجات مختلف انجام شود. بعضي روش غير كاتاليستي با دماي بالا را استفاده ميكنند كه دماي آن از 200 تا 220 درجهي سانتيگراد ميباشد درحاليكه بعضي از روش كاتاليستي استفاده ميكنند كه دماي آن ميتواند از 150 تا 180 درجهي سانتيگراد ميباشد. كه در حضور يك رزين تبادل يوني يا سولفوريك اسيد يا محيط بازي انجام ميشد.
كاربردها:
بخش زيادي از اين ماده بهعنوان مادهي خام در توليد رزينهاي پلياستر غيراشباع استفاده ميشود. در اينگونه واكنشها پروپيلن گليكول با مخلوط مالئيك انيدريد و ايزوفتاليك اسيد براي توليد كوپليمرها واكنش ميدهند. پلي پروپيلن گليكول با پروپيلن اكسايد واكنش ميدهد و اوليگمر ها و پليمرهايي را ايجاد ميكنند كه در توليد پلي اورتان استفاده ميشود. همچنين بهعنوان حلال، حامل، ديسپرس كننده، پايدار كننده، اصلاح كننده ويسكوزيته، و همينطور بهعنوان نگهدارندهي غذا و تنباكو كاربرد دارد. اين ماده همچنين در صنايع غذايي بهعنوان شيرينكننده كاربرد دارد. در بستني و نوشيدنيها نيز استفاده ميشود. در محصولات مراقبت بهداشتي نيز از اين ماده استفاده ميشود. پروپيلن گليكول بهعنوان حلال در بسياري از مواد دارويي به كار ميرود. براي مثال در داروهايي نظير ديازپام، لورازپام كه در آب نامحلول ميباشند اين ماده استفاده ميشود. اين ماده در فرمول قطرههاي اشك مصنوعي نيز بهعنوان ماده اوليه كاربرد دارد. پروپيلن گليكول نظير اتيلن گليكول ميتواند نقطهي انجماد آب را پايين بياورد، اين خاصيت موجب شده تا در بسياري سوختهاي مثل سوخت هواپيما براي جلوگيري از يخزدگي استفاده شود. از اين ماده در صنعت غذا، آرايشي و بهداشتي و دارويي به دليل خاصيت جذب رطوبت بالا استفاده ميشود. اين ماده ميتواند بهعنوان حلال در رنگهاي غذا و اسانسها و طعمدهندههاي استفاده شود. در صنعت نيز اين ماده بهعنوان حلال رنگ و پلاستيك كاربرد فراوان دارد. اين ماده براي ايجاد دود مصنوعي استفاده ميشود.
خلاصهي كاربردهاي اين تركيب به صورت زير است:
كاربرد غذايي و خوراكي MPG
· بهعنوان امولسيفاير با خاصيت افزايش تثبيت كف و هوادهي در توليد خامهها و مخلوطهاي كيك مورداستفاده قرار ميگيرد.
· اين ماده بهعنوان روان كننده چربيدوست در توليد انواع روغن نباتي مورداستفاده قرار ميگيرد
· منو پروپيلن گلايكول بهعنوان حلال مواد معطر از تبخير رطوبت مواد غذايي جلوگيري مينمايد.
· ميتوان از پروپيلن گلايكول بهعنوان عامل مرطوبكننده در ساخت آدامس استفاده نمود.
· پروپيلن گلايكول يك مرطوبكننده و پايدار كننده خوب در بسياري از زمينههاي صنعت غذايي اسانس غذا ، كيك و كلوچه ميباشد.
· پروپيلن گلايكول حلال اصلي در صنعت اسانس است.
كاربرد صنعتي MPG
· منو پروپيلن گلايكول به دليل داشتن نقطه انجماد بسيار پائين، بهعنوان مايه خنككننده (ضديخ) در اتومبيل، موتور، قايق وبالهاي هواپيما كاربرد دارد.
· كاربرد مونو پروپيلن گليكول بهعنوان روغن هيدروليك در دستگاههاي هيدروليك
· كاربرد مونو پروپيلن گلايكول بهعنوان مواد دودزا در ماشينهاي دودزا Fog machine
· مونو پروپيلن گلايكول همچنين بهعنوان ماده اوليه در توليد رزينهاي غيراشباع پلياستر است و در رنگها ، لعابها و لاكهاي جلا دهنده بهعنوان حلال استفاده ميگردد و عليالخصوص در رنگها ، به علت دوره طولاني تبخير خود ، باعث طولانيتر شدن زماني است كه رنگ براي استفاده مناسب است.
· اين ماده بهعنوان عامل چسبندگي مايعات به سطوح نيز مورداستفاده قرار ميگيرد.
نگهداري
سميت پروپيلن گليكول بسيار پايين بوده و مقدار بالايي از آن نياز است تا سميت زيادي ايجاد كند. در بدن انسان اين ماده به صورت تركيبات پيرويك اسيد ( در فرايند متابوليسم گلوكز به انرژي تبديل ميشود)، استيك اسيد( بهوسيلهي متابوليسم اتانول رفع ميشود)، لاكتيك اسيد( اسيد نرمالي كه هنگام هضم در بدن به وجود ميآيد) و پروپين آلدهيد كه مادهاي خطرناك است.