به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با توجه به تکمیل و شروع برداشت گاز از فازهای پارس جنوبی در سال‌های اخیر، میزان LPG تولیدی کشور از این میادین نیز افزایش چشم‌گیری داشته است، به طوری که در حال حاضر رقم LPG تولیدی در فازهای سایت 1 و 2 پارس جنوبی به ترتیب 5.6 و 4.4 میلیون تن در سال برآورد می‌شود. اما علیرغم تولید 10 میلیون تنی این محصول در پارس جنوبی هنوز مجموعه وزارت نفت سیاست مشخصی را برای استفاده بهینه از این سوخت با ارزش در نظر نداشته و تمرکز این وزارتخانه بر خام‌فروشی صرف این محصول استوار است.

در حالی سیاست فعلی وزارت نفت بر صادرات LPG متمرکز شده است که به اعتقاد کارشناسان استفاده از این سوخت به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها برای توسعه زنجیره پروپیلن و به کارگیری از این سوخت به عنوان اتوگاز در خودروها مزایای بیشتری را به همراه دارد. در این بین وزارت نفت در صادرات و خام‌فروشی این محصول نیز دچار مشکل شده است و در سال‌های اخیر و با اعمال تحریم‌های نفتی به ناچار این وزارتخانه به تزریق سوخت با ارزش LPG‌ در خطوط سراسری گاز طبیعی و سوزاندن آن روی آورده است.

*سوزاندن LPG با تزریق در خطوط لوله به روایت اسناد شرکت ملی گاز

بر اساس اسناد واحد هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران (تصویر 1)، میزان تولید، صادرات و تزریق LPG از فازهای پارس جنوبی در سال‌های 97، 98 و 99 مشخص شده‌ است. میزان تولید LPG در سال 97، بالغ بر 3 میلیون تن بوده است که از مجموع این مقدار و ذخایر سال‌های گذشته، 2.6 میلیون تن صادر شده و 957 هزار تن نیز در خطوط لوله گاز طبیعی تزریق شده است.

میزان تولید LPG در سال 98 از فازهای پارس جنوبی، 3.7 میلیون تن بوده که از مجموع این عدد و ذخایر سال‌های گذشته 3.5 میلیون تن صادر شده و 850 هزار تن نیز در خطوط لوله سراسری تزریق شده است. همچنین در فروردین سال جاری نیز 252 هزار تن LPG‌ تولید شده که 231 هزار تن صادر شده و 127 هزار تن در خطوط لوله تزریق شده است.

تصویر 1- گزارش واحد هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز

شایان ذکر است که در حال حاضر هر یک از پالایشگاه‌های سایت 1 پارس جنوبی، مخازن ذخیره‌سازی 90 هزار تنی برای LPG دارد که با در نظر گرفتن 6 پالایشگاه موجود، مجموع کل ظرفیت ذخیره‌سازی LPG در سایت 1 پارس جنوبی 540 هزار تن می‌باشد. لذا اختلاف ارقام موجود بین تولید و مجموع تزریق و صادرات مربوط به میزان ذخایر LPG در مخازن هر یک از پالایشگاه‌های پارس جنوبی است.

بر اساس برآوردهای میدانی ظرفیت تولید LPG در سال 98 از فازهای سایت 1 پارس جنوبی 5.6 میلیون تن بوده است که اختلاف این رقم از رقم 3.7 میلیون تنی که در تصویر 1 مشاهده می‌شود نشان می‌دهد که حدود 1.9 میلیون تن LPG در سال از فازهای سایت 1 اصلا جمع‌آوری نمی‌شود و به همراه گاز طبیعی در خطوط لوله و یا به صورت گاز همراه در فلرها سوزانده شده است. البته این اختلاف ارقام می‌تواند ناشی از تفاوت ظرفیت اسمی و تولیدی فازهای سایت 1 نیز باشد.

* افت شدید صادرات LPG تحت تاثیر تحریم‌های نفتی آمریکا

مقایسه آمار این جدول نشان می‌دهد که همزمان با اعمال تحریم‌های نفتی از آبان‌ماه 97 میزان صادرات LPG‌ کشور نیز کاهش یافته است؛ به گونه‌ای که تمامی حدود 1 میلیون تن LPG تزریق شده به خط در سال 97 مربوط به 5 ماهه پایانی این سال بوده است.

البته در سال 98 رقم صادرات LPG تولیدی از فازهای پارس جنوبی افزایش یافته و از 2.6 میلیون تن در سال 97 به 3.5 میلیون تن رسیده است. اما علیرغم بهبود عملکرد وزارت نفت در صادرات LPG، همچنان معضل صادرات این محصول وجود داشته و در این سال نیز حدود 750 هزار تن LPG‌ به خط تزریق شده است.

نکته جالب توجه اینکه در فروردین امسال رقم LPG تزریق شده به خطوط لوله گاز حدود 127 هزار تن بوده که رقم قابل توجهی است و در صورت تعمیم این رقم به تمامی ماه‌ها، در سال جاری میزان کل LPG تزریق شده از فازهای پارس جنوبی به خط لوله حدود 1.5 میلیون تن خواهد شد.

با در نظر گرفتن میانگین نرخ دلار در سال‌های گذشته می‌توان ارزش LPG سوزانده شده در سال‌های 97 تا 99 را محاسبه کرد. در این راستا میانگین قیمت صادراتی LPG در سال 97، 350 دلار بر تن و میانگین نرخ دلار 10.3 هزار تومان بوده است. در نتیجه ارزش 957 هزار تن LPG سوزانده شده در سال 97 معادل 3.5 هزار میلیارد تومان محاسبه می‌شود.

همچنین میانگین قیمت صادراتی LPG در سال 98، 320 دلار بر تن و میانگین نرخ دلار 12.4 هزار تومان بوده است. در نتیجه ارزش 751 هزار تن LPG سوزانده شده در سال 98 معادل 3 هزار میلیارد تومان محاسبه می‌شود. با در نظر گرفتن نرخ دلار 17 هزار تومانی در سال 99 و قیمت 350 دلاری LPG‌ به ازای هر تن، ارزش 127 هزار تن LPG سوزانده شده در سال جاری 800 میلیارد تومان محاسبه می‌شود.

پس از بازگشت تحریم‌های نفتی از آبان سال 97 تا فروردین امسال، مجموعا 1.84 میلیون تن از LPG‌ تولید شده از فازهای سایت 1 پارس‌ جنوبی به ارزش 7.3 هزار میلیارد تومان در خطوط لوله گاز طبیعی سوزانده شده‌اند. شایان ذکر است که خسارت 7.3 هزار میلیارد تومانی ناشی از عدم توانایی وزارت نفت در صادرات LPG و سوزاندن آن در خطوط لوله تنها مربوط به LPG جمع‌آوری شده از سایت 1 است، در حالی که شواهد نشان می‌دهد حدود 1.9 میلیون تن LPG از فازهای پارس جنوبی اصلا جمع‌‌آوری نشده‌اند و در نتیجه در آمار واحد هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ذکر نشده‌اند. ظاهرا این مقدار LPG نیز مستقیما به خط لوله تزریق شده‌ است.

*هدر رفت 3 میلیون تن LPG به ارزش 12 هزار میلیارد تومان در خط لوله

تزریق LPG به خطوط لوله و یا سوزاندن آن در فلرها تنها محدود به فازهای سایت 1 پارس جنوبی محدود نمی‌شود و در فازهای سایت 2 نیز این موضوع وجود دارد، با این تفاوت که در فازهای سایت 2 مقادیر زیادی LPG اصلا جمع‌آوری نمی‌شود که صادر شود و LPG تولیدی در این سایت مستقیما به خطوط لوله گاز تزریق می‌شوند.

در این راستا حسن منتظر تربتی مدیرعامل شرکت ملی گاز در نامه‌ای به بیژن زنگنه اعلام کرده است که پروژه جمع‌آوری LPG در فازهای 13 و 22-24 تا شهریور امسال نیز به بهره‌برداری نخواهد رسید و همچنان این سوخت با ارزش در خطوط لوله گاز طبیعی خواهد سوخت. همچنین در این نامه میزان خسارت وزارت نفت ناشی از تزریق 1.1 میلیون تن LPG در فلرها و خطوط لوله 350 میلیون دلار اعلام محاسبه شده است که با میانگین نرخ ارز 14.5 هزار تومانی این خسارت معادل 5.1 هزار میلیارد تومان می‌باشد. 

توجه داشته باشید که 1.1 میلیون تن LPG‌ تزریق شده به خطوط لوله در سایت 2 تنها مربوط به فازهای 13 و 22-24 است، ضمن اینکه ظرفیت اسمی تولید LPG‌ از این دو فاز نیز حدود 2.2 میلیون تن برآورد می‌شود. همچنین اطاعات قابل استنادی درباره میزان صادرات LPG در فازهای 14 و 19 در دسترس نیست و در نتیجه در حالت خوشبینانه فرض می‌شود که از این دو فاز هیچ مقدار LPG به خط لوله وارد نمی‌شود.

در مجموع در خوشبینانه‌ترین حالت مقدار LPG تزریق شده به خط از فازهای سایت 1 پارس‌جنوبی در سال‌های 97 و 98، 1.84 میلیون تن به ارزش 7.3 هزار میلیارد تومان بوده است و مقدار LPG‌ تزریق شده به خط لوله از فازهای سایت 2 در بازه زمانی یک سال گذشته حدود 1.1 میلیون تن به ارزش 5.1 هزار میلیارد تومان بوده است. یعنی طبق اسناد منتشر شده در خوشبینانه‌ترین حالت وزارت نفت در طول دو سال گذشته حدود 3 میلیون تن LPG به ارزش 12.4 هزار میلیارد تومان را به خط لوله گاز طبیعی تزریق کرده است.

این اقدام وزارت نفت در حالی است که هم‌اکنون علیرغم ممنوعیت استفاده از LPG‌ به عنوان سوخت خودرو حدود 1.5 میلیون خودرو از این سوخت استفاده می‌کنند و با توجه به مزایای LPG به عنوان سوخت، ظرفیت بالایی برای ایجاد و توسعه جایگاه‌های سوخت LPG و استفاده از اتوگاز در ایران وجود دارد. همچنین در حال حاضر میزان واردات مشتقات پروپیلن سالانه حدود 1 میلیارد دلار است که این خلاء می‌تواند از طریق توسعه پتروشیمی‌های خوراک LPG پوشش داده شود.

در نتیجه به نظر می‌رسد با توجه به شرایط تحریمی و همچنین وجود مزیت‌های اقتصادی بی‌شمار در استفاده از LPG‌ به عنوان سوخت خودروها و خوراک پتروشیمی‌ها، ضرورت گذر از خام‌فروشی LPG و برنامه‌ریزی مدون برای استفاده از این سوخت در خودروها بیش از گذشته اهمیت می‌یابد.