به گزارش باشگاه خبرنگاران پويا؛ در آخرين قسمت از برنامه ثريا در سال 95 موضوع «ريزگردهاي استان خوزستان» مورد بررسي قرار گرفت و حجت‌الله ميان‌آبادي؛ استاد دانشگاه و دكتراي مديريت منابع آب از هلند و مهدي فلاح؛ دانشجوي دكتراي كشاورزي دانشگاه تهران و پژوهشگر پديده ريزگردها، معضل گردوغبار و راهكارهاي برون‌رفت از آن را تشريح كردند.
مشكلات زيست‌محيطي يك ساله حل نمي‌شود
حجت‌الله ميان‌آبادي درباره اين پرسش كه آيا نوع نگاه به مسائل و مشكلات محيط زيستي سياست‌زده است يا خير گفت: مسائل و مشكلات محيط زيستي و آبي يك ماهه يا يك ساله پديد نمي‌آيد و البته نمي‌توان توقع داشت كه اين معضلها سريعاً حل و فصل شود.
وي ادامه داد: به عنوان مثال سوءمديريت ده ساله در حوضه اروميه باعث شد تا بحران در اين منطقه صورت بگيرد و نبايد توقع داشت تا يك ساله اين مشكل حل شود البته بايد واكاوي انجام بگيرد و اقدامات را هم مشاهده كرد.
اين كارشناس مديريت آب تصريح كرد: بايد به مشكلات زيست محيطي دقت ويژه‌اي شود؛ در اين رابطه نيز يك نهاد متولي و مسئول رفع مشكلات نيست و چندين دستگاه در مشكلات موجود مقصر هستند.
قصور محيط زيست در بحران ريزگردها
ميان‌آبادي ادامه داد: در بحران ريزگردها، قصور محيط زيست مشخص است اما اينكه بگوييم محيط زيست مقصر اصلي است صحيح نيست؛ وزارت نفت، صنعت، خارجه و راه و شهرسازي در مسئله بحرانهاي زيست محيطي و گردوغبار خوزستان نقش دارند.
وي درباره عوامل خارجي گردوغبارها در كشور تصريح كرد: نخست اينكه مسئله گردوغبارها فقط مربوط به كشور ما نيست بلكه دنيا هم با اين چالش روبه‌رو است، هستند
اين كارشناس مسائل آب تصريح كرد: نگاه كلي به مسئله ريزگردها بايد داشته باشيم؛ كشور ما در عوامل خارجي ريزگردها از سه نقطه مورد هجمه قرار مي‌گيرد؛ يكي عوامل غربي است كه منشأ آن سوريه، عراق، اردن و عربستان است.
ميان‌آبادي افزود: كانون ديگر شمال شرق كشور است كه اين كانون در حال جدي شدن است البته كانونهاي ريزگردها در سيستان و بلوچستان هم سالهاي طولاني است كه اين منطقه را تحت تاثير قرار داده است.
وي با اشاره به عوامل خارجي گردوغبارها گفت: ما بين دو حوضه پرتنش دنيا يعني آمو دريا و دجله و فرات هستيم و ديگر اينكه با افغانستان نيز در حوضه آبي مشترك هستيم كه مشكلاتي را ايجاد كرده است.
اين كارشناس مسائل آب تصريح كرد: مسئله ريزگردها در سيستان و بلوچستان ناشي از كانون تالابهاي هامون است و علت اصلي آن نيز به عدم تامين حقابه هامون باز ميگردد كه بايد مورد توجه ديپلماسي ما قرار گيرد.
تهديد ريزگردها اينبار از درياچه آرال
ميان‌آبادي به كانون ديگري كه كشورمان را تهديد مي‌كند اشاره كرد و گفت: كانون ديگر كانون درياي آرال است؛ درياچه آرال يكي از بزرگترين درياچه‌هاي دنيا است كه به علت سؤمديريت، سدسازي و انتقال آب، دچار بحران خشكي شده و از آن به عنوان فاجعه زيست محيطي نام مي‌برند.
وي ادامه داد: در حال حاضر اين درياچه كاملاً خشك شده و دستكاريهاي طبيعي انسان‌ساز يكي از علتهاي چالشهاي پيش آمده بوده است.
تهديد شمال شرق كشور از فاجعه خشكي درياچه آرال
اين كارشناس مسائل آب اظهار كرد: منبع كانون درياچه آرال مي‌تواند بسيار خطرناك باشد؛ مساحت آرال در سال 1960 حدود 68 هزار كيلومتر مربع بوده و مساحت آذربايجان شرقي نيز حدود 46 هزار كيلومتر مربع است كه نشان‌دهنده وسعت بالاي اين درياچه است و خشك شدن آن زنگ خطر جدي براي گردوغبار و حركت آن به سمت شمال شرق محسوب مي‌شود.
ميان‌آبادي با بيان اينكه تالاب بين‌النهرين بين ايران و عراق مشترك است و سه قسمت هور الحمار، هور المركزي و هورالهويزه يا هورالعظيم در زير مجموعه آن قرار دارند، گفت: هورالهويزه يا هورالعظيم بين دو كشور مشترك است و 30 درصد آن در ايران قرار دارد.
سدسازي در بالا دست عامل خشك شدن هورها
وي خاطرنشان كرد: متاسفانه به‌دليل سدسازي و اقداماتي كه در دجله و فرات تا سال 2000 انجام شد هورالحمار و هورالمركزي خشك شد البته اقدامات بالادستي تاثيرگذاري بسزايي در خشك شدن هورها داشته است.
اين كارشناس مسائل آب تصريح كرد: متاسفانه هورالهويزه يا هورالعظيم از 1973 تا 2000 خشك شده و بسيار اثر گذاشته است؛ دليل اصلي آن نيز سؤمديريت در داخل و برخي مسائل سياسي بوده است.
ميان‌آبادي افزود: يكي از اصلي ترين علت خشك شدن تالاب هورالعظيم به خاطر پروژه آناتولي جنوبي يا گاپ تركيه بوده است و اين پروژه‌هاي سدسازي موجب بروز مشكلاتي شده است.
وي حوضه دجله و فرات را يكي از پرتنش‌ترين حوضه‌هاي دنيا دانست و گفت: اين تنش و مشكلات ايجاد شده به خاطر اقدامات غير منصفانه تركيه در بالا دست بوده و حتي در گذشته شاهد تنشهاي نظامي ميان اين كشور و سوريه بوده‌ايم البته اين تنشها همچنان نيز ادامه دارد.
استفاده تركيه از آب به عنوان سلاح
اين كارشناس مسائل آب خاطرنشان كرد: پروژه آناتولي جنوبي يا گاپ يكي از پروژه‌هايي است كه 22 سد را شامل مي‌شود و تركيه اين فعاليت را به بهانه توسعه مناطق كردنشين مدنظر قرار داده و در اصل به‌دنبال اين است كه به استفاده سياسي از اين كار بپردازد؛ آنها مي‌خواهند از آب به عنوان سلاح درمقابل كشورهاي پايين دست همچون سوريه، عراق، ايران و حتي كشورهاي عربي استفاده كند.
ميان‌آبادي افزود: تركيه از اين پروژه‌هاي سدسازي هدفهاي سياسي و امنيتي را دنبال مي‌كند و مي‌خواهد عليه كشورهاي پايين دست استفاده كند.
وي تصريح كرد: تا‌كنون 21 درصد از پروژه آبياري و 74 درصد از طرحهاي برقابي تركيه در اين حوضه آناتولي جنوبي يا گاپ تكميل شده است.
اين كارشناس مسائل آب با بيان اينكه يكي از علل خشك شدن هورها موضوعات عدم توجه به پايين دست بوده است، گفت: تبعات خشك شدن هورها را شاهد هستيم كه بايد مسئولان ذيربط به پروژه گاپ توجه كنند.
ميان‌آبادي تصريح كرد: مطالعات نشان مي‌دهد ميزان ذخيره سدهاي تركيه در حوزه دجله در حال حاضر معادل كل آورد ساليانه رودخانه دجله است و تركيه اگر اراده كند مي‌تواند كل دجله را پشت سدهايش ذخيره كند.
وي افزود: تركيه دنبال اين است كه با استفاده از آب سلاح جديدي داشته باشد؛ هنوز پروژه تركيه، سوريه و عراق روي دجله تمام نشده است و ما بايد اينها را به‌طور جدي مدنظر قرار دهيم؛ اگر اقدامات تركيه را جدي نبينيم، تبديل به تهديد مي‌شود.
تبعات سد ايليسو براي مردم تركيه، عراق، ايران و سوريه
اين كارشناس مسائل آب درباره سد پرتنش ايليسو و مشكلات ناشي از آن اظهار كرد: اين سد نيز بسيار چالش‌برانگيز بوده است؛ اين سد را تركيه روي دجله احداث مي‌كند و تبعات جدي براي مردم تركيه ، سوريه، عراق و حتي ايران در بحث زيست محيطي به‌دنبال دارد.
ميان‌آبادي افزود: سد ايليسو يك پروژه برق آبي است و در سال 2007 زماني كه سه كشور اروپايي قصد همكاري در ساخت آن را داشتند با اعتراضات مردمي خود روبه‌رو شدند و از ادامه فعاليت انصراف دادند چرا كه مردم اين كشورهاي اروپايي اين سد را عامل بروز مشكلات زيست محيطي براي كشورهاي پايين دست عنوان مي‌كردند.
وي خاطرنشان كرد: مردم كشورهاي اروپايي مشاركت كننده در سد ايليسو از معضلات پيش‌روي اين سد باخبر بودند اما مسئولان و كارشناسان زيست محيطي در كشورمان هيچگونه توجهي به اين معضل نداشتند.
اين كارشناس مسائل آبي تصريح كرد: متاسفانه در حال حاضر به محيط زيست ظلم مي‌شود و آن را در حد و اندازه‌هاي سگ‌كشي يا توجه به خرس قهوه‌اي نزول مي‌دهند در صورتي كه بايد به اين مسائل نيز توجه شود.
غفلت روي ديپلماسي آب
ميان‌آبادي گفت: روي ديپلماسي حوزه آب مغفول مانده‌ايم ؛ مسئله ديپلماسي مغفول بوده و اميدواريم جدي پرداخته شود؛ متاسفانه تركيه اقداماتي هم عليه ما در افغانستان عليه ما نجام مي‌دهد و بايد از طريق ديپلماسي پيگيري شود.
وي درباره اين پرسش كه آيا تركيه حق دارد كه بگويد آب هم همانند نفت است، اظهار كرد: در حقوق بين‌المللي اين موضوع كاملاً رد شده است و اين اشكال است كه برخي متخصصين آب را به شكل كالا مي‌بينند؛ حقابه پايين‌دست طبق كنوانسيونها بايد رعايت شود؛ كشورهاي بالا دست و پايين دست بايد از منابع آبي به گونه‌اي استفاده كنند كه مانع آسيب به كشورهاي پايين‌دست شود.
ريزگردهاي خوزستان و كانونهاي داخلي
مهدي فلاح نيز در اين برنامه درباره بحران ريزگردها و راهكارهاي رفع آن اظهار كرد: ريزگردهاي اخير در استان خوزستان ناشي از كانونهاي داخلي بوده است.
وي ادامه داد: علت فعال بودن كانونهاي داخلي نيز به نابودي مراتع و زمينهاي كشاورزي بازمي‌گردد؛ 80 درصد كانونهاي فعلي به سبب از بين رفتن كشاورزي بوده است.
اين پژوهشگر حوزه ريزگردها خاطرنشان كرد: راهكار احياي اين كانونها هم بايد از جنس همان كشاورزي باشد و نمي‌توانيم با مالچ نفتي طبيعت را درست كنيم و طبيعت بايد با طبيعت درست شود.
فلاح ادامه داد: متاسفانه سياستهاي غلط باعث از بين رفتن مراتع و زمينهاي كشاورزي شده و كانونهاي ريزگرد از آن نشأت گرفته است؛ سياستهايي همچون تعطيلي كشاورزي غلط و اشتباه بوده و بايد بهبود پيدا كند.
وي نهال‌كاري را يكي از راهكارهاي مناسب براي جلوگيري از ريزگردها دانست و گفت: متاسفانه پوشش گياهي كه از بين رفته و موجبات تغيير اقليم شده بايد بهبود پيدا كند و پوشش گياهي مي‌تواند موجب ترميم كانونهاي داخلي شود.
اين پژوهشگر حوزه ريزگردها تاكيد كرد: بايد گونه‌هاي بومي و مثمر ثمر به صورت فني و كارشناسي كاشته شوند و احياي چرخه طبيعي و جنگلها به كاهش ريزگردها كمك بسزايي مي‌كند.
انتهاي پيام/