پيام نفت -رسانه خبري تحليلي نفت، گاز و انرژي : در باب اهميت دوگانه مازوت؛ مفيد و به‌شدت مضرّ
دوشنبه، 6 بهمن 1399 - 15:08 کد خبر:47005
مازوت كه اين روزها به عنوان متهم رديف اول آلودگي هوا و تخريب محيط زيست از آن ياد مي‌شود، فوايدي هم دارد؛ مانند چرخاندن چرخ صنعت و نيروگاه‌ها.
پيام نفت:
آلودگي هوا، استخراج بيت‌كوين و قطعي برق، سه كليدواژه پرتكرار اين روزهاي محافل مختلف اجتماعي و اقتصادي هستند. اتفاقاً هر سه هم ارتباط مستقيم با يك سوخت جنجالي دارد، سوختي از خانواده "نفت كوره" به نام "مازوت".
مازوت كيفيت پايين و در عين حال ويسكوزيته بالايي دارد و بيشتر در نيروگاه‌هاي حرارتي و موارد مشابه آن استفاده مي‌شود. مازوت از گروه سوخت‌هاي حرارتي است كه براي توليد انرژي و به كار انداختن چرخ‌هاي صنعت توانايي و قابليت بالايي دارد. كشورهاي پيشرفته و صنعتي براي آنكه بتوانند اين سوخت سركش را رام و مطيع نيازهاي صنعتي خود كنند، با شكستن تركيب مولكولي مازوت، گازوئيل توليد مي‌كنند كه سوخت مشهور پيشران‌هاي ديزلي است.
توليدكنندگان مازوت
مازوت كه در پالايشگاه‌هاي نفتي از برج‌هاي تقطير استخراج مي‌شود معمولاً حاوي درصدهاي مختلفي از گوگرد است. براي آنكه بتوان از مازوت به‌ويژه در نيروگاه‌ها استفاده كرد، بايد گوگرد مازوت را از آن جدا كرد. اين فرايند در حال حاضر بيشتر در كشورهاي روسيه، قزاقستان، آذربايجان، تركمنستان و كشور ما ايران توليد مي‌شود.
محصول توليدشده براي گرم كردن بويلرها و ديگ‌هاي بخار پالايشگاه‌ها، نيروگاه‌ها و پتروشيمي‌ها براي توليد بخار مورد استفاده قرار مي‌گيرد و دليل استفاده از مازوت براي اين كار، گرماي سوختن بسيار بالايي كه توليد مي‌كند است.
مازوت و فايده‌هاي آن
از فوايد نفت كوره كه مازوت نوعي از آن است، به اين موارد مي‌توان اشاره كرد: در برخي كشورها براي گرمايش خانه‌ها و مراكز تجاري و صنعتي به كار برده مي‌شود، سوخت قابل اعتماد بسياري از ماشين‌هاست، به عنوان سوخت پشتيبان براي اوج‌گيري نيروگاه‌ها در مواردي كه گاز طبيعي موجود نيست استفاده مي‌شود و براي توليد انرژي الكتريسيته اولين و مهم‌ترين دسترسي در روزگار كمبود گاز طبيعي است.
همچنين از مازوت مايع سوختي گازوئيل استخراج مي‌شود كه سوخت موتورهاي ديزلي است. در جماهير اتحاد شوروي سابق گرمايش خانه‌ها از مازوت تأمين مي‌شد و هنوز در مناطقي همچون شمال شرقي ايالت متحده آمريكا و در آلاسكا، سوخت مهم و پركاربردي محسوب مي‌شود.
در باب مضرات مازوت
اما طبق قانون طبيعت، هر آنچه خوبي‌هايي داشته باشد قطعاً داراي نواقصي هم هست. بر اين اساس سوخت مازوت مضرات زيادي دارد كه آلودگي هوا تنها يكي از آنهاست. در تماس بودن انسان با مازوت و مشتقات آن ميتواند بدن را آلوده و بيمار كند. تنفس گاز متصاعد شده از مازوت توانايي اين را دارد كه همچون سمي كشنده براي انسان عمل كند به شرط آن كه غلظت زيادي داشته باشد. اگر غلظت گاز كم باشد بروز دردهاي قفسه سينه، ايجاد مشكلات تنفسي، ملتهب شدن چشم و مبتلا شده به بيماري‌هاي قلبي و تنفسي، محتمل است.
همچنين در صورت سوختن مازوت، سولفات‌ها و نيز نيترات‌ها به صورت ذرات بسيار ريز در هوا معلق مي‌مانند كه با تشديد شدن ميزان و حجم آنها، آلودگي هوا و در پي آن خطر آسم و حملات قلبي و تنفسي را افزايش مي‌دهد.
از سويي ديگر اكسيدهاي گوگرد ناشي از سوزاندن مازوت ميتواند با حل شدن در آب به اسيد تبديل شود. در شرايط خاص آب‌وهوايي و به هنگام بارندگي، باران اسيدي را تشكيل مي‌دهد كه ميتواند فلزات سنگين را حل و خاك‌ها را سست كند و يكي از عوامل مهم فرسايش خاك از بين رفتن پوشش گياهي و احتمال بروز سيل است.
هر بار كه در اخبار مسموميت و بستري شدن شهروندان جنوبي و به خصوص خوزستاني در بيمارستان‌ها در پي بارندگي را مي‌شنويد، دليل آن وجود ذرات ناشي از سوخت مازوت در هواست.
متهم رديف اول آلودگي هوا
اين روزها مسئله آلودگي هوا در كلانشهرها و مناطق صنعتي بحث روز است و همگان از مردم عادي تا متوليان سلامت و حفاظت از محيط زيست، منتظر وزش يك باد و يا يك ساعت بارندگي هستند تا بتوانند هواي تميز تنفس كنند.
اما علت تشديد اين آلودگي به‌ويژه در بازه زماني زمستان كه بحث وارونگي هوا رخ مي‌دهد، چيست؟ در حقيقت با افزايش نياز خانگي براي مصرف گاز، پالايشگاه‌ها و صنايع سنگين براي تأمين سوخت مورد نياز خود كه گاز طبيعي است، دچار مشكل مي‌شوند و اولين راهكار در دسترس، استفاده از سوخت‌هاي ارزان‌تر با امكان توزيع بالاتر به ذهن مي‌آيد، يعني سوزاندن مازوت.
آلودگي به‌دليل استفاده از مازوت است يا نه؟
در اينكه در كشور ما مازوت براي توليد انرژي‌هاي مورد نياز مصرف شهري سوزانده مي‌شود، شكي نيست؛ اما اختلاف‌ها درباره نقش آن در ايجاد آلودگي است كه محل تناقض نظر مسئولين و تكذيب همديگر و حتي رد سخنان قبلي خودشان است.
پيش از اين رئيس سازمان حفاظت محيط زيست در گفت‌وگويي از تبديل سوخت نيروگاه‌ها از گاز به مازوت و سوخت كارخانه‌هاي بزرگي مثل سيمان از گاز به نفت كوره به عنوان مهم‌ترين دلايل افزايش آلاينده‌ها در شهرهاي صنعتي ياد كرده بود، البته در روزهاي اخير حرف خود را پس گرفته است و حالا مصرف بالاي شهروندان عامل اين آلودگي دانسته شده است.
مازوت مي‌سوزانيم يا نه؟
هر چند گزارش‌هاي رسمي، استفاده از سوخت مازوت در صنايع را تأييد نمي‌كنند اما اخيراً يك عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس گفته است؛ "مطلع شدم كه نيروگاه‌ها سوختي غير از گاز طبيعي را مصرف مي‌كنند و مازوت را جايگزين گاز كرده‌اند كه سوختي خطرناك و بسيار مضر براي سلامتي است."
اينها سخنان همايون سامه‌يح است كه همچنين تأكيد مي‌كند؛ وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو و نيز سازمان محيط زيست بايد با تلاش و هم‌فكري، اقدامات لازم براي جلوگيري از مازوت‌سوزي در نيروگاه‌ها را انجام دهند.
البته نظرها درباره مازوت در مجلس هميشه به اين شكل و همراه با ضديت و مخالفت نيست؛ چرا كه فريدون عباسي، رئيس كميسيون انرژي مجلس گفته است: "سوزاندن موضوع چيز بدي نيست. اگر مضر بود چرا كشورهاي ديگر از ما مي‌خرند و برق توليد مي‌كنند؟"
بايد ببينيم جايگاه مازوت در كشورهاي ديگر چگونه است!
فروش مازوت مثل نفت، زياد و پردرآمد
بازار سوخت‌هاي فسيلي در آمريكا با تحريم‌هايي كه اين كشور عليه نفت ونزوئلا و ايران به‌راه انداخته است و در دوره‌اي كه توليد در مكزيك كاهش پيدا كرده و اوپك پلاس رسماً كاهش توليد نفت را اعلام كرده است، بازار متزلزلي است.
تمامي اين موارد دست به دست هم داد تا روسيه بتواند بخشي از توليدات پالايشگاهي خود را كه قابليت سوخت دارند از جمله مازوت را به دنيا عرضه كند. جالب اينكه پالايشگاه‌هاي آمريكا اولين و بزرگ‌ترين خريداران مازوت روسيه هستند و از آمريكا به عنوان يكي از مشتريان مازوت روسيه ياد مي‌شود؛ روزانه ۳۷۵ هزار تا ۵۰۰ هزار بشكه كه از اين سوخت حرارت‌زاي قوي براي پيشبرد برنامه‌هاي نيروگاهي و صنايع استفاده مي‌شود.
علاوه بر روسيه، كشورهاي تركمنستان، آذربايجان و قزاقستان هم به توليد با حجم بسيار اين محصول مشهور هستند. كشورهايي كه توليد موجود در آنها كمتر است اما به آن توجه مي‌شود، مي‌توان به عربستان سعودي اشاره كرد. كشور ما هم مازوت را از نوع كم سولفور آن تهيه مي‌كند و صادرات آن را در دست دارد و ميتواند با نسبت مشخصي نسبت به نفت، مشتري دست به نقد و هميشه متقاضي جذب كند. البته روسيه به دليل توليد بالاي مازوت، مشخص‌كننده اصلي قيمت اين سوخت در جهان است.
چند روز قبل بيژن زنگنه، وزير نفت كشورمان اعلام كرده بود؛ در دنيا روزانه بيش از ۴ ميليارد ليتر مازوت در نيروگاه‌ها مصرف مي‌شود و مازوت اختراع ما نيست.