| اين مقاله ضمن مقايسه دو بخش حملونقل ريلي و جادهاي از لحاظ مصرف انرژي، به اثبات اين مطلب ميپردازد كه كاهش مصرف انرژي بخش حملونقل در گروي تغيير تركيب فعلي سهم هر يك از اين بخشها و حركت به سوي افزايش سهم بخش حملونقل ريلي ميباشد. مطلب زير گزيدهاي از نتايج اين تحقيق است: بخش حملونقل به عنوان يكي از بزرگترين مصرف‌كنندگان فراورده‌هاي نفتي، ساليانه حدود ۴۰ درصد از كل فراورده‌هاي نفتي را مصرف مي‌كند و از بخشهاي مؤثر در مصرف انرژي و آلودگي محيط زيست ميباشد. به منظور امكان‌‌پذير ساختن مقايسه شدت مصرف انرژي در دو بخش حمل و نقل جادهاي و ريلي بايستي موارد زير را در نظر گرفت: سوخت مصرفي راهآهن تنها گازوييل است در حالي كه بخش جاده از ۳ نوع سوخت گازوييل، بنزين و گاز استفاده مي‌كند. بر طبق آمار، نسبت مصرف سوخت در بين وسايط نقليه جادهاي و ريلي در بخش حمل بار، با توجه به نوع وسيله نقليه (كاميون و تريلي) از يك به شش تا يك به نه متفاوت ميباشد. در بخش مسافر نيز نسبت مصرف گرچه بسيار نزديكتر است اما راهآهن همچنان كمتر از جاده در بخش مسافر سوخت مصرف مي‌نمايد . به منظور بررسي بهتر عملكرد بخشهاي حملونقل واحدي بنام واحد حمل تعريف مي‌گردد كه در آن يك نفر-كيلومتر با يك تن-كيلومتر مساوي فرض ميشود. با استفاده از تعريف واحد حمل، آمار نشان مي‌دهد كه بخش حملونقل جادهاي به ازاي واحد حمل در حدود ۷ برابر بيشتر از حمل و نقل ريلي سوخت مصرف مي‌كند. بنابراين شدت مصرف سوخت در جاده حدود ۷ برابر راهآهن خواهد بود. بر اساس آمار، در كشورهاي اروپايي به دليل بالا بودن كارآيي در مصرف انرژي، نسبت مصرف در بخش حملونقل جادهاي و ريلي به يكديگر نزديكتر است. با اين حال همچنان مزيت راهآهن نسبت به جادهاي در مصرف سوخت مشهود ميباشد. شاخص‌ترين دلايل تفاوت شدت مصرف سوخت راهآهن و جاده به شرح ذيل مي‌باشند: ۱- بهره‌وري پايين حمل بار و مسافر در جاده كه ناشي از پايين بودن ضريب حمل بار و خالي حركت كردن وسايط نقليه جادهاي ميباشد. ۲- بر طبق استانداردهاي بين‌المللي نسبت مصرف سوخت در راهآهن و جاده بايد به صورت ۲ به ۱ يا ۳ به ۱ باشد. فرسودگي و كهنگي ناوگان جادهاي و ريلي، عمر بالاي ناوگان و شرايط جغرافيايي جاده‌ها و ريلها در ايران باعث گرديده اين نسبت در حدود ۷ به ۱ باشد. ۳- هزينه‌هاي خارجي آلودگي‌هاي ناشي از مصرف سوخت در بخش حملونقل زميني زياد است كه باز هم سهم حمل و نقل جادهاي در هزينه خارجي بيش از حملونقل ريلي است. اين هزينه ناشي از ميزان تصادفات و ميزان آلاينده‌هاي سوختي ميباشد. بخش جادهاي ايران بيش از ۵/۶ برابر راهآهن آلاينده توليد مي‌كند. علاوه بر آلاينده‌ها، هزينه‌هايي همچون هزينه ناشي از اشغال زمين و هزينة آلودگي صوتي نيز وجود دارد كه چنانچه در زير مشاهده مي شود اين هزينه ها موجب مزيت حملونقل ريلي نمي گردند: - جاده به ازاي هر واحد حمل ۲/۱۷۳ كيلومتر مربع و راهآهن به ازاي هر واحد حمل ۵/۱۷۸ كيلومتر مربع فضا اشغال مي‌نمايند. - اطلاعات اوليه نشان مي‌دهد وسايط نقليه موتوري به طور متوسط حدود ۸۰ دسي‌بل و هر لكوموتيو ۱۲۰ دسي‌بل آلودگي توليد مي‌نمايد. راهآهن صرفه‌هاي اقتصادي بسياري از نظر مصرف انرژي و توليد آلاينده‌ها دارد كه به برخي از آنها اشاره گرديد. در اين شرايط براي بهره‌گيري از اين مزايا مي‌بايستي سهم بخش ريلي از بازار حملونقل به طور منطقي تعيين و تلاش گردد تا اين بخش جايگاه مناسب خود را در بازار بدست آورد . |
| منبع : شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران |