در وضعيتي كه ابتكار عمل آمريكا براي پايان دادن به جنگ با شكست همراه شد، تحولات ديگري در حال انجام بود كه بدون ترديد نقش قابل توجهي در فراهم سازي زمينه هاي پايان دادن به جنگ داشت. پيش از اين تلاش عراق براي بين المللي كردن جنگ با فراهم كردن زمينه هاي حضور آمريكا در منطقه و حمله به ايران و تصويب قطعنامه 598 و همچنين حمله به مردم بي دفاع و غير نظامي در شهرها، گرچه ابعاد فشار به ايران را گسترش داد و تشديد كرد ولي هيچ كدام منجر به پايان يافتن جنگ نشد. بنابراين عراقي ها در جستجوي راه حل پايان دادن به جنگ، «تغيير استراتژي» عراق از «از تدافعي به تهاجمي» مورد توجه قرار دادند. ضمن اين كه تلاش براي دستيابي به موشك به منظور «حمله موشكي به تهران» و تداوم «حمله به مراكز صنعتي و اقتصادي» ايران را كماكان در دستور كار خود داشتند.
گرچه روس ها در اين مرحله از نقش برجسته و فعال تري در مقايسه با ساير كشورها براي حمايت از عراق برخوردار بودند، ولي تصميم به تقويت نظامي عراق در برابر ايران، يك تصميم جهاني بود. منطق حاكم بر اين تصميم مشترك به اين علت بود كه هيچ گونه چشم انداز واقعي و روشني براي خاتمه جنگ مشاهده نمي شد. بر پايه اين ملاحظه چنين تصور مي شد كه «يك تغيير اساسي در موازنه نظامي جنگ به نفع عراق، شرط اوليه پايان سريع جنگ است. از سال 1365 اعزام كارشناسان شوروي براي تأمين تسليحات عراق به آن ميزان و كيفيت بود كه وضعيت استراتژيكي را تغيير دهد و ايران را مجبور به قبول يك راه حل سياسي كند.
گرچه برخورداري عراق از توانايي شليك موشك به تهران با كمك آلمان و آرژانتين انجام شد ولي كمك هاي فني روس ها و نقش مشاور فني و پشتيباني عملي آنها در طرح ريزي مأموريت و سازمان يگان هاي هوايي تهاجمي عراق در اين مرحله بسيار برجسته و قابل توجه بوده است. مهم تر از اين، عراق تهاجم موشكي به تهران را در چارچوب سياست هاي شوروي(پيشين) و با هدف تغيير موضع ايران در قبال افغانستان انجام داد. يك مقام رسمي وزارت خارجه آمريكا در همان زمان اعلام كرد:
«هر عكس العمل شوروي را بايد در عملكرد فوري رژيم بعث عراق جستجو كرد.»
بعدها آقاي ولايتي وزير خارجه ايران در مصاحبه با روزنامه كيهان گفت:
«در اوج بمباران هاي عراق، به قائم مقام وزير خارجه شوروي گفتم: چرا به عراقي ها موشك مي دهيد؟ گفت: شما دست از حمايت مجاهدان افغاني برداريد تا ما هم موشك
ندهيم. معامله خوبي نيست؟نيروي زميني عراق از 26 لشكر در سال 1986 (1365) به 45 لشكر در 1988 (1367) افزايش يافت. بنابراين رشد واقعي- هم در ساختار نيرو و هم در توانايي عملياتي آنها- به وجود آمد. صدام طي مصاحبه اي با روزنامه كويتي السياسة رسماً اعلام كرد كه عراق در تمام زمينه هاي سياسي – نظامي قوي تر از سال گذشته و امكانات نظامي آن حداقل از 6 ماه پيش، دو برابر شده است
امام تصميم بزرگ و سرنوشت سازي اتخاذ نمود
در اين شرايط پيچيده و سخت امام طي حكمي فرماندهي كل نيروهاي مسلح ايران را به آيت الله اكبر هاشمي رفسنجاني واگذار نمودند. از اين تاريخ وضعيت جبهه هاي جنگ دگرگون شد هاشمي رفسنجاني به مناطق مختلف جبهه هاي جنگ مراجعه و از نزديك بر امور جنگ مديريت مي نمود. دشمن در جبهه هاي جنوب تا پشت مرزها به عقب رانده شد و رشادت هاي فرماندهان شجاع مدبر و جان بركفي چون احمد كاظمي، ستاري، شمعخاني، رحيم صفوي و تعداد ديگري از فرماندهان دلار سپاه و ارتش منجر به پيروزي در عمليات مرصاد و بيت المقدس 7 شد مديريت هاشمي جبهه هاي جنگ را متحول نمود و امام از اين وضعيت بسيار راضي بودند احمد آقا تلفني صحبت كرد و گفت امام از مجموع حوادث قطعنامه و بعد از آن خيلي خوشحالند و مي‌گويند هدايتي الهي در كار است كه كارها اين گونه خوب پيش مي‌رود.
هاشمي با مطالعه عميق شرايط داخلي و بين المللي و معالات جهاني تصميم بزرگ خود را اتخاذ نمود، اتمام جنگ
پايان دادن به جنگ فرسايشي 8 ساله بين دو كشور شيعه نشين ايران و عراق، جنگي كه منجر به فروش ميليارد ها دلار اسحله از طرف غرب و شرق به دو كشور درگير جنگ بود و شركتهاي اسلحه سازي در غرب و شوروي از اين حنگ بهره هاي بسياري بردند.
ادامه دارد