پرداخت یارانه به اقشار ضعیف و کم درآمد امری است که در همه کشورهای جهان و خصوصا در کشورهای توسعه یافته از جمله آمریکا اجرا می گردد. در کشور آمریکا سالانه صدها میلیارد دلار یارانه به اقشار کم درآمد پرداخت می شود. در ایام کرونا دولت آمریکا رکورد پرداخت یارانه در تاریخ جهان را شکست و بیش از یک تریلیون دلار جهت کمک به افراد بیکار و کم درآمد اختصاص داد دولت آمریکا با این اقدام بار سنگین انواع فشارهای اقتصادی و تورمی را پذیرفت اما اجازه نداد قشر کم درآمد زیر بار فشار کرونا آسیب جدی ببینند. 

در کشور ما سالانه دها هزار میلیارد تومان یارانه پیدا و پنهان به قشر متوسط به بالا پرداخت می شود و بخش عمده این یارانه درواقع از جیب افراد کم درآمد برداشت و به قشر متوسط به بالا پرداخت می گردد. ازجمله این موارد عبارتند از:

الف: یارانه های مستقیم:

1- یارانه بنزین

2- یارانه گازوئیل

3- یارانه برق

4- یارانه گاز

5- یارانه آب تصفیه شده

6- یارانه بلیط هواپیما در پروازهای داخلی

ب- یارانه های غیر مستقیم:

- هزینه سنگین ساخت اتوبان و زیر ساخت های حمل و نقل که قشر فقیر و کم درآمد کمترین استفاده را از این امکانات را بعمل می آورند.

- هزینه های ساخت و بهره برداری از فرودگاه ها  که بیشتر قشر متوسط به بالا از آن استفاده می نمایند

- یارانه دارو و خدمات درمانی و پزشکی که قشر فقیر و کم درآمد کمترین استفاده از این خدمات را دارند.

- سایر یارانه های انرژی و غیره که برای ساخت مسکن و تجهیزات و خدمات داخلی به تولید کنندگان پرداخت می شود و نهایتا در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرند. 

با توجه به موارد فوق اختصاص یارانه به قشر کم درآمد حرکت در مسیر عدالت اجتماعی می باشد. اینکه آقای محسن رضایی این طرح را به عنوان یکی از اصلی ترین اولویت های خود معرفی نمودند اقدام شایسته و ارزشمندی است. اما اینکه چه مبلغی از چه طریقی و به چه کسانی پرداخت شود و اینکه چگونه این طرح اجرایی گردد که اثر تورمی نداشته باشد موضوع اصلی بحث می باشد

برای اینکه مبلغ را تامین کنیم ابتدا باید مشخص نمائیم چه میزان منابع قابل تامین است و جامعه هدف ما چه تعداد می باشند. 

اولا این یارانه می بایست بصورت پلکانی پرداخت شود به این مفهوم که کم درآمدترین دهک جامعه یارانه بیشتری از کسانی که در دهک های بالاتر دریافت خواهند نمود. فرض گیریم 60 میلیون نفر از جمعیت کشور واجد شرایط دریافت یارانه مد نظر آقای محسن رضایی باشند اما سطح درآمد و سطح زندگی این 60 میلیون نفر اختلاف نسبتا زیادی با هم دارند. بخشی از این 60 میلیون نفر دارای خودرو، مسکن و شغل می باشند و بخشی نه مسکن دارند نه خودرو و نه شغل ثابت  لذا عدالت حکم می کند یارانه ها بر اساس سطح درآمد و سطح زندگی به افراد پرداخت شود. به این ترتیب ممکن است در طرح آقای محسن رضایی ممکن است خانواده  5 نفره ماهیانه دو میلیون تومان یارانه دریافت کند(تا زمانی که سطج درآمد آن خانواده ارتقاع یابد و شغل ثابتی برای آنها فراهم شود) وخانواده 5 نفره دیگری ماهیانه فقط 450 هزار تومان دریافت نمایند. به این ترتیب ابتدا بااستفاده از آمار موجود می بایست کل مبلغی که قرار است ماهیانه به 60 میلیون نفر پرداخت شود محاسبه گردد. با لحاظ میانگین 150 هزار تومان برای 60 میلیون تومان جمع یارانه ها ماهیانه 9 هزار میلیارد تومان و سالانه حدود 110 هزار میلیارد تومان منابع مورد نیاز است. و اگر میانگین پرداخت به هر نفر 200 هزار تومان باشد حدود 150 هزار میلیارد تومان منابع مورد نیاز خواهد بود. بر اساس نظر رئیس مرکز پژوهش های مجلس سالانه حدود 900 هزار میلیارد تومان یارانه در کشور پرداخت می شود که بیش از 2 برابر کل درآمدهای دولت از مالیات و صادرات نفت و گاز و سایر درآمدها می باشد. بخش قابل توجهی از این یارانه ها به قشر متوسط به بالا اختصاص می یابد.

یارانه های عمده کشور عبارتند از:

- بنزین: روزانه 90 میلیون لیتر و سالانه حدود 33 میلیارد لیتربنزین با قیمت متوسط 2000 تومان در کشور مصرف می شود در حالی که قیمت جهانی بنزین 55 سنت معادل 12 هزار تومان است به این ترتیب سالانه حدود 330 هزار میلیارد تومان یارانه بنزین پرداخت می شود.

- یارانه گازوئیل: یارانه گازوئیل سالانه حدود 350 هزار میلیارد تومان پرداخت می شود 

- یارانه برق:  متوسط مصرف برق کشور روزانه  50 گیگاوات است. قیمت متوسط صادرات هر کیلو وات ساعت برق 8 سنت است در حالی که برق با قیمت حدود 2 سنت تحویل مصرف کنندگان می شود یعنی به ازای هر کیلو وات ساعت  6سنت یارانه پرداخت می شود که ارزش کل این یارانه در سال معادل حدود 3 میلیارد دلار معادل 75 هزار میلیارد تومان می شود. 

 

حال چگونه می توان قشر متوسط به بالا را شناسایی و  یارانه بنزین و گازوئیل و برق قشر متوسط به بالا را متناسب با درآمد ها و میزان سرمایه آنها کاهش داد؟ 

در کشورهای توسعه یافته و مدعیان بالاترین آزادی بیان و شفافیت، درآمد و دارایی همه مردم بصورت روشن و شفاف در اختیار سازمان های مربوطه از جمله سازمان امور مالیاتی آن کشورها می باشد و اگرکسی درآمد سرمایه خود را مخفی و کتمان نماید با جرایم سنگینی مواجه خواهد شد. وقتی شفافیت در کشورحاکم شود و نظام مالیاتی تمامی درآمد هاو هزینه ها را در اختیار داشته باشد و درآمد و هزینه همه مردم کشور توسط سیتم بانکی و مالیاتی ثبت گردد کاملا می توان افراد را متناسب با سطح درآمد ماهیانه و میزان سرمایه آنها شناسایی نمود و با این شفافیت که لازمه اداره صحیح و عادلانه هر کشوری می باشد می توان یارانه افراد متناسب با درآمد و سرمایه آنها تنظیم نمود بدون اینکه بنا باشد در بعد کلان قیمت بنزین و گازوئیل و برق افزایشی بیش از متوسط تورم سالانه کشور داشته باشد. لذا طرح آقای محسن رضایی جهت پرداخت یارانه 450 هزار تومانی به اقشار کم درآمد کاملا منطقی عادلانه وقابل اجرا می باشد.