پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : توليد انبوه محصولات پتروشيمي از نفت با تكنولوژي COTC
شنبه، 5 تیر 1400 - 15:03 کد خبر:47150
حجم سرمايه گذاري بسيار بالا و نياز به فناوري هاي مدرن مهمترين موانع هدايت نفت خام به سمت محصولات شيميايي و پتروشيميايي مي باشد

پيام نفت:

صنعت پتروشيمي جهان در سال‌هاي آينده با تغييرات جدي روبه‌رو‌ خواهد شد كه يكي از دلايل اين تغييرات ايجاد ابرپروژه‌هايي همچون COTC (تبديل نفت به محصولات شيميايي) در آسيا و به‌طور خاص در عربستان سعودي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهند ظرفيت پردازش پالايشگاه‌ها تقريبا ۱۰ برابر بيش از طرح‌هاي پتروشيمي سنتي است، بنابراين پيكربندي پالايشگاه‌ها براي […]

 

صنعت پتروشيمي جهان در سال‌هاي آينده با تغييرات جدي روبه‌رو‌ خواهد شد كه يكي از دلايل اين تغييرات ايجاد ابرپروژه‌هايي همچون COTC (تبديل نفت به محصولات شيميايي) در آسيا و به‌طور خاص در عربستان سعودي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهند ظرفيت پردازش پالايشگاه‌ها تقريبا ۱۰ برابر بيش از طرح‌هاي پتروشيمي سنتي است، بنابراين پيكربندي پالايشگاه‌ها براي توليد مواد شيميايي مي‌تواند تحولي جدي در صنعت پتروشيمي محسوب شود بنابراين به عقيده كارشناسان COTC مي‌تواند به ميزان بي‌سابقه‌اي توليد محصولات پتروشيمي را در مقياس پالايشگاهي افزايش دهد. اين سيستم همچنين قادر است ميزان بهره‌برداري از ماده اوليه را تا دو برابر افزايش دهد؛ به عبارتي قادر است با توجه به يكپارچه بودن، پيشرفته‌بودن و منسجم‌بودن توليد پالايشگاهي از يك بشكه نفت حداقل دوبرابر ميزان فعلي محصول شيميايي تحويل دهد.

در حال حاضر پالايشگاه‌ها نفتاي مورد نياز صنعت پتروشيمي را توليد و در اختيار آن قرار مي‌دهند تا در عمليات توليد بتواند مورد استفاده قرار گيرد. در حال حاضر به‌طور متوسط و استاندارد يك بشكه نفت مي‌تواند ۸ تا ۱۰ درصد نفتا در اختيار توليدكنندگان قرار دهد و در بهترين حالت به‌عنوان مثال پالايشگاه رابغ  مي‌تواند ۱۷ درصد نفتا براي توليد پتروشيمي ايجاد كند. با اين حال گفته مي‌شود COTC قادر است ميزان ۴۰ درصد مواد شيميايي را از هر بشكه نفت استخراج كند كه رقمي بسيار قابل توجه بوده و مي‌تواند آينده صنعت پتروشيمي را دچار تحول كند. در حال حاضر جز عربستان سه مجتمع COTC نيز در چين در حال آماده‌سازي هستند كه مي‌توانند براي توليد محصول پاراكسيلين مورد استفاده قرار گيرند.

در چين يك مجتمع به نام هنگلي در حال ساخت يك مجتمع پاراكسيلين است كه مي‌تواند سالانه ۲۰ ميليون تن محصول را معادل ۴۰۰ هزار بشكه در روز معادل نفت خام متوسط و سنگين توليد كند. اين رقم تخمين زده مي‌شود كه ۴۲ درصد ضريب بهره‌برداري هر بشكه نفت خام براي تبديل به محصولات شيميايي است و پيش‌بيني مي‌شود به زودي اين مجتمع به يكي از مراكز اصلي هدايت نفت وارداتي چين تبديل شود كه قرار است از اكتبر ۲۰۱۸ تا اواسط ۲۰۱۹ مورد بهره‌برداري قرار گيرد. مجتمع ژجيانگ پتروليوم نيز دومين مجتمع چيني است كه قرار است با سرمايه‌گذاري ۲۶ ميليارد دلاري ۴۰ ميليون تن نفت خام را در دو مرحله به ۸ ميليون تن محصول تبديل كند و انتظار مي‌رود در فاز اول فعاليت خود ۴ ميليون تن پاراكسيلين به همراه ساير محصولات شيميايي توليد كند كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد اين ميزان معادل ۴۰ درصد بهره‌برداري از هر بشكه نفت باشد.
افزايش ضريب بهره‌وري با تكنولوژي جديد

پتروشيمي شنگونگ ديگر مجتمع چيني است كه قصد دارد يك مجتمع پالايشگاهي توليد پاراكسيلين را با مصرف سالانه ۱۶ ميليون تن نفت خام و توليد ۸/ ۲ ميليون تن از محصول مورد بهره‌برداري قرار دهد. اين پروژه به تصويب رسيده اما ساخت‌و‌ساز آن هنوز آغاز نشده است. علاوه بر اين سه شركت در برونئي نيز يك شركت چيني به نام هنگيي قصد دارد يك پالايشگاه ۲۰ ميليارد دلاري براي مصرف سالانه ۸ ميليون تن نفت خام و توليد ۸/ ۲ ميليون تن پاراكسيلين راه‌اندازي شود كه انتظار مي‌رود تا سال ۲۰۲۰ عمليات آن آغاز شود و پاراكسيلين توليد شده توسط اين مجتمع نيز به چين صادر شود. پروژه‌هاي COTC در آسيا اغلب در حال حاضر توسط شركت‌هاي چيني هدايت مي‌شوند و اين موضوع مي‌تواند بر آينده اين صنعت در هر دو حوزه توليد و تجارت اثرگذار باشد. به عبارتي افزايش ضريب بهره‌برداري از نفت و تبديل آن به محصولات پتروشيميايي مي‌تواند در آينده بر سطح برداشت محصول اثر گذاشته و حجم تجاري اين محصولات را افزايش دهد. از طرفي مي‌تواند بر روي ميزان واردات نفت براي توليد محصولات مختلف پتروشيميايي اثرگذار باشد.

در حال حاضر مجتمع‌هاي چيني انتظار دارند در سال‌هاي آينده توليد محصولات متنوعي همچون پلي اتيلن ترفتالات و ساير محصولات اين حوزه را نيز از طريق همين تكنولوژي پيش ببرند. در چين در سال ۲۰۱۷ ميزان تقاضاي پاراكسيلين ۲۳ ميليون تن بود، اما ظرفيت توليد در اين كشور تنها ۱۲ ميليون تن بوده و ۱۱ ميليون تن شكاف عرضه اين محصول از طريق واردات جبران شده كه از كشورهاي ژاپن و كره و تايوان تامين شده است. كارشناسان مي‌گويند بعد از راه‌اندازي موج اول COTC در اين كشور، چين قادر خواهد بود ۸/ ۱۱  ميليون تن به ظرفيت توليدي خود را افزايش دهند كه اين موضوع نشان مي‌دهد در بلندمدت نه تنها شكاف فعلي برطرف خواهد شد بلكه توان صادراتي نيز براي اين كشور ايجاد مي‌شود. اين موضوع زنگ خطري جدي براي كشورهاي صادركننده محصولات پتروشيمي به چين است چراكه تقاضاي واردات از اين كشورها در آينده متوقف خواهد شد. نكته جالب اينكه چين تنها كشوري نيست كه در اين زمينه گام برداشته و عربستان سعودي نيز در اين مسير در حال برداشتن قدم‌هاي محكمي است كه مي‌تواند شرايط را براي خاورميانه تغيير دهد.
پروژه‌هاي COTC در عربستان سعودي

در عربستان سعودي، شركت‌هاي آرامكو و سابيك عربستان يك سرمايه‌گذاري مشترك براي توسعه يك مجموعه COTC در ينبوع را آغاز كرده‌اند كه طبق برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته بايد تا سال ۲۰۲۵ تكميل شود. اين مجتمع قصد دارد ۲۰ ميليون تن نفت خام را در سال در توليد ۹ ميليون تن محصولات پتروشيميايي مصرف كند كه برابر با ۴۵ درصد تبديل هر بشكه نفت خام به مواد شيميايي است. شركت‌هاي شريك در حال حاضر در حال سرمايه‌گذاري و طراحي تكنولوژي‌هاي موردنياز هستند تا بتوانند در آينده اين پروژه را به بهره‌برداري برسانند. شركت آرامكوي عربستان نيز يك قرارداد مشترك براي توسعه تكنولوژي با شوران لوموس و CB &I امضا كرده تا تكنولوژي‌هاي مورد نياز براي پروژه‌هاي عربستان را تامين كنند.

گفته مي‌شود عربستان در تلاش است با فناوري‌هاي جديد ميزان ضريب تبديل نفت به محصولات پتروشيميايي را به ۷۰ تا ۸۰ درصد افزايش دهد. به عبارتي در صورتي كه اين امكانات در سال‌هاي آينده بهره‌برداري شود يك مجتمع COTC قادر خواهد بود از هر ۲۰ ميليون تن نفت خامي كه در سال مصرف مي‌كند ۱۴ تا ۱۶ ميليون تن محصول توليد كند كه قادر خواهد بود سهم بسيار بالايي از عرضه محصول را در دنيا عملياتي كند و بخش قابل توجهي از تقاضا را نيز در بلندمدت پاسخگو باشد. اين موضوع براي سايركشورهاي منطقه خاورميانه نيز زنگ خطر جدي محسوب مي‌شود، زيرا در آينده بازار اين كشورها را نيز تحت تاثير خود قرار مي‌دهد. اهميت اين طرح به حدي زياد است كه در مقام مقايسه بايد گفت در صورتي كه چنين طرحي محقق شود و نتيجه‌بخش باشد قادر خواهد بود ميزاني بيش از تمام توليد ۸ كراكر بخار مبتني بر اتان در ايالات متحده محصول توليد كند كه در حال حاضر مي‌تواند ۱۱ ميليون تن توليد داشته باشد.

آرامكو در نظر دارد از دارايي‌هاي خود حداكثر درآمد را كسب كند و COTC مي‌تواند اين هدف را در سال‌هاي آينده براي دارايي‌هاي نفتي عربستان محقق سازد. پيش‌بيني مي‌شود در سال‌هاي آينده تقاضاي جهاني براي محصولات پتروشيميايي بر اساس رشد جمعيت بيش از ۴ درصد افزايش يابد كه اين نرخ بالاتر از نرخ رشد توليد ناخالص داخلي جهاني است كه حدود ۳ درصد در سال تخمين زده مي‌شود. نكته جالب آنكه انتظار مي‌رود نرخ رشد توليد سوخت‌هاي مرتبط با حمل و نقل در همين دوره تنها يك درصد خواهد بود كه تناسبي با نرخ رشد جمعيت ندارد و مشكلاتي را در آينده ايجاد خواهد كرد با اين حال تكنولوژي‌هاي جديد قادر خواهد بود اين مشكلات را در سال‌هاي پيش رو تا حدي برطرف سازد. آرامكو انگيزه‌اي قوي براي شروع پروژه‌هاي COTC دارد كه به شركت‌ها كمك مي‌كند ميزان ارزش افزوده بالاتري را از ماده اوليه ايجاد كرده و بتواند رشد تقاضا را با ظرفيتي بالاتر پاسخگو باشد.
تغيير مزيت‌ها در پيش است

در دوره‌هاي جديد ديگر داشتن مزيت‌هاي معدني و انرژي نمي‌تواند به معني ظرفيت‌هاي قطعي براي رشد باشد بلكه شيوه استفاده از اين منابع بسيار مهم است. به‌عنوان يك نمونه COTC مي‌تواند يك مزيت مهم جديد در بازار توليد محصولات پتروشيميايي باشد. اين موضوع به اين معني است كه اگرچه چين از مزيت انرژي ارزان يا دسترسي قطعي به مقادير مورد نياز نفت برخوردار نيست اما مي‌تواند به راحتي در مقايسه با يك كشور در خاورميانه توان و بهره‌وري مواد اوليه را تا چند برابر افزايش دهد يا عربستان با برخورداري از منابع انرژي كه در اختيار دارد در تلاش است تا ضمن استفاده از اين مزيت‌ها شرايط را براي ارتقاي بازدهي آن نيز فراهم سازد و ميزان اتلاف منابع را به حداقل ممكن برساند.  اين تغييرات در مزيت‌ها را بايد عاملي مهم براي تغيير در فضاي آينده توليد قلمداد كرد كه مي‌تواند شرايط را به نفع كشورهاي صاحب تكنولوژي عوض كند. اينكه آيا در آينده كشورهاي توليدكننده محصولات پتروشيميايي در خاورميانه به اين سمت و سو حركت خواهند كرد يا خير، موضوعي است كه بايد در آينده راجع به آن بحث كرد اما آنچه مسلم است افزايش ارزش افزوده با استفاده از روش COTC در آينده همه كشورهاي توليدكننده را ناچار به تغيير روش توليد خود خواهد كرد. به عبارتي بازارها و شركاي تجاري به گونه‌اي دچار بازمهندسي خواهند شد و اين مساله در آينده دو وضعيت را رقم خواهد زد؛ اولا كشورهاي صاحب تكنولوژي جديد قادر خواهند بود در مدت زماني كوتاه‌تر تعهدات خود را در قبال مشتري‌هاي خود به انجام برسانند و دوم هزينه‌هاي توليد محصولات پتروشيميايي با استفاده از اين روش به شدت كاهش خواهد يافت و اين مساله تنوع خريداران را براي كشورهاي داراي اين تكنولوژي به همراه خواهد داشت. در اين شرايط كشورهايي كه به اين سمت و سو حركت نكرده‌اند با مشكلات عديده‌اي روبه‌رو‌ خواهند شد.
دو مانع براي COTC‌ها

اما در اين رابطه هزينه‌هاي اوليه سرمايه‌گذاري براي راه‌اندازي اين پروژه‌ها موضوعي است كه حضور برخي كشورها و شركت‌ها را با تاخير روبه‌رو‌ مي‌سازد. به‌عنوان مثال هنگلي يا شركت سابيك كه قرار است اين پروژه را در آينده نزديك مورد بهره‌برداري قرار دهند به ترتيب ۶/ ۱۱ و ۲۰ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري را در دستور كار قرار داده‌اند كه اين ميزان سرمايه‌گذاري‌ها براي يك بار صورت مي‌گيرد ولي در آينده با سرعت بالايي بازگشت سرمايه را به همراه دارد. موضوع ديگر كه استفاده از اين روش را پيچيده‌تر مي‌كند استفاده از فناوري‌هاي رقابتي است. استفاده از بهترين و پيشرفته‌ترين تكنولوژي‌ها و خطوط توليد مدرن براي COTC باعث مي‌شود همه كشورها نتوانند در اين حوزه حضور يابند و اين مساله از طرفي هزينه‌بر است. به اين ترتيب كشورهايي كه قادرند از بهترين تكنولوژي براي عملكرد بالاتر و بهره‌وري بيشتر استفاده كنند مي‌توانند در اين مسير گام بردارند. عربستان و چين در حال حاضر با استفاده از اين امكانات حركت در اين مسير را آغاز كرده‌اند.

عربستان در آينده در نظر دارد يك مجتمع غول‌پيكر COTC را نيز طراحي كرده و مورد بهره‌برداري قرار دهد. آرامكو عربستان در اين رابطه در تلاش است تا با سرمايه‌گذاري مشترك با يك كنسرسيوم متشكل از سه شركت نفتي هندي عمليات ساخت يك مجتمع غول‌پيكر را براي پردازش ۶۰ ميليون تن نفت خام و توليد ۹ ميليون تن محصولات پتروشيميايي در دستور كار خود قرار دهد. اين موضوع نيازمند ۴۶ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري است. شركت نفت ابوظبي نيز قصد دارد ۴۵ ميليارد دلار براي ساخت يك مجتمع عظيم در امارات سرمايه‌گذاري كند و بر اين اساس بايد گفت حركت به سمت انقلاب بزرگ توليد محصولات پتروشيميايي در منطقه خاورميانه آغاز شده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهند واردات محصولات پتروشيمي به‌عنوان مثال از آمريكا براي چين دو برابر هزينه دارد. يعني به ازاي قيمت محصول هزينه‌هاي حمل و انتقال كالا صورت مي‌گيرد و اين موضوع باعث مي‌شود استفاده از تكنولوژي جديد به مراتب از اهميت بيشتري برخوردار شود. از طرفي تغييرات قيمتي اتان در بازار آمريكا نيز موضوع ديگري است كه قيمت محصولات صادراتي به منطقه آسيا را همواره تحت تاثير قرار مي‌دهد. به اين ترتيب بايد گفت عوامل متعددي وجود دارد كه حركت چين و همچنين ساير كشورها را به سمت استفاده از اين تكنولوژي تسريع مي‌كند و انتظار مي‌رود اين موضوع در آينده بخش‌هاي مهمي از آسيا و خاورميانه را تحت‌الشعاع خود قرار دهد./دنياي اقتصاد